Odpowiedzialność sądownictwa kościelnego za małżeństwo

Sądownictwo kościelne w zdecydowanej większości zajmuje się procesami o nieważność małżeństw. W centrum uwagi staje małżeństwo, czyli nierozerwalny związek mężczyzny i kobiety. Niestety, coraz częściej małżeństwa się rozpadają, a wierni szukają odpowiedzi na pytanie dotyczące nieważności ich małżeństwa. Sądownictwo kościelne i tworzący je ludzie stają przed trudnym zadaniem. Jest nim właśnie odpowiedzialność za instytucję małżeństwa jak i samych małżonków. Niniejszy artykuł wskazuje na poszczególne osoby i ich zadania, które są zaangażowane w proces małżeński. Opracowanie staje się krytycznym spojrzeniem na współczesne problemy w sądach kościelnych. Na koniec autor podsumowuje na czym ma polegać analizowana w tekście odpowiedzialność.

Przeszkody do zawarcia związku małżeńskiego w dokumencie o małżeństwie Wielkiego Soboru Kościoła Prawosławnego, Kreta 2016

W artykule została przedstawiona krótka historia powstania tekstu o małżeństwie, który został przyjęty na Soborze Kościoła Prawosławnego na Krecie w 2016 roku. Druga część tego dokumentu wymienia przeszkody, które stanowią przeszkody w zawarciu związku małżeńskiego. Dokument z Krety wymienia pięć przeszkód: pokrewieństwo i powinowactwo, brak unieważnienia poprzedniego małżeństwa, śluby zakonne, kapłaństwo, związki mieszane wyznaniowo i religijnie. W artykule wskazano również na kontrowersje związane z pewnymi rozbieżnościami w świecie prawosławnym dotyczącymi postrzegania kapłaństwa jako przeszkody w zawarciu małżeństwa jak też postrzegania związków małżeńskich mieszanych wyznaniowo.

Aplikacja wskazań "Amoris laetitia" o przygotowaniu do małżeństwa – dylemat prawny i społeczny. Krótki zarys problemu w kontekście aktualnych wyzwań

Ukazany w artykule problem stanowi jedynie próbę odpowiedzi, na ile głos papieża Franciszka o palącej potrzebie odnowionego duszpasterstwa małżeństwa i rodziny znajduje aplikację w decyzjach i działaniach duszpasterzy oraz wspólnot kościelnych. Adhortacja apostolska papieża Franciszka poświęcona miłości w rodzinie podejmuje temat małżeństwa i rodziny. W części zatytułowanej „Prowadzenie narzeczonych na drodze przygotowania do małżeństwa” (pkt. 205-216) mamy wskazania jak pomóc młodym ludziom w odkryciu wartości i bogactwa małżeństwa.Dnia 26 listopada 2019 r. Konferencja Episkopatu Polski opublikowała Dekret ogólny o przeprowadzeniu rozmów kanoniczno-duszpasterskich z narzeczonymi przed zawarciem małżeństwa kanonicznego. Wydany dekret odnosi się do wymogów formalno-kanonicznych i nie reguluje kwestii związanych z przygotowaniem tematyki katechez przedmałżeńskich i innych odnoszących się do duszpasterskiej troski o małżeństwo i rodzinę. Wskazano w dekrecie, że w dziedzinie pastoralnej przygotowania do małżeństwa obowiązują zasady zawarte w Dyrektorium Duszpasterstwa Rodzin z 2003 roku oraz dokumencie z 2009 roku Służyć prawdzie o małżeństwie i rodzinie, wydanych przez KEP. Powstaje pytanie: na ile wskazania duszpasterskie są wystarczające. Dla potwierdzenia zasadności powyższych dylematów warto podać: dane opublikowane przez Instytut Statystyki Kościoła dotyczące udziału wiernych w życiu sakramentalnym oraz skali powoływanych poradni rodzinnych, dane pochodzące z referatów katechetycznych oraz wyniki badań przeprowadzonych przez Centrum Badania Opinii Społecznej opublikowane w 2019 w kontekście mentalności rozwodowej. Nowe wyzwania przyszłości w kontekście obciążeń psychicznych spowodowanych sytuacją ogólnoświatową, już teraz domagają się rewizji programów duszpasterskich w temacie małżeństwa i rodziny. Narastająca w świecie niepewność w obliczu pandemii i szerzących się konfliktów zbrojnych powoduje skutki w relacjach międzyludzkich. Naczelną zasadą prawa jest salus aminarum – zbawienie dusz. Ze względu na tę zasadę Prawodawca poleca, by świadczyć pomoc wiernym, którzy pragną zawrzeć małżeństwo. Zjawisko klerykalizmu, podejmowane dziś w dyskusjach, nie może w żaden sposób blokować wiernym świeckim dostępu do uczestnictwa w kapłańskim, prorockim i królewskim posłannictwie Chrystusa, bowiem są oni powołani do wypełnienia misji, jaką Bóg powierzył pełnić Kościołowi w świecie.

„Causa simulandi” a wykluczenie dobra wierności małżeńskiej

Zarówno doktryna, jak i orzecznictwo wskazują, że wykluczenie dobra wierności musi dokonać się pozytywnym aktem woli, jednak przydatne w określeniu prawdziwej woli symulanta zdaje się być określenie relacji zachodzącej między wolą zawarcia małżeństwa a wolą wykluczenia dobra wierności. Ważne jest określenie tych przyczyn, zarówno dalszych, jak i bliższych. Orzecznictwo wskazuje nie tylko na zaburzenia czy anomalie psychoseksualne, ale w obecnym czasie znaczenie posiada przede wszystkim mentalność współczesnych ludzi, propagujących idee wolności seksualnej, które w niektórych przypadkach mogą osiągać znamiona osobowości zdeprawowanej. Przyczyny bliższe są bardzo różne w zależności od przypadku, choć do najczęstszych zalicza się chęć utrzymania relacji pozamałżeńskiej z osobą, z którą kontrahent był związany przed zawarciem małżeństwa.

Bojaźń szacunkowa w wyroku c. Ferreira Pena z 30 października 2013 roku

Zaprezentowane opracowanie jest komentarzem do afirmatywnego wyroku Roty Rzymskiej c. Ferreira Pena z 30 października 2013 roku. W strukturze opracowania Autor szczegółowo omówił poszczególne segmenty rozstrzygnięcia: przebieg sprawy, motywy prawne oraz faktyczne. W komentarzu wykazał, iż wnioskowanie ponensa polegało na implantacji ratio tytułu bojaźni szacunkowej jaką jest ochrona wolności nupturienta w zawieraniu małżeństwa, jaką była sprawa Lycien. Przyjętą tezę udowodnił za pomocą dowodzenia bezpośredniego oraz pośredniego. Po pierwsze dowiódł, iż oświadczenia powoda zostały poparte zeznaniami świadków oraz okolicznościami sprawy; po drugie, wykazał wystąpienie u powoda poważnej awersji do zawieranego małżeństwa.

Badanie okoliczności, które pomagają ustalić myślenie i wolę domniemanego symulanta w sprawach o nieważność małżeństwa ob exclusionem indissolubilitatis

Autor artykułu podejmuje problematykę dowodu szczególnego w sprawach o stwierdzenie nieważności małżeństwa wynikającego z wyłączenia nierozerwalności, czyli okoliczności.Zgodnie z powszechnym i trwałym orzecznictwem Roty Rzymskiej dokładne zbadanie i uwzględnienie wszystkich okoliczności sprawy, tj. okoliczności małżeństwa, osoby, miejsca i czasu, pozwala pośrednio ustalić rozumowanie i wolę rzekomego symulanta zgody małżeńskiej.Na podstawie analizy orzeczeń wydanych przez sędziów Roty Rzymskiej autor porusza następujące kwestie szczegółowe: konieczność zbadania wielu różnych okoliczności obiektywnych i subiektywnych, osobistych i materialnych, które pomagają ustalić, czy rzekomy symulant wykluczył nierozerwalność małżeństwa; okoliczności małżeństwa z przyczyną zawarcia małżeństwa i przyczyną symulacji jako pierwszą; okoliczności osoby, miejsca i czasu. Wreszcie, mając na uwadze orzecznictwo Roty Rzymskiej, o której znaczeniu wspomina kan. 19 Kodeksu Prawa Kanonicznego odnotowuje się okoliczności, które należy zbadać w konkretnych przypadkach. W tym przypadku autor odnosi się do okoliczności, które mogą sprzyjać przekształceniu w akt woli usposobienia przeciwstawnego nierozerwalności małżeństwa, o czym mowa w kan. 1101 § 2 Kodeksu Prawa Kanonicznego oraz okoliczności, które należy zbadać w przypadku hipotetycznego wyłączenia nierozerwalności małżeństwa.

Dowód z dokumentów prywatnych w procesie o stwierdzenie nieważności małżeństwa

Wraz z rozwojem oraz powszechnością środków komunikacji elektronicznej, w praktyce sądowej zauważyć można wzmożoną aktywność stron polegającą na przedkładaniu różnego rodzaju dokumentów (np. skany SMS-ów, wydruki poczty elektronicznej) jako materiał dowodowy. Wartość dowodowa takich materiałów często bywa wątpliwa lub wręcz znikoma, przede wszystkim ze względu na trudności z weryfikacją ich autentyczności. Bywa jednak, że tego typu dowód okazuje się przydatny dla sprawy. Celem niniejszego przedłożenia jest próba krytycznej oceny przydatności dokumentów prywatnych jako dowodu w kanonicznym procesie o stwierdzenie nieważności małżeństwa.