W artykule przedstawiam wychowawczy wymiar pracy na przykładzie twórczości trzech polskich filozofów chrześcijańskich – kardynała Stefana Wyszyńskiego, Karola Wojtyły (późniejszego papieża Jana Pawła II) i Józefa Tischnera. Każdy z nich uwypuklał rolę pracy, jako czynnika determinującego wychowanie, ale też każdy przedstawiał pracę i związany z nią system wychowania z innej perspektywy. Wszystkie te punkty widzenia ogniskowały się jednak na człowieku postrzeganym przez pryzmat Bożego stworzenia. Człowieka, dla którego praca stała w rzędzie cnót, podobnie jak lenistwo w rzędzie grzechów. W tekście udowadniam, że wychowawcza funkcja pracy, postrzegana w kontekście cnót, u kardynała Wyszyńskiego przedstawiana była w optyce miłości, u Jana Pawła II w przestrzeni wiary, zaś Józef Tischner głosił ją z przesłaniem nadziei.
Wydaje się być uprawnione tworzenie całościowej wizji problematyki pneumatologicznej w ramach ekoteologii. Działanie Boga to bowiem zawsze działanie Trójcy Świętej. W świecie zaś szczególnie uwyraźnia się przez działanie Ducha Świętego. W kontekście ekologii szczególnie istotne wydaje się podkreślenie Jego szczególnej roli w budowaniu jedności i wzajemnej solidarności stworzeń. Jawi się On również jako Ożywiciel – dawca nowego życia w Jezusie Chrystusie jak również inspirator ludzkiej aktywności i działania. Jego szczególną rolą jest również objawianie mocy i zamysłów Boga w świecie, ukazując ostateczny cel stworzenia.
Harcerstwo to wspólnota, która dzięki swojej metodzie wychowuje ludzi młodych. Nie jest to grupa parafialna, ale założyciel skautingu – Robert Baden-Powell oparł ją na wartościach chrześcijańskich. Wskazują na to liczne dokumenty wydane przez władze związku w ciągu kilkudziesięciu lat. Metody te jednak ewoluowały i nie są tak przejrzyste jak to było na początku. W drużynach harcerskich coraz bardziej widoczne jest zjawisko odchodzenia od etyki chrześcijańskiej, aby w imię fałszywie rozumianej tolerancji harcerstwo budowało swą tożsamość na obcych religijnie, kulturowo i cywilizacyjnie prądach współczesnych. Jest to problem, przed którym staje dzisiejsze harcerstwo, a szczególnie osoby odpowiedzialne za
wychowanie duchowe i religijne młodych harcerzy i skautów.
Biskupi niemieccy w liście z 20 sierpnia 1935 roku wskazują na wiarę jako na fundament w walce z nazizmem w przywracaniu sprawiedliwości w świecie. Posłanie Trzech Osób Boskich, do których człowiek odnosi się w ramach aktów wiary, stanowi przesłankę ku obronie godności osobowej, zachowania niezmiennego porządku moralnego oraz do trwania w nadziei w obliczu niesprawiedliwości nazistowskiej. Konsekwencją postawy wiary jest obrona praw każdego obywatela przy współpracy instytucji państwa z Kościołem. Ataki na życie jednostek oraz grup społecznych stanowią zakwestionowanie porządku Bożego, warunkującego integralny rozwój społeczny. Przemoc stosowana przez nazistów nie może podważać czy relatywizować wskazań ewangelicznych. Niezłomne trwanie przy nauce objawionej uskutecznia kształtowanie nowego porządku, wolnego od przemocy. Przemiany społeczne są nieodłącznie związane z procesem wychowania, zasadzającym się na przekazywaniu określonych wartości, jak też na współpracy w ramach środowiska wychowawczego.
Środki społecznego przekazu, których gwałtowny i dynamiczny rozwój nastąpił w ostatnich latach XXI wieku, niewątpliwie stanowią integralną część ludzkiej codzienności i kultury. Stały się one nieodłącznym elementem współczesnej rzeczywistości, w której nie tylko istnieją, ale próbują ją kreować poprzez oddziaływanie w przestrzeni relacji międzyosobowych i społecznych. Papież Benedykt XVI w orędziach na Światowy Dzień Środków Społecznego Przekazu, zredagowanych w latach 2006–2013, podkreśla istotną rolę massmediów w kulturze ludzkiej, której zadaniem jest pełnia rozwoju człowieka w aspekcie duchowo-cielesnym. Aby środki społecznego przekazu przyczyniały się do integralnego rozwoju, wychowania i wzrostu wartości kulturowych w społeczeństwie, muszą działać w kategorii służby osobie ludzkiej i jej godności.
Artykuł stanowi analizę funkcji gospodarczej rodziny w aspekcie wydatkowania pozyskanych środków materialnych. Dobra doczesne, zgodnie z zasadami personalizmu stanowiącymi fundament nauczania społecznego Kościoła, winny służyć integralnemu rozwojowi człowieka. Absolutyzowanie bogactwa stanowi barierę w relacji do Boga. Sprzyja również generowaniu niesprawiedliwych dysproporcji, ograniczających podmiotowość jednostkową. Uczynienie z osoby nienaruszalnego principium społecznego, a także stosowanie zdrowego rozsądku, jest wpisane w porządek Boży, warunkujący wszystkie potrzeby jednostek i grup w ramach rodziny. Artykuł powstał w oparciu o wybrane teksty nauczania społecznego Kościoła.
Józef Supiński (1804–1893), polski naukowiec, ekonomista, filozof, socjolog, w obrębie stworzonej w drugiej połowie XIX wieku teorii społeczno-ekonomicznej, uwypuklił kwestie związane z handlem, postrzeganym w kontekście cywilizacyjnym. W artykule przybliżono ich istotę i specyfikę. Supiński podkreślał cywilizacyjną rolę handlu, jego korzystny wpływ na wzrost wielkości produkcji i kapitału społecznego. Handel, będąc w pełni ludzkim tworem, humanizuje relacje społeczne, ogranicza różne formy przemocy, umożliwia pokojowe współistnienie. Jest także spoiwem łączącym jednostki w strukturę społeczeństwa.
Niniejszy artykuł ma na celu ukazanie wartości, jaką stanowi chrześcijański ideał małżeństwa i rodziny w świetle nauczania papieża Franciszka. Temat naszej pracy został omówiony w trzech blokach tematycznych. W pierwszym bloku podjęliśmy próbę zdefiniowania słowa świętość, ukazując tym samym bogatą specyfikę tego terminu, aby następnie spojrzeć na tę kwestię w świetle świętości rodziny i małżeństwa. Ujęte w pierwszym i drugim etapie zagadnienia prowadzą nas do bloku trzeciego niniejszej pracy, w którym uwaga została skoncentrowana na praktycznych wskazaniach, które ukazują małżeństwo jako drogę prowadzącą do świętości.
Artykuł ukazuje zbieżność poglądów na temat odpowiedzialności, jakie znaleźć można w filozoficznych tekstach księdza Józefa Tischnera i mających charakter duszpasterskich tekstach kardynała Stefana Wyszyńskiego. Myśl Wyszyńskiego można widzieć jako duszpasterskie dookreślenie i rozwinięcie filozoficznych poglądów Tischnera na temat odpowiedzialności. W artykule przedstawiam Tischnerowskie myślenie o „polu odpowiedzialności” i pokazuję, w jaki sposób to samo zagadnienie pojawia się w wybranych wypowiedziach kardynała Wyszyńskiego. Następnie omawiam „dramatyczny” wątek Tischnerowskiej filozofii odpowiedzialności, którego elementem centralnym jest zagadnienie winy, i na wybranych tekstach kardynała Wyszyńskiego pokazuję, w jaki sposób wątek ten jest obecny także w jego myśli. Na koniec ukazuję wartość duszpasterskiego rozwinięcia filozoficznej analizy zagadnień związanych z odpowiedzialnością.
Stefan Wyszyński i Józef Tischner to dwaj wybitni przedstawiciele polskiej myśli katolickiej dwudziestego wieku. Działali na różnych polach. Wyszyński jako Prymas Polski niósł ciężar odpowiedzialności za losy całego polskiego Kościoła w wyjątkowo trudnych dla niego czasach programowej ateizacji i dominacji antykościelnej propagandy, dlatego rozwijał w sobie cnoty męża stanu i myślał w kategoriach ogólnonarodowej strategii ewangelizacyjnej. Tischner działał przede wszystkim w dwóch obszarach: jako filozof i jako duszpasterz, a jego kompetencje i zainteresowania dotyczyły filozofii, która „rodzi się z bólu”, chce ten ból wyrażać i próbuje mu zaradzać. Swój głęboki i oryginalny zmysł filozoficzny wykorzystywał w codziennej pracy duszpasterskiej, co przynosiło imponujące efekty. Pomimo owej różnicy zakresu i stylu działania, obaj wywarli ogromny wpływ na duchowy i intelektualny kształt polskiego katolicyzmu. Choć nigdy nie spotkali się osobiście i nie mieli okazji współpracować ze sobą, można stwierdzić, że ich praca wychowawcza i intelektualna wytworzyła swego rodzaju „ukryty dialog” w polskiej przestrzeni publicznej. Najważniejsze płaszczyzny i owoce owego dialogu przedstawia niniejszy artykuł.
WYCHOWAWCZA ROLA PRACY W KONCEPCJACH FILOZOFÓW CHRZEŚCIJAŃSKICH: STEFANA WYSZYŃSKIEGO, KAROLA WOJTYŁY I JÓZEFA TISCHNERA