O możliwej indoeuropejskiej etymologii wyrazu pies

Celem artykułu jest przedstawienie możliwej etymologii polskiego wyrazu pies jako kontynuacji praindoeuropejskiej formy na określenie ‛psa’. Większość dotychczas postulowanych hipotez dotyczących pochodzenia tego leksemu określa go jako innowację słowiańską zastępującą odziedziczony z praindoeuropejskiego wyraz. Zdaniem autora najnowsze modele indoeuropejskiego słowotwórstwa rzeczownikowego mogą jednak wskazywać na indoeuropejską proweniencję tego słowa, związaną z nazwą ‛psa’ oraz ‛bydła’.

„Czy to stosowne?” O cechach składniowych i semantycznych jednostek stosowny i stosownie

Artykuł zawiera szczegółową analizę syntaktyczno- semantyczną słów stosowny, stosownie w języku polskim. Autorka stawia hipotezę, że analogicznie do jednostek odpowiedni / odpowiednio można wyróżnić homonimiczne jednostki leksykalne o kształcie przymiotnika i przysłówka reprezentujące różne poziomy języka (należące do jego poziomu przedmiotowego i poziomu meta). Jednostki leksykalne o kształcie stosowny i stosownie reprezentują odpowiednio przymiotnik i przysłówek, a także operator metapredykatywny stosowny i operator metapredykatywny stosownie. Stosownie nie może natomiast pełnić funkcji operatora wyliczenia, którą pełni ciąg odpowiednio.

Obraz pacjenta w opisach przypadku z psychologii / psychiatrii na tle opisów z dziedzin kliniczno-diagnostycznych. Studium kontrastywne wybranych elementów narracyjnych

Celem niniejszego artykułu jest charakterystyka poszczególnych części jednej / kilku podsekcji kliniczno-diagnostycznych opisów przypadku w porównaniu z opisami z zakresu psychologii i psychiatrii w celu zbadania i przedstawienia charakterystyki narracji jako elementu rozróżniającego oba te mikrogatunki. Jest to fragment, w którym opisywany jest dany przypadek choroby u pacjenta. Pomniejszym zadaniem jest analiza tego, w jaki sposób różnice między tymi dziedzinami wpływają na charakter narracji i użytych w niej środków językowych w opisie pacjenta i jego choroby, co z kolei ma wpływ na jego obraz w całym tekście. Analiza ta została przeprowadzona w dwóch grupach tekstów: w 30 opisach przypadku z czasopism „Pneumonologia i Alergologia Polska” („Advances in Respiratory Medicine”) (18), „Otolaryngologia Polska” (8), „Choroby Serca i Naczyń” (2), oraz po jednym z „Arterial Hypertension” oraz „Folia Cardiologica”, opublikowanych między 2006 a 2021 rokiem i obejmujących różne dziedziny medycyny; oraz w 30 psychiatrycznych i psychologicznych opisach przypadków z trzech polskich czasopism specjalistycznych: „Psychiatria”, „Psychiatria i Psychologia Kliniczna” oraz „Psychiatria Polska”, opublikowanych w latach 2006–2021. Wyniki pokazują zdecydowanie inny charakter narracji oraz różnice w użytej leksyce, które wynikają głównie z rozbieżności strukturalnych tekstów. Te z kolei są pochodną różnic między medycyną kliniczną a psychiatrią i psychologią. W rezultacie mamy do czynienia z narracyjnym i całościowym obrazem pacjenta w tekstach psychiatrycznych i psychologicznych oraz technicznym i częściowym przedstawieniem pacjenta w tekstach kliniczno-diagnostycznych. Wyniki tego typu badań mogą posłużyć jako przyczynek: po pierwsze, do przygotowania poradnika dla lekarzy i studentów – adeptów sztuki medycznej – jak ująć perspektywę pacjenta w „technicznych” opisach; po drugie, w ujęciu dydaktycznym, do stworzenia gotowych list słownictwa / wyrażeń dla studentów medycyny, lekarzy, jak i lingwistów (przyszłych tłumaczy i lektorów) do wykorzystania podczas zajęć z terminologii medycznej.

Unfinished “verbization” process: the development of predicative constructions with an adjective of the feminine gender in the 17th and 18th centuries in the light of corpus data

The article is devoted to the changes in the Middle Polish syntactic construction in which the predicative function was performed by the nominative, singular, feminine form of the adjective. The research carried out on the corpus data was aimed at tracing the process that led to the transformation of those adjectival forms into defective verbs (verbization). The analysis covers six predicative adjectival forms most popular in the 17th and 18th centuries: MOŻNA ‛it is possible’, NIEMOŻNA ‛it is impossible’, NIEPODOBNA ‛it is impossible’, WIELKA ‛it is great’, PEWNA ‛it is certain’ and SŁUSZNA ‛it is right’. The first three of them changed their grammatical status, whereas for the rest the verbization process stopped. The 2nd half of the 18th century and the 1st half of the 19th century were decisive in this respect.

Kontrastywne ujęcie stopnia internacjonalizacji inwentarzy podręczników do nauczania języków polskiego i węgierskiego jako obcych

Internacjonalizmy są jednym ze środków wspierających ucznia podczas nauki języka obcego. Szczególnie ważną rolę odgrywają wówczas, gdy język docelowy w dużym stopniu różni się od języka wyjściowego, jak to jest np. w relacji polski – węgierski. Niniejszy artykuł prezentuje badanie, którego celem jest sprawdzenie, czy autorzy podręczników do nauki języków polskiego i węgierskiego jako obcych wykorzystują słownictwo internacjonalne po to, by ułatwić przyswajanie tychże języków. Kontrastywna analiza liczbowa inwentarzy podręczników pozwala nie tylko na przedstawienie i porównanie stopnia ich internacjonalizacji, ale także na refleksję na temat przyczyn zaobserwowanych różnic.

Ekwiwalencja a zjawisko false friends w słowiańskich nazwach roślin

Artykuł dotyczy podobieństw międzyjęzykowych i zjawiska false friends w słowiańskich nazwach roślin. We wszystkich słowiańskich dialektach i w historii języków słowiańskich można zaobserwować, że jedna nazwa może odnosić się do kilku gatunków roślin, a dany gatunek może mieć nawet kilkadziesiąt nazw. Jak pokazują analizy, nierzadko nazwy te są zgodne formalnie i semantycznie na dużych obszarach, na których mówi się językami słowiańskimi. W podsumowaniu artykułu zasugerowano, że badania porównawcze materiałów słowiańskich zawsze wymagają dużej ostrożności, aby zapobiec ewentualnym błędom w identyfikacji. Podobieństwo formalne nie gwarantuje adekwatności treści, czyli prawdziwego znaczenia, gdyż w niektórych przypadkach mamy do czynienia z całkowitą równoważnością nazw i ich desygnatów w danych językach słowiańskich, a czasem nazwy takie stanowią false friends.

Gdzie jest metafora? Sposoby reprezentowania gestów metaforycznych w dialogu

Artykuł przedstawia omówienie różnych sposobów realizowania gestów metaforycznych podczas wypowiedzi. Obserwacja dialogujących osób zaangażowanych w żywą dyskusję pokazuje, że metaforyczność jest wynikiem współpracy dwóch trybów semiotycznych, werbalnego i gestycznego, przy czym gesty na co najmniej kilka różnych sposobów mogą łączyć się z warstwą słowną wypowiedzi, wyrażając przy tym metaforyczne znaczenia. W celu ich opisania i analizy autorka, opierając się na podstawach teoretycznych wypracowanych w zakresie badań gestów (A. Kendon, D. McNeill, C. Müller, A. Cienki, J. Antas), wykorzystuje jako materiał badawczy wybrane odcinki programu informacyjno-publicystycznego „TAK JEST”. Analiza obejmuje wypowiedzi, które są egzemplifikacją pięciu różnych funkcji, jakie mogą pełnić gesty metaforyczne w procesie tworzenia znaczeń.

Negation raising and mood. A corpus-based study of Polish sądzić ‘think’ and wierzyć ‘believe’

The paper describes the distribution of two negation raising predicates in Polish: sądzić ‛think’ and wierzyć ‛believe’ in the National Corpus of Polish with a particular focus on their morphosyntax and the mood of their clausal complements. The aim was to examine whether there are any correlations between these two parameters, and to what extent negation raising with those verbs exhibits performative features (in terms of Prince, 1976). The results of the study support the performative approach to negation raising as per Prince (1976) only for cases with subjunctive complements. The corpus findings further imply that Polish negation raising predicates encode two different degrees of (un)certainty concerning the truth of the embedded proposition depending on the mood of their complements. Structures with indicative complements express weaker uncertainty than structures with subjunctive complements.