Niniejszy artykuł, przygotowany w związku z przypadającą w 2016 r. 140. rocznicą urodzin Jana Ptaśnika (1876–1930), przypomina sylwetkę oraz istotny fragment twórczości tego uznanego historyka. Wywodzący się z rodziny chłopskiej Jan Ptaśnik – uczeń Stanisława Krzyżanowskiego i Wincentego Zakrzewskiego – związany był z Uniwersytetami w Krakowie, gdzie uzyskał doktorat i habilitował się w wieku trzydziestu jeden lat, oraz we Lwowie, gdzie w 1920 r. otrzymał samodzielną katedrę, którą kierował do przedwczesnej śmierci w 1930 r. Był pionierem nowoczesnych badań w zakresie historii kultury oraz historii miast i mieszczaństwa, a także cenionym wydawcą źródeł. W pierwszej części prezentowanego tekstu nakreślił Autor życiorys tego badacza, uzupełniając dawniejsze opracowania oraz omawiając jego dorobek naukowy. W części drugiej skupił się natomiast na studiach J. Ptaśnika nad rodzinami mieszczańskimi Krakowa XIII–XVI w., analizując te prace m.in. pod względem trwałości poczynionych przezeń ustaleń. Zreferował nadto osiągnięcia nowszej historiografii krakowskiej, rozwijającej wątki zainicjowane na początku XX w. przez J. Ptaśnika, dając jednocześnie możliwie pełny obraz wiedzy o warstwie wyższej społeczeństwa miasta Krakowa w wiekach średnich.
A painter of urban life – Jan Ptaśnik (1876–1930).
The genesis of studies into a patriciate of Krakow This article, prepared in connection with the 140th anniversary in 2016 of the birth of Jan Ptaśnik (1876–1930), recalls the man himself and an important fragment of the creativity of this highly-regarded historian. Born into a peasant family, Jan Ptaśnik – a pupil of Stanisław Krzyżanowski and Wincenty Zakrzewski – was connected with universities in Krakow, where he became a doctor at the age of thirty one, and Lviv, where in 1920 he became the head of a faculty, which he directed until his premature death in 1930. He was a pioneer of modern research into the history of culture and the history of towns and townspeople, as well as a valuable publisher. In the first part of the text, the Author presents the biography of the researcher, complementing former works as well as discussing his scientific achievements. The second part focuses, however, on J. Ptaśnik’s studies into the townspeople of Krakow in the XIII–XVI centuries, analysing this work, among others, in terms of the durability of the settings he established. It refers extensively to the achievements of later historiographies of Krakow, developing aspects initiated at the beginning of the XX century by J. Ptaśnik, simultaneously providing a picture of the knowledge about the level of high society in the city of Krakow during the Middle Ages.
Malarz życia miejskiego – Jan Ptaśnik (1876–1930). U genezy studiów nad patrycjatem krakowskim