Αγωγή και εκπαίδευση στα ΜΜΕ

Η παρούσα εργασία επιχειρεί αφενός να διερευνήσει την αποτελεσματικότητα μιας παιδαγωγικής παρέμβασης στο πλαίσιο της επίσημης εκπαίδευσης, αφετέρου να προσαρμόσει τα ήδη υπάρχοντα σχετικά εργαλεία και να σχεδιάσει νέα, σύμφωνα με τις ιδιαίτερες ανάγκες του μαθητικού κοινού στο οποίο απευθύνονται. Η παρέμβαση αυτή άρχισε το Μάρτιο και ολοκληρώθηκε τον Ιούνιο του 2004. Αφορούσε 43 μαθητές της Δ' τάξης δύο 6θέσιων σχολείων, της Περιφέρειας Πειραιά. Η μία τάξη λειτούργησε ως Πειραματική ομάδα (n1=22) και η άλλη ως Ομάδα Ελέγχου (n2=21). Η ερευνητική διαδικασία ακολούθησε τις αρχές της έρευνας δράσης [action research] και στηρίχθηκε στη θεωρία της πρόσληψης [reception theory]. Η παρέμβαση ακολούθησε την ομαδοσυνεργατική προσέγγιση, εστίασε στην τηλεόραση (ως μέσο) και στις διαφημίσεις (ως μεσοποιημένο προϊόν), ενώ κατά τη διάρκειά της τα παιδιά δημιούργησαν υλικό σύμφωνα με τις αρχές και τους στόχους της εκπαίδευσης στα μέσα. Για την αξιολόγηση της παρέμβασης χρησιμοποιήθηκε ο σχεδιασμός δύο ομάδων «πριν και μετά», ενώ αξιοποιήθηκαν ποσοτικά και ποιοτικά εργαλεία όπως: (α) ερωτηματολόγιο διερεύνησης της σχέσης των παιδιών με τα ΜΜΕ και της έκθεσής τους σε αυτά στο οικογενειακό τους περιβάλλον πριν την έναρξη της παρέμβασης (β) ομαδικές προβολές οι οποίες λειτούργησαν ως ερέθισμα για σχολιασμό των διαφημιστικών μηνυμάτων (γ) ομαδικές δομημένες συνεντεύξεις αμέσως μετά τις προβολές. Η δημιουργία Πειραματικής ομάδας και Ομάδας Ελέγχου μας επέτρεψε να συγκρίνουμε τα αποτελέσματα εντός και μεταξύ των ομάδων παρατηρώντας συνοπτικά τις εξής μετατροπές: Στην Πειραματική Ομάδα, οι μαθητές: (α) Έκαναν ολοκληρωμένες περιγραφές με μεγαλύτερη συνοχή, ενώ χρησιμοποίησαν λέξεις ειδικού λεξιλογίου. Η κριτική γνώση προς τα ΜΜΕ εκφράζεται και στη βελτίωση του ειδικού λεξιλογίου των παιδιών, το οποίο αντανακλά και την πιο επεξεργασμένη σκέψη τους ως αποτέλεσμα της παρέμβασης. (β) Εντόπισαν με περισσότερη σιγουριά και σαφήνεια το κοινό-στόχο, στο οποίο απευθύνεται το διαφημιστικό μήνυμα και δικαιολόγησαν τις επιλογές τους. (γ) Αναγνώρισαν ευκολότερα τις τεχνικές που χρησιμοποιούνται από την πλευρά των διαφημιστών για να προσελκύσουν το κοινό-στόχο, διατύπωσαν με περισσότερη σαφήνεια και υποστήριξαν τις επιλογές τους, ενώ επίσης χρησιμοποίησαν με μεγαλύτερη άνεση αυτές τις τεχνικές στη δημιουργία της δικής τους διαφήμισης. (ε) Συνέδεσαν τη σκηνοθετημένη πραγματικότητα των διαφημίσεων με άλλες ομοειδείς διαφημίσεις ενώ δεν ανέφεραν ομοιότητες με την πραγματική ζωή. (στ) Μείωσαν τις αναφορές στερεοτυπικού χαρακτήρα. (ζ) Συσχέτισαν με περισσότερη ευκολία την τιμή με την ποιότητα και το διαφημιστικό κόστος ενός προϊόντος πριν την τελική τους επιλογή. (η) Χρησιμοποίησαν τις ικανότητες που ανάπτυξαν ως προς ένα μεσοποιημένο προϊόν και γενίκευσαν αυθορμήτως και στην κατανόηση της κατασκευής άλλων μεσοποιημένων προϊόντων. Επίσης, στο σύνολο των παιδιών τα διαφημιστικά μηνύματα εντυπώνονται, μολονότι τα ίδια δήλωναν ότι δεν τα παρακολουθούν.