Język polski w statucie synodu łęczyckiego z 1285 roku – tłumaczenie kanonów

Przedmiotem badań w artykule jest stosunek polskiego episkopatu do języka polskiego w XIII wieku. Problem został przedstawiony w oparciu o statut synodu łęczyckiego z 1285 roku. Treść większości kanonów została przedstawiona w skrócie – tym samym przybliżono tematy, jakimi zajął się episkopat podczas synodu. Natomiast istotne dla historii języka polskiego kanony 3, 4 i 6 zostały poddane głębszej analizie. Podjęto próbę odtworzenia prawdopodobnej sytuacji panującej w Kościele na ziemiach polskich w XIII wieku oraz przedstawienia stosunku episkopatu do języka polskiego i jego wykorzystania w nauczaniu i liturgii. Ponadto na podstawie wydań źródłowych dokumentów kościelnych dokonano przekładu filologicznego wskazanych kanonów na język polski.

Wpływ sytuacji komunikacyjnej na zachowania Jana Pawła II podczas spotkania z młodzieżą na Wzgórzu Lecha w 1979 roku

Celem mojego artykułu będzie pokazanie zachowań komunikacyjnych Jana Pawła II w określonej sytuacji komunikacyjnej. Problem badawczy zawiera się w pytaniu, jak sytuacja komunikacyjna determinuje zachowania mówcy. Materiałem źródłowym będzie nagranie wideo spotkania papieża z młodzieżą na Wzgórzu Lecha w Gnieźnie 3 czerwca 1979 r. oraz zapis jego przemówienia. Wybieram to wystąpienie jako najbardziej reprezentatywne dla omawianego zagadnienia. W pierwszej części omówię pojęcie sytuacji komunikacyjnej i jej typy, w drugiej wskażę czynniki wyróżniające spotkanie na Wzgórzu Lecha jako potoczno-okazjonalną sytuację komunikacyjną, w trzeciej zaś przeanalizuję werbalne i niewerbalne środki wyrazu wykorzystane w tym przemówieniu. Posłużę się w tym celu zintegrowaną metodę analizy komunikacyjnej.

Echo modlitwy wewnętrznej w notatkach Karola Wojtyły – Jana Pawła II

Przedmiotem analiz autorki są modlitewne rozważania Karola Wojtyły – Jana Pawła II zawarte w zbiorze: Jestem bardzo w rękach Bożych. Notatki osobiste 1962–2003. Badane są te fragmenty tekstu, w których nadawca jest tożsamy z odbiorcą, a modlitewne akty o charakterze wewnętrznym – medytacje, kontemplacje i adoracje – tworzą jeden z składników dnia skupienia lub rekolekcji pojmowanych jako makrogatunek (gatunek w formie kolekcji). Ujęzykowione modlitwy wewnętrzne pozwalają na ich ogląd zarówno w aspekcie genologicznym, jak i pod kątem cech stylowych. W rekolekcyjnych rozmyślaniach Karola Wojtyły uwidocznione zostają takie wykładniki stylu religijnego, jak: symboliczne widzenie świata, dążenie do odsłonięcia tego, co trudno wyrażalne w języku dyskursywnym i niedostępne w doświadczeniu potocznym, kontemplacyjna postawa wobec rzeczywistości oraz stylistycznie rozumiana kategoria medytacyjności.

Spojrzenie człowieka na Boga Ojca w Pieśniach sobie śpiewanych Konstancji Benisławskiej na podstawie leksyki określającej ojca

Celem pracy jest przedstawienie określeń odnoszących się do Boga Ojca w wierszach religijnych Konstancji Benisławskiej. Pieśni sobie śpiewane opublikowane w oświeceniu (1776 r.) zawierają wiele struktur wskazujących na to, jak poetka wyobraża sobie Boga. Charakterystyczne połączenia wskazują na jego dobroć i potęgę: Ojciec nasz, Ojciec jedyny, Ojciec łaskawy, Ojciec wszechmogący, Ojciec przedziwny, Ojciec miły i Ojciec dobry. Obecne są też elementy antropomorficzne (ręka Ojca, twarz Ojca), a także wyrażenie związane z dogmatem trynitarnym przekonują, że Bóg Ojciec jest osobą Trójcy Świętej.

Polszczyzna biblijna a polszczyzna literacka. Historyczne związki i uwarunkowania

damentów polskiej kultury i tożsamości. Relacje te autor artykułu rozpatruje na płaszczyźnie genetycznej i formalnej współzależności pomiędzy stylowym inwariantem polszczyzny biblijnej a literacką odmianą języka polskiego. W tym celu przywołane zostały dotychczasowe ustalenia teoretyczne oraz badania materiałowe ukazujące kierunki i formy owych wpływów, skutkujące powstaniem głównych konstant stylowych polszczyzny biblijnej, a także wskazujące na znaczenie Biblii i jej rodzimych przekładów na kształtowania się polszczyzny literackiej. Zwrócona została także uwaga na nowsze możliwości badań nad uwarunkowaniami relacji polszczyzna biblijna – polszczyzna literacka, które wynikają z odwołania się do retorycznego i literackiego dziedzictwa poszczególnych ksiąg Pisma Świętego. Artykuł dostarcza szeregu argumentów na rzecz obrony literackości polszczyzny biblijnej, jako faktu wynikającego z jej rodzimych doświadczeń historycznych, jak też z właściwości odziedziczonych z prymarnego stylu biblijnego. Na prawach polemicznych w artykule znalazły się również krytyczne odniesienia do tych spośród nowszych inicjatyw translacyjno-biblijnych, które zmierzają do oderwania polszczyzny biblijnej od jej wzorca literackiego oraz normy stylu wysokiego.

Językowy obraz wolności w pismach ks. Franciszka Blachnickiego

Analiza językowego obrazu wolności w pismach ks. Franciszka Blachnickiego, założyciela Ruchu „Światło-Życie”, wskazuje kilka ważnych cech tego obrazu. Charakteryzuje się on dużym bogactwem leksemów odnoszących się do pola pojęciowo-leksykalnego wolności i niewoli. W obrębie tych dwóch pól można wymienić różnego typu relacje znaczeniowe, ale dominują pary opozycyjnych leksemów typu: wolny – niewolnik, wyzwolenie – zniewolenie, wolność – swawola. W obrazie wolności ks. F. Blachnickiego określenia pozytywne górują zdecydowanie przed określeniami negatywnymi. Autor używa łagodniejszych terminów na określenie złego używania wolności, np. zamiast o swawoli czy samowoli mówi o pseudowolności. Rezygnuje z żywej w dyskursie religijnym metafory niewoli jako określenia szczególnego oddania się Bogu i ludziom. W zamian proponuje synonimy zależność i służba, chcąc uniknąć zdecydowanie pejoratywnej konotacji, jaką niesie w połączeniach typu niewola miłości słowo niewola.

O języku Catechismusa Mikołaja Reja (funkcjonowanie przysłówków)

Celem niniejszej pracy jest analiza funkcjonowania przysłówków w części Catechismusa Mikołaja Reja. Badaniu poddano 67 leksemów, które użyte zostały w sumie 205 razy (co stanowi zaledwie 2,37% wszystkich tekstowych słów pochodzących z badania Catechismusa) z częstotliwością od 1 do 18, które pokazują, że ten sam przysłówek – w zależności od kontekstu – może spełniać różne funkcje i przyjmować różne odcienie znaczenia. Podkreślić trzeba także to, że religijnego charakteru tego tekstu nie można było rozpoznać, opierając się wyłącznie na przysłówkach wspomnianych w artykule. Z drugiej strony, to czy przysłówki charakteryzujące się najwyższą częstotliwością w analizowanym fragmencie Katechizmu, tj. iście (użyte 18 razy), ustawicznie (16 razy), snadnie (15 razy) i zawżdy (11 razy), pojawiłyby się też i miałyby największą liczbę zastosowań w innych tekstach o charakterze religijnym, wymaga podjęcia dodatkowych badań.

Vanitas vanitatum et omnia vanitas. Językowy obraz marności w tekstach slamerów (na materiale antologii tekstów poznańskiej sceny slamerskiej w 2016 roku)

Niniejszy artykuł prezentuje pojęcie marności w językowym obrazie świata slamerów skupionych wokół poznańskiej sceny slamerskiej. Bazę materiałową stanowią 34 teksty, wydane w antologii slamerskiej pt. Poetycki freestyle. Poznańska scena slamerska w 2016 roku. Przeanalizowane teksty zostały uszeregowane w kilka pól tematycznych związanych z obrazem relacji międzyludzkich, religii, miasta i codzienności w tekstach slamerów. We wnioskach klarują się elementy językowego obrazu marności w twórczości slam poetry. Ponadto artykuł podejmuje kwestie związane z określeniem miejsca slamu wśród innych dziedzin sztuki oraz sytuuje go wobec zwrotu performatywnego w kulturze.

Pojęcie radości w opisie doświadczenia mistycznego

Artykuł ma na celu semantyczną analizę mistycznych opisów pojęcia radość. Przede wszystkim definiowane jest pojęcie doświadczenia mistycznego i przedstawiono jego główne cechy. Pierwszy punkt dotyczy sposobu, w jaki pojęcie to jest używane w mistycznym dyskursie. Warto zauważyć, że potencjał oceny radości jest zarówno pozytywny, jak i negatywny. „Doczesne” emocje są postrzegane jako przeszkody w kontakcie danej osoby z Bogiem i są traktowane z podejrzliwością, ale przekształcone przez proces uświęcenia są częścią mistycznych błogosławieństw. Artykuł koncentruje się na pozytywnych odczuciach doświadczającego, które pojawiają się w jego ciele, gdy „dotyka” Absolutu i wewnętrznej percepcji mistrza własnych emocji i ich konceptualizacji w języku. Zewnętrzny obserwator oczywiście nie może dostrzec boskiej rzeczywistości w sposób, w jaki widzi ją mistyk, ale obserwując zachowanie osoby, można zobaczyć cielesne przejawy radości, która jest nieodłączną częścią mistycznego doświadczenia wyrażanego przez zmysłowy język. Dane językowe dostarczają dowodów na twierdzenie, że nie mamy innego języka, którym można by dzielić się doświadczeniem religijnym, jak tylko taki, który traktuje ciało jako medium komunikacyjne. Należy również podkreślić fakt, że radość mistyka jest dynamiczna i nie wyklucza negatywnych uczuć, takich jak ból i cierpienie. Podstawowym założeniem jest, że radość jest zjawiskiem powszechnym i że większość językowych sposobów wyrażania jej w cywilizacji judeochrześcijańskiej używa tych samych mechanizmów i pojęć.