Σε αντίθεση με τη συντριπτική πλειονότητα των νεοανακτορικών κτηρίων που αναπτύχθηκαν σε παραθαλάσσιες ή πεδινές περιοχές, η ανακάλυψη του Κτηρίου της Ζωμίνθου στην κεντρική Κρήτη, στις βόρειες παρυφές του Ψηλορείτη και σε υψόμετρο περίπου 1200μ., δημιουργεί καινούργια επιστημονικά ερωτήματα σχετικά με τον ρόλο των ορεινών όγκων και τον βαθμό επίδρασης του φυσικού περιβάλλοντος στον τρόπο κατασκευής των οικοδομημάτων της Ύστερης εποχής του Χαλκού. Στο πλαίσιο αυτό, αντικείμενο της παρούσας μελέτης αποτελεί η παρουσίαση των αρχιτεκτονικών στοιχείων και της οικοδομικής του Κτηρίου της Ζωμίνθου (τοίχοι, δάπεδα ισογείου και ορόφου, υποστυλώματα, κλιμακοστάσια και κλίμακες, θύρες και παράθυρα, θρανία, κόγχες, δίκτυα αγωγών), σε συγκριτική εξέταση με τα βασικότερα χαρακτηριστικά γνωρίσματα των νεοανακτορικών κτηρίων. Για τη διαχείριση και τεκμηρίωση της αρχαιολογική πληροφορίας, χρησιμοποιήθηκε μια καινοτόμα μεθοδολογία που περιλαμβάνει τρία στάδια: τη συλλογή και επεξεργασία των δεδομένων, τη χρήση των νέων τεχνολογιών πληροφορικής και τα μεθοδολογικά εργαλεία και αποτελέσματα. Για το σκοπό αυτό, δημιουργήθηκε στο πλαίσιο της παρούσας διατριβής, μια καινούργια έκδοση του πληροφοριακού συστήματος διαχείρισης πολιτισμικών δεδομένων Synthesis που έχει αναπτυχθεί από το Κέντρο Πολιτισμικής Πληροφορικής του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας (Ι.Τ.Ε), αναφορικά με τη διαχείριση, οργάνωση, μελέτη και τεκμηρίωση των δεδομένων σχετικά με τα προϊστορικά κτήρια, από το αρχικό στάδιο της ανασκαφής μέχρι και την τελική δημοσίευση. Το πληροφοριακό αυτό σύστημα βασίζεται στο σημασιολογικό διεθνές πρότυπο CIDOC CRM και στις συμβατές επεκτάσεις του CRMarchaeo και CRMba. Για τον σχεδιασμό του χρησιμοποιήθηκε μια πρωτότυπη μεθοδολογία σημασιολογικής μοντελοποίησης που πηγάζει από το συνδυασμό των ανασκαφικών δεδομένων με τα σωζόμενα αρχιτεκτονικά λείψανα για την εξαγωγή τεκμηριωμένων συμπερασμάτων. Η καινούργια αυτή έκδοση του Synthesis υποστηρίζει επιπλέον τις οντότητες (έννοιες): Αρχαιολογικός Χώρος/Θέση, Αρχαιολογικό Κτήριο, Τομέας, Χώρος, Ομάδες Κεραμεικής, Δομικά/Αρχιτεκτονικά Στοιχεία, Κινητά/Ευρήματα, Ανασκαφικά Γεγονότα, Έντυπο Αρχειακό Υλικό και Παράλληλα. Λαμβάνοντας υπόψη ότι τα αρχιτεκτονικά στοιχεία αποτελούν αναπόσπαστο τμήμα ενός ευρύτερου πλαισίου συνολικής μελέτης της αρχιτεκτονικής και της οικοδομικής ενός κτηρίου, παρουσιάζεται μεταξύ άλλων ένας προτεινόμενος διαχωρισμός, με αρχιτεκτονικά κριτήρια, των χώρων του ισογείου του Κτηρίου της Ζωμίνθου σε δέκα μονάδες (Α-Ι) και γίνεται προσπάθεια ταύτισης των σημαντικότερων από αυτές με χαρακτηριστικούς τύπους δωματίων της μινωικής αρχιτεκτονικής. Σε σύνδεση με τη σημασία της μελέτης του ορόφου για τη μινωική αρχιτεκτονική, γίνεται προσπάθεια διαχωρισμού των υπαίθριων και στεγασμένων χώρων του Κτηρίου της Ζωμίνθου με βάση συγκεκριμένα κριτήρια, υπολογίζεται η επιφάνεια του μη σωζόμενου ορόφου και παρουσιάζεται μια σχεδιαστική κάτοψη αυτού με ανάλυση μεμονωμένων αρχιτεκτονικών στοιχείων. Αναφορικά με την ανωδομή και τον βαθμό επίδρασης του ευρύτερου φυσικού περιβάλλοντος της περιοχής καθώς και του αναγλύφου του κρητικού τοπίου στον τρόπο κατασκευής του Κτηρίου της Ζωμίνθου, ερευνάται ο τρόπος στέγασης σε σχέση με το γενικότερο πλαίσιο της εποχής, σε μια ορεινή περιοχή με δύσκολες κλιματολογικές συνθήκες. Για την τεκμηρίωση των συμπερασμάτων αναφορικά με τα αρχιτεκτονικά στοιχεία και την οικοδομική, με έμφαση στα μη σωζόμενα τμήματα του ορόφου και της στέγης, δημιουργήθηκε ένα τριδιάστατο φωτορεαλιστικό μοντέλο και ψηφιακές αναπαραστάσεις τμήματος του Κτηρίου της Ζωμίνθου. Στα τελικά συμπεράσματα της παρούσας μελέτης συμπεριλαμβάνεται αξιολόγηση της μεθοδολογίας που χρησιμοποιήθηκε και διατυπώνονται παρατηρήσεις καθώς και μελλοντικά ερωτήματα αφενός για τα νεοανακτορικά κτήρια και το γενικότερο πλαίσιο της εποχής και αφετέρου για το χαρακτήρα και τη λειτουργία του Κτηρίου της Ζωμίνθου σε σχέση με την επιλογή της θέσης, το μέγεθος, τον τρόπο κατασκευής και τον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό. Σημαντικό τμήμα των συμπερασμάτων αποτελούν οι βασικές ομοιότητες, διαφορές και ιδιαιτερότητες του Κτηρίου της Ζωμίνθου, όπως αυτές διαπιστώθηκαν από την παρούσα μελέτη, σε σύγκριση με τα βασικότερα οικοδομήματα της Ύστερης εποχής του Χαλκού στην Κρήτη και τη Θήρα, με έμφαση στα πλησιέστερα της Τυλίσου και του Σκλαβόκαμπου.
A Tool to Explore the Population of a CIDOC-CRM Ontology
