Hans Kelsen as Outliner: The Defence of a Radical Norm Theory

In his first treatise on legal theory, Hauptprobleme der Staatsrechtslehre (1911), Hans Kelsen seeks to recast legal norm theory in a way that would eliminate from the theory the imperative, with what Kelsen sees as its moral connotations. The result, Kelsen’s sanction theory, is not entirely successful. It leaves in place the imperative vis-à-vis legal officials, with obligations imposed on officials to implement sanctions. In the 1930s, Kelsen returns to the issue, radically recasting legal norm theory by introducing empowerment as the fundamental modality and obligation as merely derivative, a view that prevails in the second edition of the Reine Rechtslehre (1960).

Deliberatywna edukacja prawnicza - refleksja nad związkami uniwersytetu i kultury prawnej.

Uniwersytet jako wspólnota intelektualna i przestrzeń badań, edukacji oraz rozwoju kształtuje kulturę akademicką. Celem kształcenia jest przekazanie absolwentom prawa wiedzy - bez wątpienia kluczowej dla wykonywania zawodu, ale również kompetencji i umiejętności umożliwiających uczestniczenie w kulturze prawa. Deliberacja jest procesem, w którym poprzez świadome, odpowiedzialne oraz ukierunkowane na poznanie działanie, możliwa jest racjonalna, ale również refleksyjna zmiana, uwzględniająca zarówno preferencje podmiotów jak i jednocześnie dynamikę zmiany otaczającego ich świata. Organizacja uniwersytetu w oparciu o filozofię deliberacji wpisuje się w tradycję akademicką, opartą o autonomię poznawczą, rozumianą jako podmiotowe prawo badaczy i studentów do wolności nauki i nauczania.

Mądrość chińskich aforyzmów, czyli o pożytkach z przekraczania europocentrycznej perspektywy w filozofii prawa karnego

Artykuł stanowi szkic z filozofii prawa karnego poświęcony pojęciu i znaczeniu chińskich aforyzmów w studiach nad prawem, a także w nauczaniu prawa. Autor przybliża pojęcie chińskiego aforyzmu (mądrości, sentencji, myśli), zestawiając je z tradycyjnie rozpowszechnionymi w kulturze prawnej i prawniczej sentencjami łacińskimi. Przegląda także wybrane aforyzmy chińskie porównując je z niektórymi współczesnymi ideami, koncepcjami czy zasadami polskiego prawa karnego. Autor opowiada się także za szerszym wykorzystaniem chińskich aforyzmów w dyskusjach nad współczesnymi poglądami dotyczącymi podstawowych instytucji prawa karnego, traktując je jako narzędzie poszerzające zakres refleksji nad treścią paradygmatów, a być może nawet umożliwiające ich reinterpretację.

Od Tischnerowskiej krytyki rozumienia pracy w marksizmie do apoteozy pracy jako dialogu

Filozofia jako dziedzina, która szuka odpowiedzi na różnego rodzaju pytania również nie pomija wątku związanego z ludzką pracą i techniką. Zazwyczaj refleksja na umieszczana jest na dwóch osiach: ekonomicznej i etycznej. Pytania te są narzędziem do tego, aby spróbować w sposób jak najbardziej precyzyjny określić wartość ludzkiej pracy , także w ramach ujęcia aksjologii. Wątek pracy i jej znaczenia w życiu człowieka podejmuje również Józef Tischner. Jest zaliczany jako przedstawiciel takich nurtów jak: filozofia spotkania , czy personalizm. Celem tego artykułu jest wskazanie, czym jest praca w myśli Józefa Tischnera, jakie są jej cele oraz w jaki sposób Józef Tischner charakteryzował „człowieka pracy” w ramach filozofii dialogu, a także pewna interpretacja myśli tischnerowskiej w kontekście współczesnej filozofii egzystencjalnej oraz etyki społecznej.

Koncepcja natury rzeczy w metodzie konstrukcji prawniczej Gustava Radbrucha a założenia pozytywizmu prawniczego

W pracy Natur der Sache als juristishe Denkform Gustav Radbruch rozwija koncepcję natury rzeczy jako obiektywnej istoty tkwiącej w rzeczywistości społecznej, która stanowi podstawę prawniczego konstruowania instytucji prawnych. Przedmiotem pracy jest obrona koncepcji natury rzeczy w teorii prawniczej konstrukcji Radbrucha przed zarzutami o sprzeczność tej koncepcji z 1) założeniem o relatywizmie wartości oraz 2) założeniem o ontologicznej odrębności powinności i bytu. Dowód na zgodność koncepcji natury rzeczy z dwoma założeniami pozytywizmu prawnego opiera się po pierwsze na rozróżnieniu między pojęciami obiektywności ontologicznej oraz epistemicznej. Po drugie uściślone jest rozumienie terminu „natura” jako odnoszącego się do cech istotnych przedmiotu, a nie do jego naturalnego pochodzenia. Uwzględniwszy odpowiednie rozumienie tych pojęć można zrekonstruować teorię Radbrucha jako wersję esencjalizmu w kwestii doniosłych prawnie artefaktów społecznych, która nie implikuje żadnych prawnonaturalnych zobowiązań.

Od Theophrastus Redivivus do Du Marais. Źródła laickości w podziemnej filozofii radykalnego Oświecenia we Francji.

Artykuł przedstawia źródła koncepcji antyreligijnych we francuskiej literaturze filozoficznej radykalnego oświecenia podążając za symbolicznymi, tajnymi manuskryptami m.in: Theophrastus Redivivus, Le Militaire philosophe, Lettre d’Hypocrate à Damagatte, La vie de Mahomed, Le traite sur les trois imposteurs, La Moysade oraz Le Philosophe, by ukazać radykalizm podejścia do religii i wiary mało znanych francuskich libertynów, przedstawicieli tzw. philosophie clandestin: Fontenelle’a, Malebranche’a, Yves de Vallone’a, Delaube’a, R. Challe’a, H. de Boulanvilliers, Du Marais. Okrycia dotyczące francuskich podziemnych manuskryptów filozoficznych budzą zainteresowanie badaczy zmieniając ideowy obraz Oświecenia. Okazuje się bowiem, jak niebagatelny i do tej pory nierozpoznany wkład, wnieśli ci undergroundowi myśliciele, zakresem i radykalizmem swoich koncepcji, w nieodległą epokę encyklopedyzmu i rewolucji 1789. Libertyńskie teorie zrodzone w reakcji na monarchiczny i klerykalny absolutyzm kryją kontekstualną, antysystemową wyrazistość polityczną. Tajni filozofowie traktując religię jako ludzki zamysł służący podporządkowaniu społeczeństwa politycznym partykularyzmom, wywiedli swoje przekonania z poszukiwań zrozumienia całej ludzkiej religijności lub z potrzeb artykułowania uniwersalności religii naturalnej. Nawiązując do podziemnego impulsu antyreligijnego, ich ideowi kontynuatorzy - osiemnastowieczni akademicy i encyklopedyści, nie sformułowali koncepcji przyznania szerokiej tolerancji religijnej lecz wykreowali teorie, które w kolejnym stuleciu stały się historią konfliktu dwóch wizji Francji prowadząc do usunięcie religijności ze sfery publicznej (laïcité). W artykule opisano formującą się koncepcję laickości w radykalnym, podziemnym ruchu oświeceniowym nawiązując do odłożonych w czasie konsekwencji tego zjawiska, gdy postrzegana jako politycznie niebezpieczna idea ta powróciła do politycznych debat dopiero w drugiej połowie XIX wieku będąc historią konfliktu dwóch wizji państwa, by ostatecznie na mocy ustawy 1905r. stać się la loi fondatrice republikańskiej Francji konstytuując świecką postawę francuskiego społeczeństwa porewolucyjnego i model rozdziału instytucji publicznych od kościołów, w którym państwo nie ingeruje w religię obywatela, a kościoły w funkcjonowanie państwa.

O pojęciu antynomii idei prawa Gustawa Radbrucha

Celem artykułu jest analiza pojęcia antynomii idei prawa, które stanowi element siatki pojęciowej filozofii Gustava Radbrucha. W pierwszej części artykułu analizuję najbardziej szczegółową eksplikację tego pojęcia, którą Radbruch zawarł we fragmencie „Filozofii Prawa”. Wskazuję jakie elementy składają się zdaniem Radbrucha na ideę prawa oraz jakie są jego zdaniem źródła ich antynomiczności. Drugą część artykułu poświęcam na ogólną rekonstrukcję pojęcia antynomii poprzez odwołanie do wykorzystanie tego pojęcia w historii filozofii i logiki, a szczególności do jednego z najważniejszych filozoficznych zastosowań antynomii w „Krytyce czystego rozumu” Immanuela Kanta. Przeprowadzona analiza pozwala na dostrzeżenie specyfiki pojęcia antynomii, którym posługuje się Radbruch i dostrzeżenie jego odmienności w porównaniu do antynomii kantowskich. Spojrzenie na antynomie idei prawa z szerszej perspektywy filozoficznej pozwala na krytykę niedoskonałości siatki pojęciowej przyjmowanej przez Radbrucha i niezależne od dotychczas występujących w literaturze uzasadnienie ich reinterpretacji.

Pasikowski’s Pigs as an illustration of vetting in a transitional society

Pigs, a 1992 movie directed by Władysław Pasikowski, has become an iconic picture over the years, growing into a source of quotes and becoming a cult classic. The film, while remaining commercially attractive, outlines many problems within transitional justice and opens a discussion regarding the vetting of the SB officers carried out at that time, including the selected model. The plot of the film takes place in 1990, the period of political transformation in Poland after the fall of communism. Before the purely sensational action comes to the fore, the movie is largely about a reform of the MSW and the SB, about vetting of its officers and their fate while trying to find themselves in the new reality. It also shows that it is remarkably difficult to carry out reforms simultaneously in many fields: political, economic and social, and that it may be the source of a crisis. The aim of this article is to present Pasikowski’s Pigs as a film that demonstrates the practical issues related to one of the mechanisms used in the framework of transitional justice, namely the vetting process. The movie as an artistic representation of individuals subjected to vetting opens discourse on transitional justice and the problem of dealing with undemocratic system. The paper concentrates on a general outline of the movie, paying attention to the vetting committees and their function within the framework of transitional justice. While presenting the normative model of officers’ vetting and juxtaposing it with the image shown in the film, the author displays basic moral and social problems related to the vetting.