Análise do cuestionario do barómetro do CIS de abril de 2020

Neste artigo preténdese poñer énfase na importancia da elaboración do cuestionario dunha enquisa para minimizar os erros e facela, xa que logo, de máis calidade e utilidade. Primeiramente, repásanse os distintos tipos de erros que poden aparecer ao elaborar unha enquisa; a continuación, enuméranse distintas técnicas e estratexias para minimizar eses erros; finalmente, faise unha análise dalgunhas preguntas do barómetro do CIS de abril de 2020.

Matemática da COVID para 4º ESO no confinamento

Presentamos unha experiencia de aula realizada entre marzo e abril de 2020 cun grupo de 4º de ESO durante o confinamento. Nela conectamos a realidade vital do encerro nas casas coa docencia e aprendizaxe do alumnado. Empregamos na aula dú as caras da matemática, a do contido docente e a da ferramenta para entender situacións reais cotiás. Na experiencia descrita, usamos as funcións exponenciais e logarı́tmicas para analizar cuestións relacionadas coa pandemia, como as razó ns do rápido crecemento desta e o tipo de evolució n en función do número de contaxios de cada doente. Tamén amosamos como a trigonometrı́a se pode empregar para proporlles ao alumnado problemas relacionados coa xestión do espazo público e en xeral da propia organizació n espacial de xeito cuantitativo. Analizamos tamén algúns elementos das respostas recibidas, observando a enorme diferenza entre os distintos grupos de alumnado e as dificultades para chegar a unha parte deste.

Sete leccións da COVID

O 11 de marzo de 2020, a Organización Mundial da Saúde (OMS) declara pandemia a infección causada polo SARS-CoV-2. Hoxe pode anunciarse que xamais na historia da ciencia houbo tanto coñecemento acumulado sobre un virus aos poucos meses de descubrirse; pero a epidemioloxía, como calquera ciencia, necesita tempo para repetir os experimentos e confirmar os resultados; o quefacer científico non é compatible coa présa dos medios de comunicación ou a urxente demanda de información por parte do público (1). Ademais, a epidemioloxía e a viroloxía corríxense continuamente (2), o que hai meses se dubidaba ou se ignoraba, hoxe sábese; talvez iso produza desconfianza nos profanos; pero os científicos saben que é o método correcto. Entre a abundante información sobre este virus en particular (3) e sobre os virus en xeral (4) vou seleccionar algúns resultados que talvez nos ilustren sobre o comportamento da natureza e os seus efectos sobre nós.

Curso aberto Química, unha ciencia experimental

As medidas de confinamento derivadas da pandemia da COVID afondaron na necesidade do desenvolvemento de ferramentas educativas en liña ás que o alumnado poda acceder en remoto autonomamente de maneira asíncrona. Neste artigo descríbese a nosa proposta dun curso aberto de química en liña a partir dun enfoque experimental, baseado principalmente en prácticas de laboratorio coas que se pretende introducir os conceptos desta disciplina. O curso está dividido en seis leccións ou módulos, para cada un dos cales se elaborou un resumo, un conxunto de vídeos e un cuestionario de avaliación. O curso completo comprende vinte e seis vídeos e está en aberto, xa á disposición da comunidade educativa.

O indómito número pi (conto matemático)

Neste artigo utilízase un conto matemático para tentar contribuír -como se indica no Currículo a respecto da interrelación entre as diferentes áreas de coñecemento-, neste caso dende a competencia matemática, á competencia lingüística. Con el preténdese, finalmente, incitar a botar as contas e indagar/enredar sobre a circunferencia de Salomón e se lle quedaba ou non un resto e, se lle quedase, de canto era.

A Táboa Periódica do confinamento

A Táboa Periódica do confinamento Editar "A Táboa Periódica do confinamento" Boletín das Ciencias, núm. 92, páx. 7-16 (2021) https://doi.org/10.54954/202192007 Acceso ao artigo completo en PDF A Táboa Periódica do confinamento María Goretti Castro Justo e José Luís Fernández Rodrigo (IES As Barxas de Moaña) A Táboa Periódica do Confinamento que aquí presentamos é unha táboa especial polo momento excepcional no que se realizou. Como todas as táboas periódicas está formada por elementos químicos onde cada elemento segue situado no grupo e período ao que pertence pero é especial porque expresa outras propiedades. Propiedades que non poden ser medidas de maneira física, pero que representan algo máis que un valor ou unha cantidade, representan todo aquilo que vivimos, e viviron os nosos alumnos e alumnas, nun determinado momento excepcional das nosas vidas, sen perder a periodicidade xa que atopamos que esas propiedades, que nós non podemos medir de maneira obxectiva, representan sentimentos, accións ou situacións que son comúns entre o alumnado. Tamén aparecen ocos, espazos baleiros que ningún rapaz chegou a ocupar, por diversas circunstancias, e que nos fan regresar ao inicio da táboa, cando Dimitri Mendeléiev e outros científicos xeraron o primeiro gran esquema para organizar todos os elementos coñecidos nese momento, deixando algúns espazos en branco na súa táboa e facendo a suposición de que algún día se descubrirían novos elementos para cubrir esas lagoas. Esta actividade realizouse durante os meses de marzo a xuño do curso 2019-2020, tempo que se corresponde co período de confinamento, de maneira virtual a través da aula virtual do centro e contando con todo o alumnado de 3º da ESO, aos que nas derradeiras semanas sumóuselle alumnado de 1º de bacharelato científico.

Medindo na casa a concentración dunha disolución con soluto gasoso

As actividades experimentais conectadas co currículo escolar realizadas polo alumnado nas súas casas non son só un complemento ás levadas a cabo no centro escolar -suplindo as máis das veces a falta de tempo nas materias de ciencias nalgúns cursos da secundaria obrigatoria – senón que en si mesmo poden chegar a ser para os estudantes enormemente enriquecedoras en si mesmas en termos de aprendizaxe. Presentamos aquí un traballo experimental proposto ao alumnado de 3º da ESO na materia de Física e Química consistente en medir nas súas casas a concentración de dióxido de carbono nun refresco carbonatado, e vendo como varía a súa concentración co tempo e a temperatura. Esta actividade formou parte dun grupo de traballos procedimentais voluntarios formulados a este alumnado durante o confinamento pola pandemia da Covid-19, aínda que tamén forma parte dunha estratexia habitual para os contidos procedimentais neste curso, debido a que só se conta con dúas sesións lectivas por semana. A acción aquí presentada ten unha tripla implicación, pois dunha parte permite abordar un contido moi importante no currículo de Física e Química, como é a medida de concentracións de disolucións; doutra, implica a presenza dun soluto gasoso, que non é nada habitual para este tipo de actividades; e en terceiro lugar está o contexto, xa que aborda un asunto cercano ao alumnado, como a cantidade de gas que ten un refresco (que é unha das súas propiedades máis características) e como depende ela da temperatura e o tempo.

A pandemia a través de táboas e gráficos

Este traballo non ten outra finalidade que compartir táboas e gráficos obtidos a partir de datos oficiais nas distintas vagas da pandemia. A primeira parte refírese á primeira vaga e céntrase na evolución en España e Galicia. A segunda parte céntrase na incidencia acumulada nas sete cidades galegas e na comarca de Ferrolterra durante a fin da segunda vaga e na terceira.

A importancia da Táboa Periódica na Ciencia dos Materiais

Como en calquera outra rama da Química, a TPEQ xogou un papel fundamental no desenvolvemento da Ciencia de Materiais, ó influír de xeito decisivo na comprensión da relación entre as propiedades químicas e físicas dos materiais e as propiedades dos átomos que os compoñen. Tal vez para comprender a gran capacidade que nos da a TPEQ para desenvolver esta intuición á hora de preparar compostos está ben recordar que collendo só os 70 elementos máis comúns, son posibles 2415 combinacións binarias, 54740 ternarias e 916895 cuaternarias. Non dispor deste sistema clasificatorio teríanos condenados á proba-erro hasta a eternidade. Os métodos computacionais de data mining e cálculo in-silico xogarán tal vez o papel da TPEQ no futuro da Ciencia de Materiais.

A Táboa Periódica na Química Inorgánica

No século XVIII non había táboa periódica, pero si existía xa a Química Inorgánica, que os franceses chamaban “Chemie Minerale”. Ata finais do século XVIII e desde os tempos alquímicos, as químicas de todos os tempos miraban canto estaba ao seu redor e investigaban para coñecelo mellor e utilizalo na súa vida cotiá. Deste xeito foron descubrindo e utilizando os chamados metais clásicos (Au, Ag, Cu, Sn, Fe, Pb, e Hg), tamén o carbono e o xofre, e logo foron aparecendo moitos outros elementos químicos. Así ata 33 elementos, que os Lavoisier colocaron na súa Táboa das sustancias simples do seu libro “Tratado Elemental de Química”, no que incluíron tamén sustancias que erroneamente consideraron elementos. Incidentalmente anotaremos que, dende os filósofos clásicos (hai máis de 2300 anos) se enunciaron e se aceptaron como Elementos-Principio: a Auga, a Terra, o Aire e o Lume. Estes Elementos, enunciados como tales por Aristóteles, foron recuperados por Tomás de Aquino e os escolásticos para seren propagados no tempo ata chegar ao século XVIII, no que foron agrupados por G. Stahl na súa Teoría do Floxisto. A finais do século XVIII (entre 1780-1789) será o matrimonio Lavoisier quen, paseniño, irá desmontando esta teoría do floxisto ao demostrar que non se trataba de elementos, senón que eran compostos integrados por varios elementos químicos distintos. Nese derradeiro terzo de século o mundo da química era un auténtico caos: estábanse descubrindo novos elementos, pero tíñase pouca seguridade de que foran auténticos e novidosos. Tíñanse preparado moitos compostos, pero cada un era chamado como lle petaba ao seu descubridor, e mesmo un mesmo composto tiña diversos nomes en función de que investigador o citaba. Existía unha teoría, a do Floxisto, que semellaba ser incorrecta e non seguida por todos. Non existía unha linguaxe común, coa que todos se puideran entender. Non había unha linguaxe institucionalizada, como sucedía nas matemáticas e na física, na que todos cantos as practicaban puideran expresar as súas ideas e comunicarse,…etc. En resume, a Química non era, aínda, unha ciencia institucionalizada, como o eran as Matemáticas e a Física.