Preferencje uczących się wobec czynności nauczyciela wspierających autonomię w opanowywaniu wiedzy i umiejętności

Wspomaganie samodzielności wychowanków w nabywaniu wiedzy i umiejętności jest jednym z celów edukacji. Osiąganie tego celu staje się obecnie coraz istotniejsze ze względu na ilość dostępnych informacji. Dodatkowo panemia COVID-19 przyspieszyła powszechne wykorzystanie edukacji zdalnej, które często wymaga od uczących się większej samodzielności w podejmowaniu decyzji dotyczących nabywania wiedzy i umiejętności niż zajęcia, podczas których nauczyciel jest osobiście obecny. Badania wskazują, że osoby różnią się pod względem preferencji wobec sytuacji, które wymagają od nich samodzielnego podejmowania decyzji. Niewiele jest też narzędzi badawczych pozwalających dokonać pomiaru preferencji uczących się wobec zachowań nauczyciela zwiększających autonomię uczenia się uczestników zajęć. Z tego względu za cel badań własnych przyjęto poznanie preferencji studentów wobec wspierania rozwoju ich autonomii uczenia się przez nauczyciela. Na potrzeby badań opracowano Inwentarz Wspierania Samodzielności. Dane zebrano w roku 2019 oraz 2021, odpowiednio w grupach 137 oraz 87 studentów. Uzyskane rezultaty pokazały, że spośród analizowanych zachowań nauczyciela wspierających autonomię uczących się najbardziej preferowanymi przez respondentów były: słuchanie uczestników zajęć oraz dawanie im możliwości wyrażania opinii. Dane zebrane w roku 2021 w porównaniu z danymi z roku 2019 pokazały istotny wzrost preferencji badanych wobec komunikatów nauczyciela motywujących ich do pracy oraz wyrażających zrozumienie dla doświadczanych przez nich trudności. Z uzyskanych rezultatów badań wyciągnięto wnioski praktyczne.

Transformacje i ich dominanty – między dynamiką i strukturą procesualności

W tekście metapedagogiczne konteksty transformacyjne w przestrzeniach działań i losów ludzkich omówiono z wykorzystaniem hermeneutyki, refleksji krytycznej, psychoanalizy, antropologii i projektu „humanistyki stosowanej”. Poruszono następujące problemy: 1) przemieszczanie dominanty wśród czynników w procesach i praktykach zawodowych, takich jak: dialog, racjonalność działań, rozumienie tradycji, wolności, zmiany, ideału przestrzeni działania; 2) transwersalność, dwoistość strukturalna i oscylacje wokół dylematów działania i dominant w rozwoju psychospołecznym; 3) pułapki, ograniczenia i luki w tradycyjnych ujęciach relacji między czynnikami w transformacji tożsamościowej człowieka, gubiące nieciągłości i napięcia wewnętrzne; 4) przełom antypozytywistyczny w rozumiejącym wyjaśnianiu procesów oraz troisty „efekt wybuchowy” w transformacjach reprezentacji emocjonalno-poznawczej podmiotów działających, w tym ich autotransformacji i przymierza interakcyjnego w działaniu; 5) inne ujęcia wskazanej konceptualizacji.

Kryzys więzi międzyludzkich jako kryzys kultury emocjonalnej

W artykule podjęto próbę wskazania symptomów kryzysu więzi międzyludzkich w perspektywie kryzysu kultury emocjonalnej. Trzonem analiz przyczyn i symptomów kryzysu więzi są pojęcia związane ze zwrotem emocjonalnym w kulturze (emotional turn) i dyskursywnym wymiarem życia afektywnego. Kryzys kultury emocjonalnej w tekście opisywany jest w wymiarze ochładzania intymności oraz postępującej indywidualizacji, która wypiera wspólnotowość celów i postaw. Główną tezą tekstu jest, iż inwazyjność dyskursów eksperckich oraz kultury konsumpcyjnej prowadzi do ochładzania wzorów kultury emocjonalnej, racjonalizowania sfery prywatnej i łamania obwarowań aksjonormatywnych, które regulują postawy społeczne, także w wymiarze tworzenia i utrzymywania więzi międzyludzkich.

Jedzenie jako dzieło sztu(cz)ki – o granicach w postrzeganiu żywienia w pracy Doroty Koczanowicz Pozycja smaku. Jedzenie w granicach sztuki

W recenzji omówiono książkę Doroty Koczanowicz Pozycja smaku. Jedzenie w granicach sztuki, która zawiera interpretację tekstów zebranych przez jej autorkę w celu odpowiedzi na pytanie: Czy jedzenie jest sztuką?

Od Redakcji. Myślenie zmiany: transformacja – utopia – kryzys – retrospekcja – twórczość

Pod szyldem Od Redakcji zawarte zostało wprowadzenie do numeru „Chowanny”. Autor rozważa kwestię możliwości zmiany niekorzystnych tendencji edukacyjnych i społeczno-politycznych, posiłkuje się przy tym między innymi socjologią podmiotu Alaina Touraine’a, koncepcją sprawstwa Margaret Archer oraz refleksją na temat bezradności Williama Ayersa. Następnie z zamieszczonych w numerze tekstów wydobywa strukturę zmiany, dającej się pomyśleć wedle pięciu aspektów: transformacji, utopii, kryzysu, retrospekcji oraz twórczości.

Likwidacja Europy. Totalizm i demokracja w rozważaniach Zygmunta Mysłakowskiego

Autor artykułu omawia treść książki Zygmunta Mysłakowskiego z 1938 roku zatytułowanej Totalizm czy kultura, wskazuje przy tym na współbrzmienie zawartych w niej diagnoz sytuacji społeczno-politycznej końca lat trzydziestych XX wieku z Timothy’ego Snydera opisem drugiej dekady XXI wieku. Możemy dostrzec analogię między dynamicznym wzrastaniem totalizmów w okresie międzywojnia a mechanizmami, które obserwować można w Europie, Ameryce, Rosji współcześnie. Zygmunt Mysłakowski i Timothy Snyder nie pozostawiają złudzeń w opisach swoich teraźniejszości. Okazuje się jednak, że w książce Mysłakowskiego obok głównej linii wywodu w postaci uznania demokracji współwystępuje – w warstwie merytorycznej niezgodne z tym pierwszym – uznanie dla postaci wodza (marszałka Józefa Piłsudskiego). Autor tekstu omawia to napięcie jako kontekst diagnoz czasów nam współczesnych.

Zasoby, potencjał i możliwości człowieka w perspektywie samorealizacji

Celem tekstu jest ukazanie orientacji na pozytywne źródła rozwoju i twórczości oraz granic i transgresji w procesie samorealizacji. Przyjęte na potrzeby opracowania spojrzenie uwzględniające zasoby, potencjały i możliwości jednostki – w oglądzie procesu samorealizacyjnego – promuje rozwojową wizję człowieka – jako osoby aktywnej, twórczo przekształcającej zarówno swoje otoczenie, jak i samą siebie. Motywacja człowieka do wprowadzania kreatywnych zmian i dążenia do osiągnięć jest związana z ludzką transgresyjnością. Natura samorealizacji w ujęciu Abrahama Maslowa jest zbliżona do natury transgresji w koncepcji Józefa Kozieleckiego. Zakłada ona, że człowiek jest aktywnym sprawcą, a jego zachowanie stanowi działalność intencjonalną, autonomiczną, zorientowaną na cel i dążącą do wychodzenia poza możliwości. Przedstawiona w opracowaniu propozycja ujmowania samorealizacji ma służyć do optymalizacji rozwoju człowieka, ale też pozwalać na poszerzanie granic Ja: przez proces samorealizacji – do działań transgresyjnych, w kierunku twórczych kompetencji.

Recepcja idei postmodernizmu w pedagogice radykalnej Petera McLarena

The aim of this paper is to comprehensively reconstruct the reception of postmodernism in Peter McLaren’s critical/radical pedagogy. On a more general level, the article discusses the pedagogical perils of uncriticalinfatuation with poststructuralist and postmodernist principles of dismantling grand metanarratives and debunking the notions of truth, totality, and universalism and replacing them with the notions of pluralism and perspectivism. The author seeks to verify the statement that McLaren’s response to postmodern developments in philosophy and social theory is in as much similar to that of Henry Giroux’s that it produces a project of education informed by postmodern ideas. The thesis – advanced in the mid 1990s by Tomasz Szkudlarek – is refuted on the basis of thorough a analysis of both earlier and more contemporary texts of McLaren where the main tenets of postmodern theory are severely criticized. The argument about the evolution of McLaren’s thought from a cautious appropriation of some elements of postmodernism to its downright condemnation is supported by the theory of its increasing radicalization under the influence of Marxism. The alternative to the illusory radicality of postmodernism – denounced as affirming the status-quo – is “pedagogy of revolution,” which emerges as strictly political, interventionist praxis whose aim is no longer discourse analysis but concrete social struggle against the oppressive capitalist class relations.

Krytyka, opór, nadzieja. Wokół publicystyki zaangażowanej Henry’ego A. Giroux

W artykule ustosunkowuję się do Henry’ego A. Giroux postulatu myślenia o nauczycielach akademickich jako publicznych i transformatywnych intelektualistach oraz do jego twierdzenia o konieczności politycznego zaangażowania humanistyki, zwłaszcza pedagogiki. Wskazuję różne czynniki zagrażające realizacji tych zadań, takie jak: dominacja ideologii neoliberalnej, ofensywa rynkowego fundamentalizmu, nieselektywny nabór kandydatów na studia przez uczelnie i wydziały humanistyczne. Za Giroux podkreślam rolę dyskursu nadziei i możliwości jako koniecznego uzupełnienia krytyki pojętej jako demaskowanie „fałszywej świadomości”, chociaż stronię od nadmiernego w moim uznaniu optymizmu amerykańskiego pedagoga i jego wiary w krytyczny potencjał i obywatelską sprawczość współczesnej młodzieży oraz w możliwość przejęcia przez nauczycieli akademickich kontroli nad warunkami swojej pracy.

O wyzyskiwanie impulsów płynących z przełomu dwoistości dla rozwoju pedagogiki zdrowia. Drugi głos w dyskusji

Tekst nawiązuje do debat w ramach X Ogólnopolskiego Zjazdu Pedagogicznego (zorganizowanego w 2019 roku w Warszawie przez Polskie Towarzystwo Pedagogiczne), zainicjowanych przez Lecha Witkowskiego w ramach sympozjum specjalnego na temat: Dziedzictwo idei i dramat losów czołowych postaci pedagogiki polskiej w XX wieku: historia, analiza i krytyka więzi i pęknięć międzypokoleniowych. Jest próbą ukazania możliwych impulsów płynących z paradygmatu dwoistości dla poszerzenia pola widzenia obszarów współczesnej pedagogiki zdrowia. Ukazuje rysujące się przy tym problemy, związane z szacowaniem dorobku przeszłości, określeniem specyfiki pokolenia, zawartości archiwum pedagogicznego i dwoistości widocznych współcześnie w pedagogice zdrowia.