Wskaźnikowa ocena wartości estetycznej krajobrazu miejskiego na przykładzie centrum Wieliczki

Oceny estetyczne krajobrazu są badaniami trudnymi, opartymi przeważnie na subiektywnych metodach i hybrydowych narzędziach badawczych. Potrzeba badań estetycznych krajobrazu wyrasta z dbałości i troski nie tylko o ład przestrzenny, ale także o jakość życia oraz środowiska zamieszkania, pracy i wypoczynku. Omawiany w artykule krajobraz rozpatrywany będzie w ujęciu estetycznym w kategoriach fizjonomicznych jako percypowany krajobraz wizualny. Pierwszym problem w ocenach estetycznych krajobrazu jest wybór właściwej jednostki przestrzennej mogącej oddać rzeczywiste cechy krajobrazu. W artykule postuluje się wykorzystanie jako podstawowych jednostek dla percepcji krajobrazu miejskiego wnętrz krajobrazowo-urbanistycznych wyznaczonych według kryteriów widokowego i urbanistycznego. W kolejnej części przeprowadzona zostanie dwuetapowa analiza wnętrz krajobrazowo-urbanistycznych pod względem wartości i atrakcyjności wizualnej. Pierwszym etapem jest identyfikacja i ocena miejskich krajobrazów estetycznych – temu służyć ma wskaźnikowa ocena wartości estetycznej krajobrazu miejskiego. Wśród zalecanych grup wskaźników znalazły się takie cechy krajobrazu jak: barwność i oświetlenie, czystość i porządek, dostępność wnętrza, funkcjonalność zasobów wnętrza, jakość i stan techniczny wnętrza, kompozycja i rozplanowanie, morfologia i budowa wnętrza, ozdobność i umeblowanie, proporcjonalność elementów wnętrza, przestrzenność (przestronność) wnętrza, reprezentatywność wnętrza, różnorodność zasobów wnętrza, tożsamość i symboliczność, widoczność oraz zwartość i spoistość ścian wnętrza. Drugim etapem jest wyszczególnienie negatywnych i pozytywnych wzorców krajobrazowo-estetycznych dla wypracowania wytycznych w celu ochrony lub poprawy krajobrazu o najwyższych i najniższych ocenach. W badaniach tych należy zastosować analizę widokowo-kompozycyjną (przy wykorzystaniu fotografii widoku lub panoramy) w oparciu o dostępne już metody i narzędzia badawcze pochodzące z literatury. Wynikiem badań jest opracowanie graficzne w postaci kartogramu pokazującego miejskie krajobrazy estetyczne oraz serii wytycznych odnośnie kształtowania i ochrony estetyki krajobrazu. Studium przypadku oparto na centrum miasta Wieliczki, gdyż posiada cechy typowe dla obszarów śródmiejskich miast małych i średnich w Polsce. W strukturze badanego centrum miasta w oparciu o kryteria widokowe i urbanistyczne wyznaczono 42 wnętrza krajobrazowo-urbanistyczne. W badaniach najwyższe oceny wartości estetycznej uzyskały wnętrza placowe, następnie parkowe, na końcu uliczne. Wśród wskaźników najlepiej ocenianych znalazły się te związane z „czystością i porządkiem”, „proporcjonalnością elementów wnętrza”, „przestrzennością wnętrza” i „dostępnością”, które bardzo często przypisywane są w badaniach geograficznych (i nie tylko) pojęciu „ładu przestrzennego”. Wnętrza z najwyższą oceną zlokalizowane są w centralnej i północnej części centrum Wieliczki obejmując swym zasięgiem historyczny zespół urbanistyczny i ciąg wnętrz wzdłuż ważniejszej arterii komunikacyjnej w mieście. Najniższą ocenę estetyczną uzyskały wnętrza zlokalizowane na obrzeżach centrum. Cechują się one dominacją funkcji komunikacyjnej (parkingi) z brakiem lub pociętą linią zabudowy o dość swobodnym rozplanowaniu. W artykule analizę kompozycyjno-widokową przeprowadzono dla jednego z wnętrz o najwyższej ocenie – plac Skulimowskiego. Wnętrze tego placu miejskiego tworzy wyjątkowo harmonijny krajobraz z nieprzekraczającym 1% widoku wnętrza udziałem obiektów dysharmonijnych. W badaniach uwydatniła się szczególna funkcja zieleni wysokiej jako formy wiążącej kompozycję wnętrz oraz budującej ściany i „plombującej” luki w spójności linii zabudowy. Metoda stanowi propozycję i głos w dyskusji na temat identyfikacji krajobrazów estetycznych w przestrzeni miejskiej wpisując się w kierunek krajobrazowy badań nad miastem w nurcie fizjonomiczno-estetycznym na gruncie geografii (szczególnie geografii społeczno-ekonomicznej i gospodarki przestrzennej).

Waloryzacja przestrzeni mieszkaniowej zmodyfikowaną metodą audytu miejskiego

Jakość przestrzeni mieszkaniowej nabiera współcześnie coraz większego znaczenia w powszechnym odczuciu społecznym. Towarzyszy temu intensywny rozwój badań nad jakością życia mieszkańców w zakresie zagospodarowania przestrzennego oraz społecznego postrzegania miejsca zamieszkania. Artykuł poświęcony został zastosowaniu metody audytu miejskiego do waloryzacji publicznej przestrzeni mieszkaniowej. Celem opracowania jest stworzenie wykazu modyfikacji ukierunkowujących oraz silniej dostosowujących wspomnianą metodę do badania struktur osiedlowych. Zasadnicza część zaproponowanych zmian opracowana została na podstawie badania waloryzacyjnego oraz ankietowego wykonanego na osiedlu Wyzwolenia w Piotrkowie Trybunalskim przy wykorzystaniu metody audytu miejskiego. Przeprowadzone analizy pozwoliły sformułować modyfikacje w obrębie skali ocen oraz katalogu cech poddawanych ocenie w ramach realizacji audytu. Uznano, iż charakter tych zmian odpowiada skali większości osiedli mieszkaniowych oraz pozwoli na precyzyjniejsze planowanie działań interwencyjnych w ramach polityki miejskiej. Prze­prowadzone badania pozwoliły również wskazać na istotną rolę badania społecznego jako uzupełniania dla wyników audytu sporządzonego dla podsystemu urbanistycznego. Jest ono zarazem formą uwzględnienia partycypacji społecznej w kształtowaniu wytycznych do gospodarowania przestrzenią mieszkaniową. Należy też zaznaczyć, iż w opracowaniu skupiono się na badaniu publicznej przestrzeni mieszkaniowej, jednak w zależności od założonych celów waloryzacja może zostać uzupełniona o ocenę prywatnej przestrzeni mieszkaniowej jako równoważnej składowej ogólnej kategorii badanej przestrzeni.

Wpływ detalicznych sieci handlowych na rozwój lokalny małych miast i obszarów wiejskich w województwie śląskim

Sieć handlu detalicznego w Polsce od początku transformacji ulega ciągłym zmianom strukturalnym, ilościowym oraz jakościowym. W strukturze sieci detalicznej pojawiają się nowe formaty handlu wielkopowierzchniowego, takie jak parki i galerie handlowe, obserwowany jest intensywny rozwój sieci dyskontowych, stosujących strategię niskich cen oraz selekcję oferty asortymentowej. Tradycyjne, małe sklepy coraz częściej działają w ramach sieci zintegrowanych, które pozwalają im na redukcję kosztów funkcjonowania. Istotne znaczenie dla rozwoju sieci detalicznej ma handel elektroniczny i nowe technologie wspierające procesy dystrybucyjne. Sytuacja zmienia się najszybciej w dużych ośrodkach miejskich, ale z czasem analogiczne zmiany zachodzą też w małych miastach i na obszarach wiejskich. Duże i średniej wielkości miasta, jako atrakcyjne rynki zbytu, były naturalnym polem dla wzmożonej aktywności inwestycji handlowych. Od kilku lat inwestorzy rozpoczęli ekspansję do małych miast, które stanowią 76% liczby miast ogółem w Polsce. Celem artykułu jest określenie wpływu detalicznych sieci handlowych, w szczególności dyskontowych, na rozwój małych miast oraz otaczających je obszarów wiejskich. W 2018 r. przeprowadzono badania pilotażowe w wybranych małych miastach i na obszarach wiejskich w województwie śląskim, położonych w strefie oddziaływania aglomeracji górnośląskiej. Do badań zakwalifikowano małe miasta, w których funkcjonują sieci dyskontowe. Dla pełniejszej oceny oddziaływania handlu sieciowego na rozwój lokalny zinwentaryzowano rozmieszczenie placówek handlowych w badanych jednostkach.

Atrakcyjność migracyjna miast i obszarów wiejskich województwa wielkopolskiego

Migracja jest jednym z istotnych procesów wpływających na sytuację demograficzną, nie tylko na wielkość populacji, ale także na jej strukturę. Celem artykułu jest pokazanie rozmiarów migracji w miastach oraz na obszarach wiejskich województwa wielkopolskiego. W analizie zastosowano metodę opisowo-porównawczą przy pomocy wybranych wskaźników migracji. Zakres czasowy obejmował lata 1995–2018, w jego ramach analizie poddano dane dla wybranych lat, tj. 1995, 2000, 2005, 2010, 2014 oraz 2018 roku. Badania pozwoliły wyodrębnić miasta, a przede wszystkim obszary wiejskie położone w sąsiedztwie Poznania, które stanowiły teren atrakcyjny migracyjnie. Napływ i odpływ ludności w miastach oraz na wsi w omawianych latach wykazał odwróconą tendencję, która rozpoczęła się przed rokiem 2000. Proces odpływu ludności nasilił się do tego stopnia, że w 2018 roku ponad 70% gmin miejskich sklasyfikowano jako obszary nieatrakcyjne migracyjnie.

Składnia przestrzeni a ruch pieszy. Próba zastosowania i oceny wybranych narzędzi analitycznych

Celem prezentowanych badań jest próba zastosowania i oceny wybranych narzędzi składni przestrzeni w analizie konfiguracyjnej ciągów pieszych na terenie wielorodzinnego osiedla mieszkaniowego. Zakres przestrzenny badań obejmuje Teofilów B, jedną z trzech części wielorodzinnego osiedla mieszkaniowego Teofilów w Łodzi. Realizacja celu składała się z trzech etapów: konstrukcji teoretycznej reprezentacji ciągów pieszych na obszarze badań oraz obliczenia ich wybranych parametrów konfiguracyjnych, obserwacji rzeczywistego ruchu pieszych na obszarze badań oraz oceny zgodności pomiędzy realnie występującym ruchem pieszych a miarami teoretycznymi. Otrzymane wyniki wskazują na istotną korelację pomiędzy wartościami teoretycznymi a rzeczywistym ruchem pieszych na badanym obszarze. Świadczy to o tym, że model teoretyczny sieci ciągów pieszych oraz zastosowane miary wypracowane na gruncie składni przestrzeni cechują się wysokim dopasowaniem do realnego natężenia ruchu pieszego. Dzięki temu są one wartościowym narzędziem wspomagającym planowanie i organizację układów urbanistycznych, pozwalając nie tylko testować rozwiązania przestrzenne w fazie projektowej, ale także uzasadniać reorganizację istniejących układów.

Environmental crime predictors and the spatial distribution of crime. The case of stare Baluty in Lodz, Poland

The article refers to various studies on the creation of safe spaces as well as works on the influence of land-use on the distribution of crime in urban space. The goal of the study is to identify places and facilities which constitute a potential threat to safety and impact the spatial distribution of crime. An analysis of relationships between various types of crime predictors and the spatial distribution of crimes at the address-level has also been made. The most important conclusion drawn from the study is that the distribution of crime predictors strongly impacts the presence of crime in their direct vicinity and this influence on crime gradually lessens as the distance increases. The influence of such crime predictors as honeypots and public facilities on attracting crime as well as movement predictors and conflicts of land use on repelling crime was determined.

Przygraniczne targowiska jako kurcząca się forma organizacji przestrzennej handlu detalicznego w Cieszynie

W artykule przedstawiono zmiany, jakie zaszły na przygranicznych targowiskach w Cieszynie, ze szczególnym uwzględnieniem bazarów przy al. Łyska i ul. Katowickiej. Od końca lat 90. XX wieku ulegają one stopniowemu kurczeniu się zarówno pod względem liczby konsumentów, jak i liczby stanowisk handlowych. Mimo to nadal stanowią jedną z ważniejszych form działalności handlowych prowadzonych w Cieszynie.

Rozmieszczenie i czynniki przestępczości w województwie łódzkim

Celem niniejszego artykułu jest analiza rozmieszczenia i koncentracji przestępstw stwierdzonych przez policję w latach 2015–2019 w województwie łódzkim. Ponadto celem opracowania jest wskazanie istotnych czynników o charakterze demograficznym i społeczno-ekonomicznym, które mają wpływ na natężenie przestępczości. Dane o liczbie przestępstw stwierdzonych (także w podziale na grupy przestępstw) oraz o 30 zmiennych potencjalnie wpływających na przestępczość pobrano z BDL GUS. Analiziepoddano 24 powiaty. Do analizy rozmieszczenia i koncentracji przestępczości wykorzystano wskaźniki natężenia przestępczości, lokalizacji przestępstw i autokorelację przestrzenną. W przypadku najistotniejszych sześciu czynników przestępczości ich wpływ określono konstruując modele regresji przestrzennej. Rozmieszczenie poszczególnych grup przestępstw stwierdzonych w województwie okazało się bardzo zróżnicowane. Za najbardziej zagrożony przestępczością uznano Piotrków Trybunalski oraz w mniejszym stopniu Łódź, Skierniewice oraz powiaty kutnowski, pabianicki, bełchatowski i radomszczański. Dwa czynniki o charakterze społecznym (liczba gospodarstw domowych korzystających ze środowiskowej pomocy społecznej poniżej kryterium dochodowego; liczba orzeczonych przez sąd eksmisji lokali mieszkalnych) określono za najistotniej wpływające na przestępczość.

EC1 w Łodzi z perspektywy mieszkańców najbliższego otoczenia

Łódź to miejsce, którego znakiem szczególnym są przedsięwzięcia polegające na adaptacji dawnych obiektów pofabrycznych na różne cele: dydaktyczne, handlowe, biurowe, mieszkaniowe, hotelowe, kulturowe, gastronomiczne. Są one realizowane od lat 90. XX wieku zarówno przez sektor prywatny, jak i publiczny. Artykuł ma na celu zaprezentowanie opinii mieszkańców najbliższego otoczenia na temat jednego z nich tj. projektu „Rewitalizacja EC1 i jej adaptacja na cele kulturalno-artystyczne” i jego wpływu na sąsiedztwo. W artykule przedstawiono wyniki badań kwestionariuszowych przeprowadzonych w 2017 roku na próbie 199 respondentów, zamieszkujących w zasięgu pieszym, tj. do 500 m od przeprowadzonej inwestycji. Większość ankietowanych pozytywnie oceniło przekształcenia, jakie zaszły na terenie dawnej elektrociepłowni. Jako atuty projektu podkreślali jego dostępność komunikacyjną oraz estetykę i formę architektoniczną budynków.

Podwórka jako przestrzenie sąsiedzkie – perspektywa mieszkańców obszaru rewitalizacji Włocławka

Artykuł ma na celu przedstawienie potrzeb mieszkańców w zakresie kreowania przestrzeni sąsiedzkich na obszarze rewitalizacji. Wskazuje na przykładzie Włocławka, w jaki sposób można wspólnie z użytkownikami budować pomysły na zmiany w zagospodarowaniu podwórek, tak aby stanowiły one miejsca integracji, aktywności oraz rozwijania relacji sąsiedzkich. Zaprezentowane w artykule wyniki badań ankietowych mogą stanowić punkt wyjścia do szerszej dyskusji na temat roli przestrzeni sąsiedzkich w wyprowadzaniu obszarów zdegradowanych z kryzysu, a także inspirację dla koordynujących procesy rewitalizacji w miastach, w szczególności w zakresie uwzględniania zdania użytkowników w realizowanych koncepcjach przemian.