Klauzula czynnego żalu i przerwanie solidarności sprawców przestępstwa korupcji wyborczej

Przestępstwa przeciwko wyborom i referendum w ujęciu ilościowym lokują się na marginesie sumarycznej liczby przestępstw stwierdzanych każdego roku w Polsce. Cechuje je przy tym wyjątkowa specyfika z temporalnie sezonową dynamiką i szczególną motywacją działania sprawców, zarówno przyjmujących (żądających) korzyści w zamian za określony sposób głosowania (sprzedajność), jak i udzielających takiej korzyści (przekupstwo). Ograniczona liczba przestępstw, zwłaszcza jeśli redukcja ich zasięgu nie wynika z polityki kryminalnej państwa, nie musi zresztą świadczyć wcale o braku dysfunkcji w działaniu wymiaru sprawiedliwości. Prawdziwość tej tezy wydaje się szczególnie aktualna w przypadku przestępstwa korupcji wyborczej (art. 250a k.k.), jego popełnienie zawsze stanowi bowiem przejaw patologii kryminalnej, zniekształcającej rzeczywisty wynik wyborów, a w ślad za tym – sens całego procesu wyborczego, a nawet istoty demokracji w ogóle. Z tych powodów, mimo niewielkiego zasięgu ilościowego korupcji wyborczej, dobra prawne tkwiące u jej podstaw, pozostają dobrami najwyższej wartości. To właśnie tym problemom poświęcony jest tekst niniejszy. Zawarte są w nim badania i analizy dogmatyczne i teoretycznoprawne tytułowego czynnego żalu określonego w art. 250a § 4 k.k., ustanowionego, zgodnie z intencją ustawodawcy, dla rozerwania solidarności sprawców korupcyjnych w zakresie korupcji wyborczej. Chodzi o przedstawienie podstaw normatywnych instytucji, mającej wszak poważne znaczenie dla kształtowania odpowiedzialności karnej indywidualnego sprawcy, ale też, mimo niewielkiej liczby przestępstw wyborczych, dla prowadzenia całej polityki kryminalnej państwa. Cel artykułu na analizach opisowych jednak się nie wyczerpuje, albowiem badania i analizy nad wybranym typem czynu zabronionego nie ograniczają się bowiem do rozważań prowadzonych przez pryzmat czysto dogmatyczny, lecz obejmują aspekt badawczy, oparty o prezentację wyników badań własnych o charakterze empirycznym. W całości rozważań, zawierających wywody w płaszczyźnie lex ferenda i – częściowo – de lege lata, najwięcej uwagi poświęcono analizie instytucji czynnego żalu, opisanej w art. 250a § 4 k.k., dzięki któremu sprawca, który – porzuciwszy swój przestępczy zamiar, przestając chcieć, aby się dokonało, albo pragnie odwrócenia (o ile to możliwe) skutków swego przestępnego zachowania – może liczyć na modyfikację zakresu odpowiedzialności, sięgającą aż po odstąpienie od wymierzenia kary. W ostatecznym rozrachunku w artykule niniejszym nie chodzi więc wyłącznie o dogmatykę skupioną wokół art. 250a k.k., opartą o czystą deskrypcję, lecz także o tytułowe przerwanie solidarności sprawców przestępstwa korupcji wyborczej i o badania empiryczne, które autorzy w opracowaniu niniejszym zawarli.