Zmienność funkcji w przestrzeni wiejskiej

Współcześnie obszary wiejskie wypełniają zróżnicowane funkcje w rozwoju społeczno-gospodarczym. Funkcje terenów wiejskich ewoluują, tworząc przestrzeń wielofunkcyjną. Celem opracowania jest zobrazowanie zmian zachodzących w poszczególnych funkcjach obszarów wiejskich i ich rozwój. Na podstawie studiów literatury z zakresu podejmowanej problematyki, przedstawiono różnice w podejściu badaczy do kwestii rozwoju wielofunkcyjnego w Polsce. Uwypuklono elementy wpływające na wielofunkcyjny rozwój wsi i rolnictwa, wskazując na przyczyny, skutki i bariery tej koncepcji. W oparciu o różnorodne kryteria zobrazowano klasyfikacje funkcji wsi i rolnictwa. Rozwijanie w przestrzeni wiejskiej funkcji innych niż rolnicza pozwolą na utrzymanie żywotności wsi, zapewnienie odpowiedniego standardu życia jej mieszkańcom i dalszego spełniania przez nie szeregu funkcji, często innowacyjnych i perspektywicznych.

Strategie lokalnych grup działania jako podstawa tworzenia przyszłych strategii rozwoju ponadlokalnego gmin

Celem artykułu jest porównanie strategii rozwoju gmin miejsko-wiejskich i wiejskich ze strategiami rozwoju wielkopolskich lokalnych grup działania w kontekście ustawy z 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju. Artykuł jest próbą odpowiedzi na pytanie, które z elementów strategii rozwoju gmin i lokalnych strategii rozwoju (LGD) mogą być implementowane w przyszłych strategiach rozwoju ponadlokalnego, a które należy zmienić. Analizie poddano 161 gminnych strategii wiejskich i miejsko-wiejskich oraz 31 strategii lokalnych grup działania, które obowiązywały w 2020 r. Na tej podstawie wyciągnięto wnioski dotyczące opracowania przyszłych ponadlokalnych strategii rozwoju województwa wielkopolskiego. Można dostrzec podobieństwa między strategiami, porównując ich konstrukcję, w tym ustalone w nich cele. Główna różnica między strategiami gmin i grup dotyczy ich zakresu problemowego i przestrzennego. Trudno znaleźć lokalną strategię rozwoju, która zawierałaby wszystkie cele odnoszące się bezpośrednio lub pośrednio do gmin, mimo że w większości przypadków można zaobserwować pokrywanie się celów strategii, co świadczy o ich zgodności i współzależności. Wzorem LGD i zgodnie z przepisami ustawowymi należy tworzyć związki międzygminne, których celem jest nie tylko wypracowanie wspólnej, zintegrowanej terytorialnie strategii, ale także prowadzenie zintegrowanych działań inwestycyjnych, gospodarczych, społecznych, ekologicznych i promocyjnych. W przyszłości zintegrowane działania gmin mogą przynieść lepsze efekty rozwojowe. Kilku gminom zrzeszonym w związkach łatwiej będzie negocjować, znajdować partnerów i fundusze.

Depopulacja i zanikające wsie w strukturze obszarów wiejskich pogranicza polsko-czeskiego

Celem artykułu jest przedstawienie zjawiska depopulacji na pograniczu polsko-czeskim, na przykładzie południowej części województwa dolnośląskiego i opol- skiego. Artykuł ma charakter przeglądowy, oparty na studiach literaturowych i dotych- czasowych badaniach autorów w tym zakresie tematycznym. Omówiono przyczyny i fazy depopulacji w kontekście historycznym, wskazano na przestrzenne zróżnicowanie jej wielkości oraz skutki przestrzenno-funkcjonalne i krajobrazowe, m.in. zanikanie zabudo- wy i całych jednostek osadniczych. Ponadto przedyskutowano możliwości zapobiegania negatywnym skutkom depopulacji na pograniczu polsko-czeskim.

Inteligentne rozwiązania technologiczne w działalności rolniczej

Celem opracowania było określenie znaczenia nowoczesnych technologii stosowanych w wybranych formach działalności rolniczej polskiej wsi. Ukazano przykłady gospodarstw prowadzących działalność gospodarczą w oparciu o warzywnictwo i sadownictwo. Podstawą analizy były informacje uzyskane w 2019 r. podczas bezpośrednich wywiadów terenowych, uzupełnione danymi statystycznymi na temat krajowych upraw i zbiorów. Stosowanie inteligentnych rozwiązań technologicznych w działalności rolniczej ma duże znaczenie, ponieważ podnosi jakość produkcji rolnej. Właściwie dobrane, zrównoważone technologie rolne są jednym z komponentów koncepcji inteligentnej wsi. Jednak takie usprawnienie rolnictwa bez aktywnego włączenia czynnika ludzkiego i stabilnego systemu gospodarczego nie jest efektywne.

Funkcjonowanie Czarnkowsko-Trzcianeckiej Lokalnej Grupy Działania jako przykład kreowania rozwoju lokalnego w województwie wielkopolskim

Lokalne grupy działania (LGD) są rodzajem partnerstwa terytorialnego, powstałego jako oddolna inicjatywa, zrzeszająca przedstawicieli lokalnych organizacji z sektora publicznego, prywatnego i pozarządowego oraz mieszkańców działających na rzecz lokalnej społeczności. Zadaniem LGD jest m.in. pobudzanie zaangażowania społeczności lokalnej w rozwój regionu, w oparciu o wykorzystanie jego zasobów. Celem artykułu jest wskazanie specyfiki lokalnych grup działania oraz ich znaczenia w kształtowania rozwoju na obszarze objętym lokalną strategią rozwoju na przykładzie Czarnkowsko-Trzcianeckiej Lokalnej Grupy Działania (CZ-T LGD). W artykule wykorzystano lokalną strategię rozwoju zaplanowaną na lata 2014–2020 opracowaną przez badaną lokalną grupę działania, analizę SWOT, a także badania ankietowe. Badania miały na celu przedstawienie idei funkcjonowania CZ-T LGD poprzez realizację inicjatywy Leader wraz ze wskazaniem jej roli we wdrażaniu innowacji na obszarach wiejskich. Stwierdzono, że CZ-T LGD poprzez podejmowane działania finansowane ze środków Unii Europejskiej przyczynia się do aktywizacji mieszkańców poprzez pobudzanie inicjatyw społeczności wiejskiej, co w konsekwencji kreuje rozwój regionu

Wprowadzenie

Przedstawiamy Państwu kolejny numer czasopisma „Rozwój Regionalny i Polityka Regionalna” będący pokłosiem konferencji „Wieś i Rolnictwo – razem czy osobno? Nowe funkcje wsi i rolnictwa – zintegrowane planowanie rozwoju”, która odbyła się w dniach 14–15 kwietnia 2021 r. na Wydziale Geografii Społeczno--Ekonomicznej i Gospodarki Przestrzennej. Została zorganizowana przez Zakład Geografii Rolnictwa i Wsi przy współpracy Zespołu Zadaniowego ds. Obszarów Wiejskich KPZK PAN.

Od Redakcji

Zapraszamy Państwa do działu Nowości Wydawniczych, w którym prezentujemy najnowsze prace autorstwa pracowników naszego wydziału. Ich tematyka wiąże się bezpośrednio z problematyką rozwoju regionalnego i polityki regionalnej. W bieżącym numerze przedstawiamy Państwu informację o artykule Edyty Bąkowskiej-Waldmann i Tomasza Kaczmarka pt. „The Use of PPGIS: Towards Reaching a Meaningful Public Participation in Spatial Planning”, który ukazał się w czasopiśmie „International Journal of Geo-Information”.

Poznawcze i praktyczne dylematy w geograficznych badaniach funkcjonalnych wsi

Praca zawiera pogłębioną refleksją nad kwestią badań funkcjonalnych w geograficznych badaniach wsi oraz dyscyplin pokrewnych, głównie gospodarka przestrzenna. W geografii społeczno-ekonomicznej oraz gospodarce przestrzennej koncepcja funkcjonalna odegrała istotną rolę w opisie i wyjaśnianiu rzeczywistości, stwarzając podstawy dla programów badawczych miast i wsi. Najważniejszym celem artykułu jest próba określenia podstawowych dylematów poznawczych i praktycznych w badaniach funkcjonalnych wsi. Przemyślenia zawarte w artykule dotyczą problemu wyborów, przed którymi stają badacze w projektowaniu i prowadzeniu studiów funkcjonalnych oraz pokrewnych im kierunków. Poruszono takie kwestie, jak relacyjność i desygnaty funkcji, problem czasu i skali badań oraz dylemat porządku przestrzennego i spójności. Autorzy postulują rozwój koncepcji krytycznych opartych na neofunkcjonalizmie. Stwarza to możliwość rozwoju badań, które zwracają uwagę na lokalne wymiary życia społecznego i gospodarczego. Podejście to może być bardzo twórcze dla planowania przestrzeni lokalnych i podstaw społecznego zaangażowania w proces podnoszenia warunków życia, wzmacniania tożsamości kulturowej oraz kreowania samych miejsc.

Wprowadzenie

Współczesna geografia społeczna koncentruje się na badaniu procesów, które prowadzą do ubóstwa, powstawania nierówności społecznych oraz upadku systemów społeczno-ekonomicznych. Prace dotyczące tego zagadnienia skupiają się także na identyfikacji i analizie aktywności przestrzennych i społecznych człowieka w środowisku miejskim, co wiąże się z rozwojem nurtu behawioralnego w geografii, którego głównym przedmiotem badań jest zrozumienie mechanizmów aktywności człowieka w otaczającej go przestrzeni. W kręgu zainteresowań geografów społecznych są zarówno zachowania pojedynczych jednostek, jak i ich kontekst społeczny, kulturowy oraz ekonomiczny. Współczesne badania behawioralne w geografii społecznej koncentrują się wokół takich zagadnień, jak: percepcja środowiska, podejmowanie decyzji i dokonywanie wyborów, motywacje i preferencje, zachowania indywidualne i grupowe w przestrzeni. Nurt behawioralny rozwija się nie tylko w geografii. Zarówno socjologowie, psychologowie, etnologowie, jak i urbaniści badają z różnych perspektyw zachowania człowieka.

Człowiek w przestrzeni publicznej miasta. Społeczne znaczenia i zjawiska zagrażające przestrzeni publicznej

Artykuł podejmuje problem funkcjonowania miejskiej przestrzeni publicznej. W części pierwszej wskazano sześć społecznych znaczeń przestrzeni publicznych: użytkowe, interakcyjne, obywatelskie, aksjologiczne, symboliczne i tożsamościowe. W ich przedstawieniu przyjmuje się perspektywę kulturalistyczną związaną z procesem doświadczania przestrzeni przez jej użytkowników. Empirycznym kontekstem do analizy są wnioski z badań nad miejskimi przestrzeniami publicznymi realizowane w miastach Polski w drugiej dekadzie XXI w. W drugiej części artykułu analizowane są zagrożenia dla funkcjonowania miejskich przestrzeni publicznych. W tym kontekście wskazuje się ryzyka modernizacyjne, poczucie zagrożenia, prywatyzację przestrzeni, turystyfikację, wzrost znaczenia technologii informatycznych w procesach relacji społecznych. Artykuł kończy się konkluzjami podkreślającymi wzrost znaczenia terenów zielonych dla mieszkańców miast, przywrócenie politycznego znaczenia przestrzeniom miejskim, wykorzystywanie rozwiązań ekologicznych w kreowanych przestrzeniach publicznych. Akcentuje się także fakt, że dobre przestrzenie publiczne przyciągają użytkowników przestrzeni miejskich, umożliwiając im realizowanie aktywności opcjonalnych.