Muzeum Archidiecezjalne w Poznaniu na przełomie wieków XX i XXI

Przypadające w bliskim odstępie czasu trzy rocznice (powołania Akademii Lubrańskiego w 1518 r., założenia Muzeum Archidiecezjalnego w 1898 r., zakończenia modernizacji Muzeum we wrześniu 2007 r.) stwarzają Muzeum Archidiecezjalnemu w Poznaniu okazję do krytycznego spojrzenia na jego kondycję i działalność w minionym czasie. W tym artykule skupiono się na okresie drugiej połowy XX wieku i pierwszych dekadach wieku XXI. Zwrócono uwagę na ważny moment usamodzielnienia się placówki poprzez oddzielenie od istniejącego do tej pory łącznie Archiwum i Muzeum oraz powołanie odrębnego dyrektora, któremu powierzono przede wszystkim zorganizowanie muzealnej ekspozycji i opiekę konserwatorską nad zabytkami całej archidiecezji. Zadania te zostały wykonane, co zapoczątkowało dobry okres działalności Muzeum – funkcjonowała otwarta dla publiczności ekspozycja z wystawą stałą i zmieniającymi się wystawami czasowymi, otwarto nowy oddział, dobrze prosperowała pracownia konserwatorska. Zmiany ustrojowe, wejście Polski do wspólnoty Unii Europejskiej oraz objęcie rządów w archidiecezji przez nowego arcybiskupa stworzyły nowe możliwości działania dla Muzeum. W tej chwili Muzeum Archidiecezjalne w Poznaniu to licząca się w mieście placówka kulturalna współpracująca z wieloma instytucjami nauki i kultury, z bogatym programem edukacyjnym dla dzieci i młodzieży oraz wartościową ofertą kulturalną dla każdego.

Wokół planów organizacji domu księży emerytów w pocysterskim klasztorze w Obrze (1836-1906)

Do obowiązków biskupów diecezjalnych należała zawsze opieka nad kapłanami starszymi i chorymi, którzy nie posiadali wystarczających środków do utrzymania się po zakończeniu czynnego duszpasterstwa. W diecezji poznańskiej instytucje opiekuńcze dla księży potwierdzone są od XV w. W bulli De salute animarum z 1821 r. ustalono, że to państwo pruskie przyjmuje na siebie utrzymanie domów księży emerytów. Po kasacie klasztoru cystersów w Obrze na przełomie 1835 i 1836 r. abp Marcin Dunin zaplanował wykorzystanie istniejących zabudowań dla potrzeb opieki nad starszymi kapłanami. Opracowane wówczas Ustawy oraz budżet (etat) nie zostały jednak wcielone w życie, a instytucja planowana w 1836 r. zaczęła funkcjonować dopiero siedemdziesiąt lat później. W artykule opisane są dyskusje wokół planów abpa Dunina oraz aspekty finansowe kościelnej instytucji opiekuńczej dla księży.

Wątki religijne w twórczości i życiu Klemensa Janickiego (1516-1543)

Klemens Janicki (1516-1543), bodaj największy poeta łaciński w Polsce, dla ludzi naszych czasów jest postacią mało znaną. Wielkopolanin, urodził się w Januszkowie pod Żninem. W każdym gatunku jego twórczości, czy to będzie elegia, czy epigram, czy skarga i satyra, czy pieśń weselna, nie mówiąc o parafrazie psalmu Dawidowego, znajdziemy mniejsze lub większe nawiązania do religii. Co w nich autor przekazał? Przepiękne obrazy wiary w Boga Ojca i Syna Bożego, w człowieczeństwo Chrystusa, w potężne wstawiennictwo Najświętszej Bogarodzicy Dziewicy, namalował wzory świętych polskich męczenników, Wojciecha i Stanisława, nakreślił swój stosunek do historycznych i aktualnych przedstawicieli Kościoła. Obrazy te zdecydowanie świadczą o katolickim profilu wyznawanej wiary. Pojawiające się w nich niekiedy słowa krytyczne nie dotyczą samych prawd wiary, lecz przestrzegania ich w praktyce codziennego życia, i wskazują raczej na intelektualną i emocjonalną sympatię dla nich oraz na troskę poety o jednoznaczność ludzkich postaw niezależnie od społecznego statusu. Luterańskie wpływy na niego były niewielkie, chociaż widoczne w niektórych wypowiedziach. Z całą mocą natomiast występował przeciw islamowi szerzącemu się w Europie przez zbrojne najazdy. Znając na wylot filozofię i ducha starożytnego świata, nie identyfikował się z nim w kwestiach wiary i moralności. Wiara Janickiego bowiem – jak to wynika z przedstawionych wątków – była dojrzałą katolicką wiarą renesansowego intelektualisty, a nie cichego i pokornego syna chłopa z Januszkowa pod Żninem.

„Wdzięczność jest pamięcią serca” – reminiscencje w 100. rocznicę urodzin Księdza Profesora Mariana Wolniewicza

Niniejszy artykuł służy przypomnieniu kapłana, który w szczególny sposób zapisał się w historii polskiego Kościoła i przez wiele lat był związany z Wielkopolską. Przypomniano działalność dydaktyczno-formacyjną ks. Wolniewicza, a najwięcej uwagi poświęcono jego działalności translatorskiej, której owocem jest starannie przygotowana edycja tzw. Biblii poznańskiej.

Pojęcie matetyki we współczesnym dyskursie pedagogicznym i katechetycznym. Zarys problematyki

Matetyka jako uzupełnienie dydaktyki zakłada konstruktywistyczne pojmowanie uczenia się, rozumianego jako dynamiczny, autopoietyczny (samoorganizujący się) proces, w czasie którego człowiek tworzy swą własną rzeczywistość. Matetyka uwzględnia integralny sposób patrzenia na ucznia oraz postrzega przebieg uczenia się z jego perspektywy. W konsekwencji nauczanie zaczyna być rozumiane jako uporządkowana i wyczerpująca oferta skierowana do ucznia, w której znaczącą rolę odgrywa nie tylko przekaz treści, lecz również płaszczyzna relacji, co sprawia, że w procesie uczenia się dochodzą do głosu również emocje, motywacje i wola uczniów, a nie tylko ich rozum. W odniesieniu do nauczania religii i katechezy oznacza to, że matetyce wiary uczą się wszyscy od siebie nawzajem. Uczą się przede wszystkim tego, jak patrzy się na świat z wiarą i jak wygląda on bez wiary. Najistotniejsze jednak jest to, by nauczyciel religii/katecheta był człowiekiem wierzącym, bo tylko wówczas będzie wiarygodny.

Duszpasterstwo Kościoła w Polsce wobec postępującego pluralizmu społeczno-kulturowego

The progressive social and cultural pluralism in Poland remains a significant challenge for the pastoral work of the Church. Its origins could already be seen in the late 1970s, when Poland was still under the leadership of the Communist Party. The article discusses the ongoing process of social and cultural pluralism and the consequences that result from it, for the pastoral ministry of the Church in Poland. The author tries to describe this process and then introduces the main thoughts of the Church's teaching regarding the phenomenon in question. At the end, he formulates proposals that can become an impulse for Polish pastoral ministry.

O wielkopolskich kazaniach ojca Szymona od św. Antoniego, karmelity. Przyczynek do historii kaznodziejstwa w Wielkopolsce czasów saskich

Kaznodzieja z 1 poł. XVIII wieku – o. Szymon od św. Antoniego (karmelita trzewiczkowy) – działał w Poznaniu i w różnych miejscach Wielkopolski. Pośmiertnie został opublikowany zbiór jego kazań zatytułowany Dyaryusz odświętnego roku kaznodziejskiego. Do jego publikacji przyczynili się inni zakonnicy wielkopolskiej prowincji Najświętszego Sakramentu. W klasztorze poznańskim tej prowincji stale działali kaznodzieje wyznaczani przez kapitułę prowincjalną. Wśród nich był o. Szymon, który w okresie sprawowania urzędu kaznodziei głosił kazania w kościele karmelitańskim Bożego Ciała oraz innych kościołach zakonnych Poznania. Przy okazji odpustów parafialnych był zapraszany także do przepowiadania w różnych parafiach w Wielkopolsce. W jego kazaniach są zawarte różne ciekawe szczegóły historyczne odnoszące się do życia w epoce saskiej oraz wiążące się z miejscami, gdzie o. Szymon pełnił swoją posługę.

Kościół św. Franciszka z Asyżu i klasztor Franciszkanów w Poznaniu w latach 1947-1957

IW 1947 r., po 111 latach nieobecności, powrócili do Poznania franciszkanie i objęli swój dawny klasztor i kościół pw. św. Franciszka z Asyżu, zniszczony w czasie II wojny światowej w 75%. Do 1957 r. zdołali odbudować kaplicę Matki Bożej Loretańskiej, kościół i klasztor. Od samego początku prowadzili działalność duszpasterską w swoim kościele, ponadto głosili misje ludowe i rekolekcje w wielu parafiach. Na życzenie arcybiskupa poznańskiego Walentego Dymka w 1949 r. zaprowadzili stały dyżur spowiadania. Nawiązując do starej tradycji zapoczątkowanej przez św. Franciszka z Asyżu, od 1949 r. w okresie Bożego Narodzenia budują okazały żłóbek, który przyciąga wielkie rzesze wiernych. Znaczniejsze uroczystości kościelne uświetniali swoim śpiewem klerycy poznańskiego seminarium duchownego i chór pod dyrekcją Stefana Stuligrosza.

Budownictwo sakralne w archidiecezji poznańskiej w latach 1945-1977

Powojenny rozwój urbanistyczny Wielkopolski spowodował luki w systemie sieci parafialnej Kościoła poznańskiego. Nie bez znaczenia dla poprawnego funkcjonowania archidiecezji były też zniszczenia świątyń, powstałe w czasie II wojny światowej. Niestety, polityka władz komunistycznych obliczona była na laicyzację społeczeństwa i spowodowanie możliwie największych utrudnień w rozwoju życia religijnego w Polsce. Archidiecezja poznańska – podobnie jak inne diecezje – w całym okresie Polski Ludowej musiała zmagać się z przeciwdziałaniem władz w zakresie budownictwa sakralnego.