Historia granatów ręcznych z perspektywy bronioznawczej. Przykład polskich konstrukcji granatów ręcznych 1919–1944

W artykule przedstawiono historię powstania i rozwoju granatów ręcznych jako broni piechoty. Opisano najciekawsze konstrukcje polskich granatów z okresu międzywojnia i okupacji niemieckiej. Odnotowano zarówno prototypowe konstrukcje z czasów okupacji, które stanowiły podstawę do produkcji seryjnej i na niemal przemysłową skalę, jak i projekty samodziałowe, które nie spełniały warunków seryjności produkcji i których cechy, z uwagi na bardzo nikłą liczbę zachowanych egzemplarzy, są mało znane.

Late Medieval Magistrate’s Sword from the Collections of Buchlov State Castle

The collections of Buchlov State Castle include, among other things, a richly decorated late medieval long-sword that can be, based on its overall character, including maker’s marks on its blade, reliably interpreted as a so-called magistrate’s sword made around the turn of the 16th century in Passau, Bavaria. This article discusses the nature of its decoration in comparison with other similar preserved Central European magistrates’ swords of Passau provenance, as well as both the practical and symbolic function of these weapons.

New Methods, New Opportunities. Recent Advances in Archaeological Science and their Application in Arms and Armour Studies

The jubilee of Professor Andrzej Nadolski and Professor Marian Głosek is an excellent opportunity for discussing some most recent methods of technological analyses in archaeology and their applications in arms and armour studies. New opportunities are offered by Computed Tomography (CT) and by Neutron Imaging (NI). The latter is insensitive to material density; therefore details that are not detectable by X-ray or CT can be seen in NI images. A considerable progress has also been made in the field of radiocarbon dating. Yet another field are analyses of the chemical composition of smelting slag and slag inclusions in ferrous artefacts. Such analyses can be used for identification of smelting processes, as well as for provenance studies. These take a number of variables into consideration (major and trace elements, as well as isotopic ratios). What seems to be especially promising in provenance studies are isotopes of osmium (Os).

Kampfschwert für Harnischfechten: miecz z pogranicza Nowej Marchii i Ziemi Torzymskiej

Uzbrojenie średniowiecznych Nowej Marchii i Ziemi Torzymskiej dalekie są od należytego rozpoznania. Niepublikowany dotąd miecz późnośredniowieczny odkryty przypadkowo w latach 70. XX w. gdzieś w okolicach Słubic (dziś zbiory prywatne), pozwala naszą wiedzę na ten temat znacznie rozwinąć. Miecz przetrwał do naszych czasów w dość dobrym stanie. Znaczna długość i smukłość głowni z granią, pozwala sklasyfikować go jako typ XVIIIb, 12 (12a), T3 wg Oakeshotta. Głownie typu XVIIIb znane są głównie ze znalezisk z zachodniej i środkowej Europy i produkowano je w Pasawie w Bawarii oraz w Hall w Tyrolu. Argumenty typologiczne, jak i ikonograficzne wskazują na datowanie miecza na sam koniec XV – początek XVI w., z lekkim wskazaniem na czas około 1500 r. Forma miecza, umożliwiająca walkę zarówno jedną, jak i dwiema rękami, pozwala uznać okaz ten za miecz bękarci (Bastardschwert), a wyraźne wzmocnienie sztychu wskazuje na jego przeznaczenie jako broni wykorzystywanej w trakcie pieszej walki w zbroi (tzw. Harnischfechten). Jego pojawienie się na pogranicza Nowej Marchii i Ziemi Torzymskiej wiązać należy z renesansem idei organizacji turniejów rycerskich, jaki zapanował wśród władców Rzeszy.

Z badań grodzisk średniowiecznych powiatu gliwickiego w pół wieku później

W 1970 r. archeolodzy Z. Bagniewski i E. Tomczak dokonali weryfikacji podgliwickich obiektów, uznawanych w przedwojennej literaturze za relikty grodzisk późnośredniowiecznych. Pracami sondażowymi badacze ci objęli siedemnaście domniemanych grodzisk, potwierdzając istnienie dziewięciu w podgliwickim: Chechle, Ciochowicach, Łabędach, Kozłowie, Pniowie, Rudnie, Widowie oraz w Żernicy. W ostatnich latach część obiektów ponownie weryfikowano archeologicznie oraz geofizycznie. Badania te pozwoliły na doprecyzowanie chronologii obiektów oraz ich rozplanowania. W części przypadków dowiedziono wielofazowości siedzib i wznoszenia nowszych dworów na reliktach starszych. W ciągu ostatnich 50 lat od prac w 1970 r. odkryto również kolejne stanowiska, które stanowią pozostałości rezydencji typu motte.

Lektyki i kolebki, karety i zwykłe wozy. Pojazdy dla pań i panów, wielkich tego świata oraz maluczkich w Polsce średniowiecznej i wczesnonowożytnej

Zgodnie z tytułem niniejszego artykułu jego przedmiotem są bardzo kosztowne pojazdy dla pań i panów, wielkich tego świata oraz mniej kosztowne dla kupców i wieśniaków w Polsce do XVI w. Były to lektyki, kolebki i karety, ale na drogach dominowały zwykłe wozy kupców i wieśniaków. Najtańsze kosztowały 32 grosze, czyli 2/3 grzywny, ale najczęściej 2–3 grzywny. Królewska asseda dicta colebca w 1394 r. kosztowała aż 8 grzywien. Cennik wojewody krakowskiego Piotra Kmity z 1538 r. zawiera 4 rodzaje najbardziej popularnych wozów: rydwan z dwukonnym zaprzęgiem za 2 floreny, drugi średni za 3,5 florena i trzeci wielki rydwan za 5 florenów. Podobne ceny podają cenniki z 1561 i 1565 r. Nadwozia pojazdów były konstruowane z desek lub wikliny, a koła kosztowały od 6 do 24 groszy. Pojazdy lub ich części były często nakrywane płóciennymi lub sukiennymi plandekami, jak poklat, tectura, pałuba, popona, coopertio. Takie pokryte wozy kosztowały do 10 grzywien.

Rota Mikołaja Sieniawskiego z 1557 roku

W artykule tym omówiona została struktura i uzbrojenie konnego oddziału zacieżnego dowodzonego przez hetmana polnego koronnego Mikołaja Sieniawskiego (1489–1569). Praca ta powstała w oparciu o rejestr 200-konnej roty spisany 3 sierpnia 1557 r. pod Terembowlą. Pod względem posiadanego uzbrojenia można wyróżnić trzy kategorie żołnierzy: husarzy, kopijników i kozaków. Najliczniej reprezentowana była ta pierwsza grupa. Ponadto w rejestrze odnotowano pachołków oraz bębniarza. Oddział zwerbowano w celu odparcia najazdu tatarów, do którego jednak nie doszło.

Średniowieczny miecz z Zyndranowej we wschodniej Małopolsce

W zbiorach Prywatnego Muzeum Zamkowego „Kamieniec” w Odrzykoniu przechowywany jest miecz odkryty przypadkowo w rzeczce Panna, przepływającej przez miejscowość Zyndranowa (woj. podkarpackie). Zachowany niemal w całości zabytek reprezentuje typ XVIa, 1 (1a), I1 (I1b) w klasyfikacji R.E. Oakeshotta. Na mieczu znajdują się trzy znaki: w pobliżu nasady trzpienia wybito puncą znak kowalski w kształcie litery S, umieszczonej we wklęsłym polu, a po obu stronach głowni – naprzeciw siebie – umieszczono dwa różne znaki miecznicze, inkrustowane żółtym metalem. Jeden z nich to znak rozwidlonego krzyża w podwójnym okręgu, z kolei drugi jest trudniejszy do interpretacji. Przypomina gotycką literę A, również zamkniętą w podwójnym okręgu, ale obecność pionowej kreski w domniemanej literze może wskazywać, iż mamy tutaj do czynienia z inną możliwością, np. kombinacją liter AA lub AR. Miecze analogiczne do okazu z Zyndranowej były powszechne na terenie Polski, głównie pomiędzy połową XIV a połową XV stulecia, z możliwością zawężenia tej chronologii do początków XV stulecia.

Późnośredniowieczne czekany, topory i siekiery z pogranicza Małopolski i Rusi Czerwonej w XIV–XVI w.

Obszar obecnego regionu lubelskiego był w średniowieczu pograniczem historycznej Małopolski i Rusi Czerwonej, o które rywalizowali ówcześni władcy Polski, Węgier i Litwy powołujący się na więzy krwi i prawa do dziedziczenia. Rościli pretensje do terytorium Rusi Czerwonej. Konflikty polityczne angażowały przedstawicieli dynastii Rurykowiczów, Arpadów, Andegawenów, Piastów i Gedyminowiczów. Po przyłączeniu Rusi do Korony Polskiej w 1387 r. rozpoczęła się intensywna kolonizacja i latynizacja tych ziem. Skutkiem wspomnianych wydarzeń jest duża liczba znalezisk militariów, w tym czekanów i toporów. Liczne egzemplarze posiadają wybite znaki kowalskie oraz zdobienia. Opisane militaria znajdują się w zbiorach muzeów w Lublinie, Zamościu, Hrubieszowie, Krasnymstawie, Kraśniku i Tomaszowie Lubelskim.

Miecz z zamku w Szczytnie

Artykuł omawia miecz przechowywany w Muzeum Mazurskim w Szczytnie, który pochodzi z danych zbiorów Prussia Museum. Zabytek zachował się w dość dobrym stanie ogólnym – brak jedynie sztychowej partii głowni. Głownia mieczowa zachowała się na długości 615 mm, przy całkowitej długości oręża 855 mm. Charakterystyczny jest jelec, w rzucie z góry o esowatym kształcie, a głowica ma postać odwróconej gruszki. Na podstawie cech konstrukcyjnych miecz ze Szczytna należy określić jako egzemplarz późnośredniowieczny z głownią typu XVIIIa według R.E. Oakeshotta, jelcem 12a oraz głowicą T5. Analogiczne zachowane okazy, jak i przedstawienia ikonograficzne dowodzą, że tego rodzaju miecze były najbardziej popularne w drugiej połowie XV oraz początkach – pierwszej ćwierci XVI stulecia. O okolicznościach pozyskania tego egzemplarza mamy bardzo lakoniczne informacje – był on znaleziony w ruinach zamku.