Zastrzeżenia do Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności

The first part of this article presents Article 57 of the European Convention on Human Rights and Fundamental Freedoms (ECHR) and other reservation clauses (in protocols to the Convention) and discusses the characteristics of a system of reservations established by the ECHR and its Protocols. The second and third part analyse and critically appraise states’ practice concerning the formulation of reservations, and objections to other states’ reservations/declarations. The latter were formulated only in respect to some reservations formulated to the Protocol No. 1 to the ECHR. Before concluding with a general assessment of how this system works and what was its impact on other treaty regimes and on the general discussion on reservations to treaties, the role of the European Court of Human Rights (and the Commission before the entry into force of the Protocol No. 11) in the context of reservations is also discussed.

Wrongful conception po raz pierwszy na wokandzie Sądu Najwyższego

The article closely analyses the very first wrongful conception action brought before the Polish Supreme Court in 2003. The court recognized the case as a precedent. When justifying its verdict it largely referred to the foreign case law and doctrine. The judgment clearly distinguished between the sheer fact of a baby being born as a generally positive event and the possible liability of a medical professional in wrongful conception cases, which allows for such cases to be heard before Polish courts. The judgment also established the scope of possible compensation as all expenses related to the pregnancy and birth and the loss of income stemming from them. Furthermore, the court established the right to seek moral compensation as a part of wrongful conception action claims. The judgment served as a trailblazer for future wrongful conception and wrongful birth verdicts.

Wniosek o sporządzenie uzasadnienia wyroku sądu I instancji na tle zmian kodeksu postępowania karnego

The author discusses the problems of linking the application for the justification of the judgment with the scope of its appeal against the background of amendments to the Code of Criminal Procedure. The request to prepare in writing and to provide the justification of the judgment is of particular importance in the criminal trial, it opens the way to appeal against the decision. Changes in the regulation, in particular the wording of art. 422 § 2 k.p.k. cause that this activity is even more important to shape the boundaries of the case in the appeal instance than the previous one. Submission of an application for justification of the judgment partly gives the court the power to limit the scope of justification.

Namowa i pomoc do samobójstwa w polskim i austriackim prawie karnym – rozważania komparatystyczne

Co roku na świecie ponad 700 tysięcy osób ginie w wyniku samobójczego zamachu. Samobójstwo stanowi więc ważne zjawisko – zarówno w aspekcie społecznym, jak też prawnym. Postęp w wielu dziedzinach życia, a w tym w dziedzinie medycyny i informatyki, spotęgował już i tak istniejące problemy w ujmowaniu aktów suicydalnych w ramy prawne. Ustawodawstwa stanęły m.in. przed takimi wyzwaniami jak eutanazja, samobójstwo wspomagane czy cybersamobójstwo. Sposób regulowania odpowiedzialności karnej za pomoc w popełnieniu samobójstwa może być różny. Przedmiot artykułu stanowi prawnoporównawcze opracowanie dedykowane namowie i pomocy do samobójstwa w Polsce i w Austrii. Za cel badań przyjęto ukazanie zbieżności oraz odrębności między unormowaniami. W opracowaniu przeanalizowano znamiona przestępstwa podżegania do samobójstwa zawarte w przepisach kodeksów karnych obu państw, szczegółowo opisując podmiot, stronę podmiotową, przedmiot oraz stronę przedmiotową przestępstwa. Odniesiono się także do ustawowego zagrożenia karą oraz przytoczono dane statystyczne obrazujące skalę zjawiska. Następnie dokonano porównania polskiej i austriackiej regulacji, akcentując podobieństwa i różnice. Najważniejsze wnioski wypływające z pracy są takie, że przepis penalizujący pomoc w samobójstwie w Polsce i w Austrii wykazuje zarówno cechy wspólne, jak też odmienne, oraz że po spodziewanej zmianie stanu prawnego w Austrii prawna regulacja może nie odpowiadać potrzebom społecznym. Przeprowadzone rozważania zostały oparte zarówno na poglądach doktryny, jak też orzecznictwa. Przy tworzeniu artykułu sięgnięto do polskich oraz zagranicznych materiałów źródłowych.

Glosa do wyroku Sądu Apelacyjnego w Krakowie z 2 czerwca 2017 r., sygn. akt I ACa 1413/16, dotycząca nieważności umowy spółki. Glosa częściowo aprobująca

Przedmiotem opracowania jest glosa mająca na celu analizę wyroku Sądu Apelacyjnego w Krakowie, dotyczącego stwierdzenia braku nieważności umowy spółki w przypadku, gdy jeden z założycieli działał w stanie wyłączającym świadome albo swobodne podjęcie decyzji i wyrażenie woli. Na gruncie prawa polskiego ustawodawca nie przewidział możliwości stwierdzenia nieważności umowy spółki, lecz wyłącznie w okolicznościach wskazanych ustawowo możliwe jest jej rozwiązanie.

Glosa krytyczna do wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z 17 sierpnia 2017 r., sygn. akt II GSK 1041/17

Przedmiotem glosy do Wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 17 sierpnia 2017 r., sygn. II GSK 1041/17 jest zagadnienie stanowienia aktów prawa miejscowego dotyczących stypendiów sportowych ustanowionych i finansowanych przez jednostkę samorządu terytorialnego. NSA stwierdził w głosowanym wyroku, że dopuszczalne jest uchwalenie uchwały sejmiku województwa, która przewidywałaby możliwość wstrzymania stypendium sportowego. Akty prawa miejscowego wydawane są na podstawie upoważnienia ustawowego, które nie może zostać przekroczone. Ustawodawca nie przyznał sejmikowi województwa uprawnienia do unormowania wstrzymywania wypłaty stypendiów sportowych. Wobec tego wyrok NSA należy ocenić krytycznie.

Wpływ sztucznej inteligencji na system prawny

W związku z niezwykle szybkim rozwojem technologii i sztucznej inteligencji zachodzą zmiany w stosunkach cywilnoprawnych i ich regulacji prawnej. Prawnicy i ustawodawcy próbują rozwiązywać nowe problemy stojące przed systemem prawnym, stosując klasyczne podejścia w regulacji prawnej. Jednak takie decyzje nie zawsze są skuteczne. Z jednej strony prawnicy dążą do szczegółowego uregulowania mechanizmu tworzenia i wykorzystania sztucznej inteligencji. Z drugiej strony państwo przyczynia się do ich rozwoju, aby wygrać światowy wyścig o najbardziej zaawansowane technologie. Problemem jest też to, jakie miejsce powinna zajmować w prawie sztuczna inteligencja. Czy jest to przedmiot lub podmiot prawa (osoba, podmiot)? Zagadnienia te mają charakter filozoficzny i wymagają szczegółowych badań. Autorka przedstawia swoje przemyślenia na temat rozwiązania tego problemu. W artykule omówiono cechy interakcji między prawem a sztuczną inteligencją, reżim prawny sztucznej inteligencji oraz zagrożenia, które pojawiają się w przypadku zajmowania się miejscem sztucznej inteligencji w prawie.Zdaniem autorki prawo powinno znaleźć odpowiednie praktyczne sposoby budowania cyfrowego świata. Nie muszą to być konkretne zasady postępowania. Prawa sztucznej inteligencji mogą być tak abstrakcyjne, jak i skuteczne jak to tylko możliwe. Ważne, aby sztuczna inteligencja służyła wzmacnianiu ludzkiej godności, a nie jej eliminowaniu.

Obowiązek współdziałania wierzyciela przy wykonywaniu zobowiązania a obowiązki pracownika wobec pracodawcy w stosunku pracy

Z genezy prawa pracy i posługiwania się konstrukcją umowy między dwiema stronami wynika – w związku z odesłaniem w treści art. 300 KP – prawo odpowiedniego stosowania przepisów Kodeksu cywilnego do stosunku pracy w sprawach nieunormowanych przepisami prawa pracy w razie braku ich sprzeczności z zasadami prawa pracy. Jednym z takich przepisów jest art. 354 KC. Z przepisu tego przepisu wynika, że wierzyciel powinien współdziałać przy wykonaniu zobowiązania zgodnie z jego treścią i w sposób odpowiadający jego celowi społeczno-gospodarczemu oraz zasadom współżycia społecznego, a jeżeli istnieją w tym zakresie ustalone zwyczaje - także w sposób odpowiadający tym zwyczajom. Celem artykułu jest wskazanie, jakie obowiązki wierzyciela spoczywają na pracowniku względem dłużnika-pracodawcy. Nie ulega jednak wątpliwości, że obowiązek współdziałania ciąży również na pracodawcy w związku z jego uprawnieniami wierzyciela. Stosunek pracy ma bowiem charakter zobowiązania wzajemnego. Zastosowanie art. 345 KC do obowiązków pracownika jako wierzyciela umożliwia sformułowanie katalogu szczegółowych obowiązków usprawniających wzajemną relację miedzy stronami stosunku pracy. Szczególnie istotne znaczenie należy przypisać obowiązkowi lojalności pracownika rozumianego jako powstrzymania się od wszystkiego, co naruszałoby uczciwość i słuszność we wzajemnych relacjach, co obejmuje m.in. powstrzymanie się pracownika od zachowań konkurencyjnych wobec pracodawcy, od ujawniania tajemnicy pracodawcy, dokonywania czynów nieuczciwej konkurencji.

Klauzula czynnego żalu i przerwanie solidarności sprawców przestępstwa korupcji wyborczej

Przestępstwa przeciwko wyborom i referendum w ujęciu ilościowym lokują się na marginesie sumarycznej liczby przestępstw stwierdzanych każdego roku w Polsce. Cechuje je przy tym wyjątkowa specyfika z temporalnie sezonową dynamiką i szczególną motywacją działania sprawców, zarówno przyjmujących (żądających) korzyści w zamian za określony sposób głosowania (sprzedajność), jak i udzielających takiej korzyści (przekupstwo). Ograniczona liczba przestępstw, zwłaszcza jeśli redukcja ich zasięgu nie wynika z polityki kryminalnej państwa, nie musi zresztą świadczyć wcale o braku dysfunkcji w działaniu wymiaru sprawiedliwości. Prawdziwość tej tezy wydaje się szczególnie aktualna w przypadku przestępstwa korupcji wyborczej (art. 250a k.k.), jego popełnienie zawsze stanowi bowiem przejaw patologii kryminalnej, zniekształcającej rzeczywisty wynik wyborów, a w ślad za tym – sens całego procesu wyborczego, a nawet istoty demokracji w ogóle. Z tych powodów, mimo niewielkiego zasięgu ilościowego korupcji wyborczej, dobra prawne tkwiące u jej podstaw, pozostają dobrami najwyższej wartości. To właśnie tym problemom poświęcony jest tekst niniejszy. Zawarte są w nim badania i analizy dogmatyczne i teoretycznoprawne tytułowego czynnego żalu określonego w art. 250a § 4 k.k., ustanowionego, zgodnie z intencją ustawodawcy, dla rozerwania solidarności sprawców korupcyjnych w zakresie korupcji wyborczej. Chodzi o przedstawienie podstaw normatywnych instytucji, mającej wszak poważne znaczenie dla kształtowania odpowiedzialności karnej indywidualnego sprawcy, ale też, mimo niewielkiej liczby przestępstw wyborczych, dla prowadzenia całej polityki kryminalnej państwa. Cel artykułu na analizach opisowych jednak się nie wyczerpuje, albowiem badania i analizy nad wybranym typem czynu zabronionego nie ograniczają się bowiem do rozważań prowadzonych przez pryzmat czysto dogmatyczny, lecz obejmują aspekt badawczy, oparty o prezentację wyników badań własnych o charakterze empirycznym. W całości rozważań, zawierających wywody w płaszczyźnie lex ferenda i – częściowo – de lege lata, najwięcej uwagi poświęcono analizie instytucji czynnego żalu, opisanej w art. 250a § 4 k.k., dzięki któremu sprawca, który – porzuciwszy swój przestępczy zamiar, przestając chcieć, aby się dokonało, albo pragnie odwrócenia (o ile to możliwe) skutków swego przestępnego zachowania – może liczyć na modyfikację zakresu odpowiedzialności, sięgającą aż po odstąpienie od wymierzenia kary. W ostatecznym rozrachunku w artykule niniejszym nie chodzi więc wyłącznie o dogmatykę skupioną wokół art. 250a k.k., opartą o czystą deskrypcję, lecz także o tytułowe przerwanie solidarności sprawców przestępstwa korupcji wyborczej i o badania empiryczne, które autorzy w opracowaniu niniejszym zawarli.

Nowelizacja Kodeksu karnego z dnia 20 kwietnia 2021 r. w zakresie przestępstw związanych z terroryzmem. Uwagi na tle implementacji dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/541

Na szczeblu Unii Europejskiej już dawno zwrócono uwagę, że transgraniczny charakter terroryzmu wymaga podejmowania współpracy między państwami członkowskimi nie tylko na poziomie skoordynowania działań między właściwymi agencjami, czy organami, ale także na poziomie legislacyjnym, zwłaszcza prawnokarnym, tak by zakres penalizacji w tym obszarze był możliwie jak najbardziej zbliżony. Celem artykułu jest analiza sprawozdania Komisji Europejskiej z 2020 r. dotyczącego transpozycji dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/541 w sprawie zwalczania terroryzmu i zastępującej decyzję ramową Rady 2002/475/WSiSW oraz zmieniającej decyzję Rady 2005/671/WSiSW w zakresie w jakim dotyczy Polski, a także ocena nowelizacji Kodeksu karnego z dnia 20 kwietnia 2021 r., dokonana pod kątem jej niezbędności do celu jaki postawił sobie projektodawca, czyli pełnej transpozycji dyrektywy 2017/541. Dokonane w artykule analizy uprawniają do stwierdzenia, że ustawodawca nadal nie dokonał pełnej transpozycji dyrektywy (UE) 2017/541, a dodatkowo powołując się na konieczność walki z terroryzmem, istotnie zmodyfikował szereg instytucji prawa procesowego do których nie odnosi się dyrektywa, i które nie mają bliższego związku z tym zagadnieniem. Jednakże zmiany wprowadzone do Kodeksu karnego uznać należy nie tylko za konieczne i uzasadnione, ale także najpilniejsze w kontekście dotychczasowych luk w polskim porządku prawnym.