Dokument z 1824 roku z archiwum gminy karaimskiej w Łucku

W wieku XIX znaczna część łuckich Karaimów mieszkała nie w mieście, lecz w okolicznych wsiach, gdzie zajmowali się arenda karczm i młynów. Dokument z 1824 r. będący brudnopisem prośby dwóch karaimskich arendarzy ze wsi Mokowicze o zwolnienie ich z umowy, rzuca światło na warunki ekonomiczne, w jakich znajdowali się Karaimi i pozwala dodać nową nazwę do listy miejscowości, w których zaświadczono ich obecność.

Ochrona karaimskiego dziedzictwa – międzynarodowa konferencja na Krymie (Sewastopol, 27 listopada 2020)

W dniu 27 listopada 2020 odbyła się druga międzynarodowa konferencja zatytułowana „Zagad­nienia ochrony dziedzictwa kulturowego Karaimów” zorganizowana przez Stowarzyszenie Narodowo-Kulturowe Karaimów w Sewastopolu „Fidan”. Z powodów epidemicznych konferencję przeprowadzono on-line. W wydarzeniu wzięło udział około 60 osób z kilku krajów. Poniższe sprawozdanie zawiera podsumowania wystąpień wszystkich 17 prelegentów konferencji, którzy omawiali takie tematy jak historia społeczności karaimskich, badania i ochrona nekropolii karaimskich, nowe technologie w służbie zachowania karaimskiego dziedzictwa, fakty z życia wybitnych Karaimów, folklor muzyczny, artefakty karaimskie w rękach prywatnych i zbiorach muzealnych i inne.

Listy Sergiusza Rudkowskiego do Profesora Tadeusza Kowalskiego

W niniejszym artykule przedstawiono korespondencję między Sergiuszem Rudkowskim (1873–1944), karaimskim literatem i działaczem społecznym, a Profesorem Tadeuszem Kowalskim (1889–1948), założycielem współczesnej orientalistki w Polsce. Listy powstały w okresie międzywojennym (między 1926 a 1939 rokiem) i dotyczą przede wszystkim spraw językowych i badań naukowych. Niestety zachowały się wyłącznie listy przesłane przez Rudkowskiego, a przechowywane są one w Archiwum Nauki PAN i PAU w Krakowie. Odpowiedzi Kowalskiego nie przetrwały drugiej wojny światowej. Kolekcja składa się z sześciu listów: dwa z nich napisane zostały po karaimsku (w dialekcie łucko-halickim), cztery listy sporządzono w języku polskim. Do jednego z polskojęzycznych listów Rudkowski dołączył tekst swego przemówienia w języku karaimskim z prośbą by Kowalski przetłumaczył go na język polski. Niniejsza praca zawiera więc edycję krytyczną łącznie ośmiu tekstów: sześciu listów, jednego załącznika oraz tłumaczenia owego załącznika. W artykule zawarto również analizę językową teksów karaimskich, co jest tu szczególnie istotne z uwagi na fakt, że w chwili obecnej dysponujemy stosunkowo małą liczbą źródeł, które mogą stanowić podstawę do badań nad dialektem łucko-halickim języka zachodniokaraimskiego jako języka potocznego, a mowa tu przecież u języku już wymarłym. Większość znanych nam źródeł to utwory religijne lub literackie, które do takich badań z oczywistych względów się nie nadają. Z uwagi więc na tę okoliczność fragmenty karaimskie otrzymały obszerny komentarz językoznawczy ze szczególnym uwzględnieniem zjawisk potocznych i słowiańskich wpływów strukturalnych. Do artykułu załączono facsimilia listów.

Rolnicze święto «Orach toju» w obrzędowości Karaimów Wileńszczyzny okresu międzywojennego

Artykuł przedstawia karaimskie święto rolnicze zwane Orach toju. Obchodzono go jesienią w Trokach na Wileńszczyźnie w latach 1929-1939. Autor omówił jego pochodzenie, nazwę oraz przebieg uroczystości. Wykorzystano dostępne źródła archiwalne: relacje, korespondencję i zdjęcia. Święto przerwała II wojna światowa i nacjonalizacja pól karaimskich w Trokach. Mimo to Orach toju, świeckie dożynki, wpisały się w kulturę karaimską.

L'Association des Karaïmes à Paris: de l'entraide amicale (1923-1939) à la lutte contre « la menace monstrueuse suspendue sur nos têtes » (1939-1945)

At the beginning of the 1920s an active émigré community of 324 Karaims (275 Karaims from Crimea and 49 Karaims from Constantinople) had established itself in France. In 1923 they formed an organisation called the Karaims’ Association in Paris (Association des Karaïmes à Paris), headed by Salomon Krym and Boris Saratch. From its initial foundation until 1938, its goal was to promote mutual assistance, foster community ties and support the Karaim religion. However, in 1938, in response to increasing racial persecution and antisemitism in Europe, the Association assumed a new outlook and devoted greater time and effort to trying to help and protect Karaims in distress, mainly those based in Germany and Czechoslovakia.

Hieromnich Andrzej Abrahamowicz – Karaim-studyta w Ukraińskiej Cerkwi Greckokatolickiej, wuj dwóch partyzantów

Artykuł jest próbą odtworzenia biografii Karaima galicyjskiego, mnicha z zakonu studytów Andrzeja (Zachariasza Simchy) Abrahamowicza (1885–1959). Autor bada przejście na chrześcijaństwo pięciu z sześciu członków karaimskiej rodziny Abrahamowiczów: ojca, dwóch synów i dwóch córek. Czterech z nich wstąpiło do​ klasztorów greckokatolickich. Andrzej Abrahamowicz ze swoich 74 lat życia 56 przeżył jako mnich. Otrzymawszy święcenia kapłańskie od metropolity Andrzeja Szeptyckiego, służył w Galicji, Bośni i na Łemkowszczyźnie. Mnich był więźniem w ukraińskim podobozie pracy „Jaworzno”. Prześladowano go, ponieważ siostra i dwóch innych krewnych brało udział w walce UPA przeciwko reżimowi ZSRR, ale nie poszedł na kompromis z totalitaryzmem. Podobnie siostra o. Abrahamowicza – zakonnica Zgromadzenia Sióstr Służebnic Niepokalanej Dziewicy Marii – Olga (Rebeka) Abrahamowicz. Życie Abrahamowiczów świadczy o ich głębokim zakorzenieniu w Cerkwi greckokatolickiej i ścisłym związku z tożsamością ukraińską.

Aleksander Mardkowicz jako kolekcjoner i popularyzator folkloru karaimskiego

Postać łuckiego Karaima Aleksandra Mardkowicza (1875–1944) znana jest z aktywnej działalności na polu wydawniczo-literackim. Warto jednak przypomnieć, że był nie tylko poetą, pisarzem, dziennikarzem i wydawcą, ale również kolekcjonerem i popularyzatorem folkloru karaimskiego. To dzięki jego niestrudzonej pasji gromadzenia przysłów i powiedzeń dawnych Karaimów bogactwo ich narodowej kultury zostało ocalone od zapomnienia.

Rękopis z archiwum Aleksandra Mardkowicza zawierający przysłowia i maksymy w północno-zachodnim ‎dialekcie języka karaimskiego

W prywatnym archiwum Aleksandra Mardkowicza (1875–1944), łuckiego działacza społecznego, pisarza i wydawcy, znajduje się niewielki rękopis w północnozachodnim dialekcie języka karaimskiego. Zawiera on osiem przysłów oraz tekst o charakterze dydaktyczno-moralistycznym skopiowany z niezidentyfikowanego źródła. Rękopis został sporządzony prawdopodobnie w początkach lat 30. XX w. przez Rafała Grygulewicza (1905–1992), karaimskiego działacza młodzieżowego z Poniewieża (Panevežys). Artykuł zawiera edycję treści manuskryptu wraz z tłumaczeniem, słowniczkiem i facsimile. Dostarcza również informacji biograficznych o kopiście, jak też o okolicznościach powstania rękopisu.

Hagada trockokaraimska

Niniejszy artykuł jest krytycznym wydaniem hagady trockokaraimskiej lub północno-zachodnio-karaimskiej na podstawie niedatowanego rękopisu, przypuszczalnie 19-wiecznego, oraz wydania drukiem Feliksa/Pinahasa Maleckiego z 1900 r. Wydanie Maleckiego jest prawdopodobnie oparte na innym, lecz dość podobnym rękopisie. Za tekst główny przyjęto rękopis jako źródło starsze. Na domiar, Malecki jako słynny uczony karaimski i przywódca duchowny poczynił w tekście pewne adaptacje językowe. Artykuł odsyła niekiedy do współczesnego wydania Firkovičiusa (1999) oraz do wersji krymskokaraimskich, jakkolwiek porównanie tekstu hagady trockokaraimskiej z krymskokaraimską nie jest celem artykułu. Ponieważ hagada karaimska składa się głównie z cytatów biblijnych, wszystkie wersy biblijne utożsamiono i oznaczono. Oznaczono też wersy niebiblijne. We wstępie jest mowa o wszystkich podstawowych zagadnieniach dotyczących karaimskiej hagady wschodnioeuropejskiej z odniesieniami do egipskokaraimskiej. Wydanie składa się ze wstępu, transkrypcji, tłumaczenia polskiego, uwag w przypisach, słowniczka oraz faksymilów.

A South-Western Karaim Bible Translation of the Book of Genesis in manuscript no. JSul.III.01

This article presents preliminary remarks on manuscript no. JSul.III.01, which features a south-western Karaim translation of the five books of the Pentateuch. The author provides a sample of linguistic material from the Book of Genesis along with an English translation and discusses a number of phonological issues related to the language of the translation, focusing on the delabialization process that occurred in south-western Karaim.