STOSUNEK DO ZWIERZĄT W ASPEKCIE HISTORIOZOFICZNYM (NA PRZYKŁADZIE ROSJI). PRZYPADEK: CZŁOWIEK – NIEDŹWIEDŹ

W niniejszym artykule autorka zastanawia się, czy można ujmować relację człowiek – zwierzę w kontekście historiozoficznym, traktując ten temat jako prolegomenę do bardziej dogłębnych badań. Próba wstępnych dociekań na ten temat koncentruje się na Rosji i prowadzi do omówienia wizerunku niedźwiedzia w literaturze, kulturze i polityce rosyjskiej oraz prezentacji kontrowersyjnego przypadku trzymania, przez treserów cyrkowych, niedźwiedzia w warunkach domowych, jego pracy jako modela i aktora z etycznego punktu widzenia. Zdaniem autorki, jeśli nawet ten konkretny przypadek relacji człowiek – niedźwiedź (Stiepan) można zrozumieć i uzasadnić z szerokiej perspektywy historiozoficznej czy kulturowej, budzi on jednak poważne wątpliwości natury etycznej.

„NIE MA POTRZEBY...”. JĘZYK SĄSIADA W KRAJOBRAZIE JĘZYKOWYM POGRANICZA POLSKO-CZESKIEGO – ANALIZA PORÓWNAWCZA KUDOWY ZDROJU I NÁCHODU Z UWZGLĘDNIENIEM OPINII ICH MIESZKAŃCÓW

W artykule zaprezentowano wyniki analizy porównawczej krajobrazu językowego dwóch miejscowości położonych na pograniczu polsko--czeskim: Kudowy Zdroju oraz Náchodu, mającej na celu ustalenie, w jaki sposób kreowane są dwie płaszczyzny językowe: odgórna i oddolna. Dane te umożliwią także ocenę zachowania samych mieszkańców i określenie ich stosunku do języka sąsiada. W artykule zwrócono również uwagę na to, która strategia komunikowania się jest atrakcyjniejsza dla obu nacji – czy współcześnie komunikacja zmierza ku ogólnej globalizacji, a dominującym językiem staje się lingua franca – język angielski, czy może przygraniczność wpływa na rozwój wielojęzyczności receptywnej (lingua receptiva).

RETORYCZNE DZIEDZICTWO ANTROPOLOGII

W artykule podjęto problem związków zachodzących między retoryką a współczesną antropologią filozoficzną. Głównym punktem odniesienia jest dzieło Hansa Blumenberga. Rekonstrukcja założeń antropologicznych odwołujących się wprost do tradycji retorycznej zostanie uzupełniona analizą jego programu metaforologii – dyscypliny badającej logikę poznania przedpojęciowego. Koncept człowieka jako istoty nacechowanej brakiem – zarówno biologicznymi deficytami, jak i przypadkowością egzystencji, prowadzi do interesującej zmiany paradygmatu rozumienia samej antropologii. Skoro homo defectus zdany jest na prowizoryczność wiedzy o świecie i o sobie samym, antropologia powinna zrezygnować z perfekcjonistycznych roszczeń poznawczych i zwrócić się ku badaniu metaforycznych zasobów języka, które determinują zarówno dyskurs filozoficzny, jak i potoczny język.

PRZESTRZEŃ ŁODZI W ZWIERCIADLE DYSKURSU TOKSYCZNOŚCI. NA MARGINESIE ZIEMI OBIECANEJ WŁADYSŁAWA STANISŁAWA REYMONTA

Artykuł jest poświęcony analizie przestrzeni Łodzi przedstawionej w powieści Reymonta. Autor koncentruje się na popularnej opozycji natura versus cywilizacja, która jest wyeksponowana w Ziemi obiecanej. Autor odwołuje się także do toksycznego dyskursu Laurence’a Buella. Reymont zdaje sobie sprawę, że przyspieszona urbanizacja (która ma miejsce od 1890 roku) zaburzyła równowagę ekologiczną w środowisku. Nowe fabryki, które pojawiły się na terenie Łodzi, zmniejszyły obszary dzikiej przyrody. Toksyczne opary z kominów stały się wyraźnym znakiem zbliżającej się katastrofy ekologicznej. Drzewa porównane do szkieletów i zapach zgnilizny są dowodem postępującej agonii w krajobrazie miejskim. Problem zanieczyszczenia środowiska wydaje się ignorowany przez protagonistów Ziemi obiecanej. Wynika to z faktu, iż przyroda postrzegana jest jedynie jako pole ciągłego wyzysku człowieka. Jedyną wrażliwą osobą jest narrator, który podobnie jak kronikarz dokumentuje destrukcyjne zmiany w ekosystemie. Niewątpliwie głos Reymonta jest przejawem dojrzałej, nowoczesnej świadomości ekologicznej.

KOBIECY KAPRYS? HISTORIA NATURALNA PIĘKNA I POŻĄDANIA

[Richard O. Prum (2019), Ewolucja piękna. Jak darwinowska teoria wyboru partnera kształtuje świat zwierząt i nas samych, przeł. K. Skonieczny, Copernicus Center Press, Kraków, ss. 435, ISBN: 9788378864219].

POTENTIA LIBERA W MYŚLI JANA DUNSA SZKOTA

Jan Duns Szkot był myślicielem oryginalnym i wyrafinowanym (doctor subtilis), żył i tworzył na przełomie XIII i XIV wieku. Jego dociekania dotyczące woli i ludzkiej wolności zrywają z pojmowaniem tych kategorii przez filozofów greckich, przekraczają idee jego scholastycznych poprzedników i stanowią przełom w europejskiej myśli woluntarystycznej. W artykule wyeksponowano trzy oryginalne tezy woluntarystyczne Szkota: że, po pierwsze, wola jest dynamiką, która osiąga swój cel i spełnienie sama w sobie, a nie w przedmiotach zewnętrznych, po drugie, że wolność ma źródło w przygodności ludzkiego istnienia, stanowiąc zarazem istotną własność ludzkiego bytu, oraz po trzecie, że w dziejach filozofii żaden myśliciel bardziej radykalnie niż Szkot nie obstawał za tezą o bezwarunkowej autonomii woli i ludzkiej wolności. To filozoficzne ujęcie zagadnienia ludzkiej wolności zostaje wskazane jako istotny i trwały wkład Dunsa Szkota w nasze pojmowanie człowieka, określając podstawy ludzkiej autonomii i przysługujących człowiekowi niezbywalnych praw

Krytyczne spojrzenie na koncepcję thymos Francisa Fukuyamy

Francis Fukuyama (ur. 1952) nie potrzebuje specjalnej prezentacji, ponieważ ten amerykański filozof polityczny zasłynął w świecie tezą o „końcu historii”. Autor omawia w artykule koncepcję thymos Fukuyamy, która została skrytykowana. Według autora, Fukuyama upraszcza rzeczywistość, kiedy z koncepcji thymos wywodzi przechodzenie państw do demokracji, co jest nieuzasadnione.

NEURONALNE KORELATY POCZUCIA WINY I WSTYDU – Z PERSPEKTYWY FILOZOFA

Celem artykułu jest wykazanie, że filozofia (etyka, neuroetyka, metaetyka) może sięgać po ustalenia neuronauki, w tym (neuro)psychologii, w zakresie poczucia winy i wstydu, w czym mają pomóc postawione w artykule pytania i poruszane zagadnienia. Autorka przywołała dane na temat neuronalnych korelatów poczucia winy i wstydu i neuropsychologiczne interpretacje niektórych z nich. Szczególną uwagę zwróciła na kwestie związane z oceną moralną i moralnymi sankcjami.

UWAGI O ONTOLOGII LOKALNOŚCI

W artykule autor podejmuje próbę naszkicowania możliwych perspektyw teoretycznych prowadzenia badań nad lokalnością/regionalnością w ramach trzech współczesnych teorii społecznych, w których kluczową rolę przypisuje się pojęciu komunikacji: teorię społeczeństwa komunikacyjnego Manuela Castellsa, teorię aktora-sieci Bruno Latoura oraz teorię systemów społecznych Niklasa Luhmanna. Mimo wyraźnych różnic wskazane koncepcje mają przynajmniej trzy istotne cechy, które tworzą pewną wspólną teoretyczną płaszczyznę refleksji: każda z nich podkreśla procesualność społeczeństwa, rolę komunikacji oraz skupia swoją uwagę na wytwarzaniu sensów – znaczeń społecznych. Każda z wymienionych tu cech pozwala ukonstytuować interesujące pole badawcze do podejmowania studiów nad lokalnością/regionalnością w ramach różnych dyscyplin humanistycznych i społecznych. Tekst stanowi jedynie przyczynek do sformułowania takiego projektu badawczego. Celem artykułu jest zwrócenie uwagi badaczy lokalności na możliwości i narzędzia teoretyczne, jakie oferują wskazane koncepcje.