„Che cos’è la poesia?” (Derrida, Uniłowski, Berardi)

Artykuł ma formę tryptyku prezentującego poglądy na temat poezji Jacques’a Derridy, Krzysztofa Uniłowskiego i Franco Berardiego. Eksponuje różnice w stanowisku filozofa, krytyka literackiego i politologa, a zarazem odmienną wrażliwość Francuza, Polaka i Włocha. Wyjściowe pytanie „Co to jest poezja?” zostało sformułowane po włosku, co ma istotne konsekwencje, bo w odczuciu wielu narodów europejskich język włoski brzmi śpiewnie, dziecinnie i zarazem poetycko. Efektem tego stereotypu jest „italianizacja” poezji kojarzonej z zabawą, przyjemnością, zmysłowością, słodyczą, itp. Derrida – jak sugeruje autor – dialoguje z tym mitem porównując poemat do jeża z bajki dla dzieci. Przeciwnie rozumuje myśliciel z Bolonii, odrzucając „infantylne” skojarzenia przypisuje poezji moc uzdrawiającą, rewolucyjną, mesjańską. Natomiast Uniłowski, dotąd niechętnie komentujący wiersze, odkrywa oryginalność i aktualność stanowiska Berardiego, co prowokuje serię skojarzeń dotyczących zarówno współczesnej polityki, jak humanistyki (także badań prowadzonych w Uniwersytecie Śląskim).

Dante Alighieri: Pieśń X

Fragment Boskiej komedii (Czyściec) Dantego Alighieri pochodzi z przekładu autorstwa Jarosława Mikołajewskiego, który ukaże się w Wydawnictwie Literackim.© by Wydawnictwo Literackie. All rights reserved.

„Miałem dziś przedziwny sen…”. Arte e amore w onirycznych zapiskach Dziennika 1957–1958 Gustawa Herlinga-Grudzińskiego

Celem niniejszego artykułu jest omówienie wątków onirycznych w Dzienniku 1957-1958 Gustawa Herlinga-Grudzińskiego. Opisy snów ujawniają tę część duchowej biografii pisarza, która dochodzi do głosu z podświadomości. Sen odgrywa ważną rolę w ukazaniu najgłębszych przeżyć i stanów psychicznych podmiotu mówiącego. Zapisy snów ujawniają więcej, niż autor relacjonuje o sobie bezpośrednio. Pomagają zinterpretować ukryte emocje podmiotu, jego stan ducha, ujawniają stłumione treści psychiczne, będące wynikiem bolesnych osobistych doświadczeń. Dotyczą najistotniejszych dla pisarza tematów, takich jak twórczość artystyczna (natchnienie i proces powstawania dzieła) oraz miłość do pierwszej żony Krystyny.

Zofia Kozarynowa: l’apporto di una lettrice alla polonistica italiana [Zofia Kozarynowa: rola nauczyciela akademickiego w rozwoju polonistyki we Włoszech]

W artykule przedstawiono kilka istotnych aspektów roli Zofii Kozarynowej w rozwoju polonistyki na Uniwersytecie Turyńskim w latach, w których pracowała tam jako lektorka, pomagając turyńskim polonistkom Marii i Marinie Bersano Begey, a przede wszystkim Clotildzie i Cristinie Garosci w ich pracach tłumaczeniowych i badawczych. Działalność Zofii Kozarynowej, będąca częścią promocji kultury polskiej we Włoszech, prowadzonej przez polskie instytucje, jest rekonstruowana na podstawie pozostawionych przez nią pism, a także w odniesieniu do wspomnień innych uczonych oraz niepublikowanych źródeł archiwalnych.

Deszcz przenika wszystko. O pocieszeniu

Wychodząc od wiersza Jaroslava Seiferta podejmujemy próbę namysłu nad smutkiem i możliwością pocieszenia. Przyjmujemy, że smutek jest ważnym wyposażeniem egzystencjalnym człowieka, niezbywalnym i nieuchronnym. Czym w takim razie jest pocieszenie? Szukamy odpowiedzi u Seneki i Cycerona, którzy opracowali swoje taktyki pocieszenia, dochodząc do Franza Kafki i jego krytyki pocieszenia – możliwego, lecz będącego właściwie imitacją pociechy, bowiem rychło natrafiającego na granicę. Jedną z nich są praktyki życia społecznego w obrębie których możliwe jest pocieszenia będące mobilizacją do ich podtrzymania, lecz niedotykające smutku egzystencjalnego. Drugą jest język i jego również ograniczone możliwości w tym zakresie.

Echi della battaglia della Piana dei Merli (1389) nella storiografia e nella cultura italiana [Echa bitwy na Kosowym Polu (1389) we włoskiej historiografii i kulturze]

W czerwcu 1389 roku wojska serbskie i ich sojusznicy zostali pokonani przez Turków na równinie kosowskiej. W krwawej bitwie poległo wielu dzielnych chrześcijańskich bojowników oraz sam książę Lazar Hrebljanović, który został uświęcony przez Kościół prawosławny. Katastrofa wojsk chrześcijańskich utorowała drogę do inwazji osmańskiej na Półwysep Bałkański, ale klęska nabrała wartości mitu dla narodu serbskiego, który przez wieki towarzyszył jego istnieniu jako wzór poświęcenia i miłości do ojczyzny.

O malarce, która ,,osiągnęła w szkicu i rysunku poziom wyższy od jakiejkolwiek innej artystki naszych czasów”. Autoportret Sofonisby Anguissoli

Niniejszy artykuł dotyczy życia i twórczości włoskiej, renesansowej malarki Sofonisby Anguissoli, Cel stanowiło dokonanie porównania i interpretacji autoportretów artystki w kontekście jej biografii, na trzech różnych poziomach. Pierwsza warstwa, skoncentrowana jest na kwestiach formalnych, takich jak kompozycja, kolorystyka czy zakres tematyczny, druga wychodzi nieco poza ramy obrazu, wyprowadza obraz na szerszy kontekst społeczno- kulturowy oraz czasy, w jakich żyła malarka. Wreszcie w trzeciej, najgłębiej sięgającej warstwie podjęto próbę zrozumienia motywacji oraz charakteru samej malarki. Tekst ten dąży do spojrzenia na Sofonisbę, artystkę tamtych czasów, oczami współcześnie żyjącej kobiety. Choć dzieli je niemal 500 lat, dzięki niezwykłej właściwości sztuki, jaką jest jej nieprzemijalność, mogą dziś, poprzez płótno, stanąć niemal twarzą w twarz. Analizując jej autoportrety, można dostrzec różne etapy jej życia – młodość, dorosłość oraz starość. Każdy portret odpowiada innemu typowi wrażliwości, aspiracji i pragnień. Od pełnej pasji młodej artystki niemal wkraczającej w jej życie zawodowe, przez dojrzałą i pewną siebie kobietę, aż po spełnioną życiem starą matronę, oczekującą ze spokojem na odejście. Artystka ta, nie tylko wytyczyła styl kobiecych portretów na następne lata, ale pozostawiła po sobie także pewnego rodzaju pamiętnik portretowy, dokumentujący ją na każdym z etapów życia. Ten specyficzny typ malarstwa jakim jest autoportret, silnie skoncentrowany na oddaniu prawdziwej osobowości i charakteru człowieka, tak często przez nią podejmowany, nabiera więc nowego wymiaru i ponadczasowego przesłania.

„Bękarty wojny”. Włoskie reminiscencje w pisarstwie Artura Międzyrzeckiego

Artykuł odtwarza proces jednostkowej, osobistej „pracy pamięci”. Rzecz dotyczy śladów zbiorowego oraz indywidualnego doświadczenia żołnierskiego (coś na kształt: post-traumatic stress disorder) – w literackim zapisie. Ciekawi mnie, jak trauma wojenna włoskiej kampanii krzepnie – jeśli tak można rzec – „narratologicznie”, jak „opowiada się” w zmiennych fazach przedstawienia. Jak ten migotliwy proces („utrwalania” doświadczenia i „zamazywania” go, „konstruowania losu” i „zaprzeczania rzeczywistemu”, „mitologizowania faktów” i „wypierania realnego”) tekstowo przebiega, jak opalizuje w kolejnych twórczych przekształceniach.

Relazioni in relazione: vedi alla voce alterità [Więzi w relacjach: w stronę inności]

Jesteśmy bytami funkcjonującymi w relacji i sama koncepcja tożsamości (identyczności) jest niewyobrażalna bez koncepcji odrębności, która to nieustannie nas porusza, prowokuje, czasem rani, niemniej zawsze nas przemienia i uwalnia. W takim znaczeniu relacja koewolucyjna może być cennym kluczem do krytycznej odpowiedzi na pytanie: czym jest przemoc, jej pierwotna logika i jej zróżnicowane praktyki? „Moje narodzenie – można powtórzyć za Aldo Capitinim – ma miejsce, gdy mówię «ty»” (“Colloquio corale”, 1956). Powrót do dobrych relacji, pod warunkiem że będą one autentyczne i wolne od wszelkiej pustej retoryki, oznacza zatem zaproponowanie bezprzemocowych strategii rozwiązywania konfliktów, począwszy od wychwycenia mechanizmów “redukcji” drugiego (do ofiary, do wroga, do rzeczy…) oraz utrzymywanie w horyzoncie poznawczym: r e - k o n s t r u k c j i nieustannie nowej wspólnoty.

Uwięziony w podróży… Adama Zagajewskiego poetyckie obrazy współczesnej Italii

Autorka wyodrębnia i analizuje te wiersze Adama Zagajewskiego, w których podjął poeta próbę uchwycenia i zatrzymania klimatu włoskich miast i miasteczek, z ich urokliwymi krajobrazami, nostalgicznymi zaułkami, ale i tętniącymi życiem metropoliami. Jego poetyckie oko i wyczulone na dźwięki miejsca ucho szczególnie inspiruje ten rodzaj nieoczywistego piękna, które uwidacznia się nagle, w chwilowym rozbłysku, często w percepcji zmęczonej wędrówką, lecz zawsze skupionej na tym, co jednostkowe, znaczące, istotne. Kolejne utwory, wraz z poświęconymi im analizami, uporządkowane zostały w korelacji z układem topograficznym mapy Italii, w zgodzie z wektorem północ – południe (Camogli, Bogliasco, okolice Genui, Rawenna, Sansepolcro, Siena, Rzym, Sycylia). Poeta utrwala i zatrzymuje nie tylko to, co najbardziej oczywiste, bezsprzecznie piękne (jak mozaiki Rawenny lub oglądane w ciemnych muzeach czy bocznych kaplicach obrazy), ale też zgiełk stolicy, kamienny smutek odwiedzonej przypadkiem nekropolii, w końcu leniwy spokój włoskiego listopada.