Wspólnota irygacyjna. Administracyjnoprawne aspekty zarządzania wodą w starożytnym Śródziemnomorzu - wybrane przypadki

Na potrzeby intensywnego rolnictwa wszystkie starożytne cywilizacje musiały stworzyć i utrzymywać systemy irygacyjne. W interesie także cesarstwa rzymskiego leżało zapewnienie odpowiednik warunków dla uprawy roli. Konsekwentnie odkrywane źródła epigraficzne i papirologiczne pozwalają rekonstruować prawne formy działania jakimi posługiwali się Rzymianie, w celu utrzymania sieci irygacyjnych. Okazują się być one diametralnie różne. Jako dwa przykłady wykorzystane zostały środki administracyjnoprawne zastosowane w prowincjach Hispania Tarraconensis oraz Aegyptus. W pierwszej, na podstawie tablicy zawierającej Lex Rivi Hibernensis, wyłonił się obraz struktur samorządowych, w drugiej zaś dzięki papirusom, można odtworzyć struktury hierarchiczne, charakterystyczne dla poprzednich form państwowości na tym terenie. Na podstawie dotychczasowych publikacji zostały opisane struktury administracyjne, ze szczególnym naciskiem na aspekty prawne.

The subject matter of arbitral tribunals in the resolutions of the Permanent Council (1776–1788)

Original version: Problematyka sądownictwa polubownego w rezolucjach Rady Nieustającej (1776–1788), “Czasopismo Prawno-Historyczne” [Journal of Legal and Historical Sciences], 2016, vol. 68, issue 2, pp. 85–108.

Odpowiedzialność karna za zbrodnie sądowe sędziów III Rzeszy w Niemczech Zachodnich i Wschodnich

Sędziowie niemieckich sądów specjalnych w okupowanej Polsce podczas II Wojny Światowej skazując Polaków na karę śmierci dopuszczali się zbrodni przeciwko ludzkości. Na karę śmierci został skazany Polak, który jako ekspedient w sklepie pomagał wysiedlanym Polakom w ten sposób, że sprzedawał im mięso, do którego kupowania nie mieli oni prawa. Tak samo ukarano Polaka wysiedlonego z całą rodziną własnego gospodarstwa rolnego za to że utrzymywał się z nielegalnego handlu. Skazano na karę śmierci polskiego mleczarza, który zaniedbywał niemieckie krowy, dające przez to mniej mleka. Żaden z sędziów, którzy wydawali takie wyroki nie poniósł odpowiedzialności w Republice Federalnej. W komunistycznych Niemczech wschodnich skazano na karę 8 lat więzienia sędziego sondergerichtu w Poznaniu, który brał udział w karaniu śmiercią 71 osób oskarżonych o drobne wykroczenia. Wyrok ten zasługuje na respekt z perspektywy współczesności.

Między Goebbelsem a Stalinem. O propagandzie prawa w Polsce 1944–1947

Artykuł recenzyjny w nawiązaniu do publikacji Jarosława Kuisza, Propaganda bezprawia. O „popularyzowaniu prawa” w pierwszych latach Polski Ludowej, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2020, ss. 433.

Białoruś przed Łukaszenką. Uwagi historyka prawa o prawie karnym

Artykuł recenzyjny w nawiązaniu do publikacji K. Laskowskiej, Prawo karne Białorusi. Przeszłość i teraźniejszość, Temida2, Białystok 2021, ss. 135 i Przestępczość na Białorusi. Przeszłość i teraźniejszość, Temida2, Białystok 2021, ss. 145.

Organizacja prokuratury powszechnej według ustawy z 20 lipca 1950 r. o Prokuraturze Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej

Artykuł stanowi próbę przedstawienia kwestii organizacji prokuratury powszechnej w Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej na podstawie przepisów ustawy z 20 lipca 1950 r. o prokuraturze powszechnej. Zostały wtedy wprowadzone niektóre modele prokuratury i szczególną wagę kładziono na rozwój i zasady socjalistycznej prokuratury w Związku Sowieckim, a później na zaadaptowanie tych rozwiązań w polskim systemie prawnym. Ustawa z 20 lipca 1950 r. odrzuciła zasady organizacji prokuratury w stylu kapitalistycznym, które obowiązywały dotychczas, ponieważ uznano je za sprzeczne z nowym ustrojem państwa. Zastąpiono je rozwiązaniami, na podstawie których prokuratura została oddzielona od Ministerstwa Sprawiedliwości i stała się w ten sposób instytucją niezależną od wszystkich organów administracji publicznej. Pomimo tego, że przepisy formalnie przewidywały podporządkowanie prokuratury Radzie Stanu, w rzeczywistości o kierunku i funkcjonowaniu prokuratury decydowali dygnitarze partii komunistycznej. Komuniści potrzebowali w pełni posłusznego im organu władzy, dzięki któremu mogliby osiągać swoje cele. W konsekwencji prokuratura, której głównym zadaniem było ściganie przestępstw, stała się instytucją kontrolno-nadzorczą skierowaną nie tylko na pojedynczych obywateli, ale także na organizacje i urzędy. Obowiązki te były wykonywane na podstawie nadanych jej uprawnień w postaci tzw. nadzoru ogólnego, którego wyznacznikiem wykonania miała być kara represyjna. Ustawa ta, mimo że była dość ogólna i lakoniczna (składała się z dwudziestu czterech części, z których siedem stanowiło przepisy przejściowe i końcowe), wprowadziła wszystkie elementy niezbędne do wdrożenia w Polsce socjalistycznej prokuratury w oparciu o koncepcję Lenina. Socjalistyczny model prokuratury obowiązywał w Polsce aż do czasu przemian społeczno-politycznych w 1989 r.

„Każdy z nas ma w życiu własnem dziedzinę umiłowań i ukochań namiętnych…” Zygmunt Jundziłł (1880–1953) – senator – adwokat – zastępca profesora – emigrant

Zygmunta Jundziłła (1880–1953) bez wątpienia można uznać za jednego z ostatnich obywateli Wielkiego Księstwa Litewskiego. Początkowo związał się ze stronnictwem krajowców, a w okresie II Rzeczypospolitej należał do zwolenników marszałka Józefa Piłsudskiego. Z ramienia BBWR sprawował w latach 1930–1935 mandat senatora. Jundziłł był także wykładowcą prawa cywilnego na Uniwersytecie Stefana Batorego w Wilnie, a także adwokatem. W okresie II wojny światowej uniknął aresztowania. Po 1945 r. przebywał na emigracji we Francji i w Wielkiej Brytanii. Zmarł na emigracji w Londynie w 1953 r.

L'état de siège w XVIII-wiecznym ustawodawstwie rewolucyjnej Francji

Artykuł poświęcony jest dziejom regulacji prawnych dotyczących stanów nadzwyczajnych w XVIII-wiecznej rewolucyjnej Francji. Od stuleci stanowią one specyficzne reżimy prawne stosowane w państwach w okresach poważnego zagrożenia powszechnego bezpieczeństwa. Wielu historyków uznaje, że genezy nowożytnych rozwiązań prawnych w tym zakresie upatrywać należy we francuskim prawie publicznym przełomu XVIII i XIX wieku. Tym właśnie tropem podążył autor, podejmując się analizy francuskich regulacji normatywnych czasów Wielkiej Rewolucji, poświęconych specyfice instytucji określanej jako l'état de siège. Eksplorując problem, korzystał z różnorodnych instrumentów metodologicznych, głównie egzegezy tekstu prawnego oraz komparatystyki prawniczej.

Narodziny, rozwój i dezintegracja idei praw fundamentalnych i tradycyjnej konstytucji w zachodniej myśli politycznej od renesansu do oświecenia

Tekst przedstawia ideę praw fundamentalnych i tradycyjnej konstytucji w europejskiej praktyce i myśli politycznej w XVI i XVII stuleciu. Autor pokazuje, że istotą tej koncepcji jest ograniczenie władzy suwerena przez parlament, prawa stanów, religię i tradycyjne instytucje. Źródło dezintegracji i upadku tego pierwszego europejskiego konstytucjonalizmu widzi w reformacji, wojnach religijnych wewnętrznych i zewnętrznych, a także w środkach stosowanych w walkach konfesyjnych: makiawelizmu i mobilizacji politycznej.

Für gute öffentliche Ordnung. Ustawodawstwo policyjne księcia Albrechta von Brandenburg-Ansbach z okresu jego rządów w księstwie pruskim (1525–1568)

Przedmiotem artykułu jest wewnętrzna działalność ustawodawcza księcia Albrechta von Brandenburg-Ansbach, który objął rządy w księstwie pruskim utworzonym po sekularyzacji pruskiej części Zakonu krzyżackiego jako lenno króla i Korony Polskiej (1525). W czasie swoich rządów książę podejmował działania mające na celu umocnienie swojej pozycji. Służyła temu również działalność prawodawcza, uzgadniana często ze stanami księstwa, w której znaczącą rolę odgrywały ustanawiane przez księcia przepisy porządkowe, wydawane samoistnie, ale często pojawiające się w ramach szerszych ustaw porządkowych obejmujących regulacje karne, prawno-osobowe czy prawno-majątkowe. Ich zadaniem było normowanie wielu stron życia i działalności poddanych, nakazywanie, zakazywanie określonych zachowań, reglamentowanie i represjonowanie ich postępowania. Wydawanie przez władców przepisów policyjnych służyć miało w procesie kształtowania się wczesnonowożytnego władztwa terytorialnego wprowadzeniu kontroli nad poddanymi, wprzęgnięciu ich w system dyscypliny społecznej, mającej na celu osiągnięcie porządku wewnętrznego. Działalność ta, w której przepisy policyjne pełniły funkcję instrumentu utrwalenia władzy, miała w przypadku księcia Albrechta dodatkowe znaczenie ze względu na ustanowienie w księstwie pruskim ewangelickiego kościoła krajowego, na którego czele, jako jego głowa, stał sam książę. Zespolenie władzy świeckiej z kościelną, zgodne z doktryną Marcina Lutra, zmierzało do powstanie społeczności, w której poddani książęcy byli jednocześnie członkami książęcego kościoła. Z tego powodu wiele z przepisów policyjnych miało szczególny moralny charakter.