Στόχος της παρούσας διδακτορικής διατριβής είναι η διερεύνηση των πηγών και των προτύπων των δεκαοκτώ ιντερμεδίων του Κρητικού Θεάτρου, τα οποία σώζονται ανώνυμα και αχρονολόγητα. Μέσα από τη συστηματική μελέτη των ιταλικών θεατρικών και λογοτεχνικών έργων που χρονολογούνται από τα τέλη του 15ου έως και τα μέσα του 17ου αιώνα, καθώς και ορισμένων κειμένων της ύστερης αρχαιότητας και του μεσαίωνα, και τη συγκριτική εξέτασή τους με τα θέματα και τη δραματουργική δομή των κρητικών ιντερμεδίων, αναδεικνύονται άγνωστες πηγές των ιντερμεδίων, αλλά και κείμενα που δεν είχαν εξεταστεί λεπτομερέστερα μέχρι σήμερα ως πιθανές πηγές. Καθίσταται έτσι δυνατόν να οριστεί σαφέστερα το πολιτισμικό περιβάλλον στο οποίο εντάσσονται οι ποιητές των ιντερμεδίων, η αναγνωστική και θεατρική τους εμπειρία, και ο κύκλος των Ιταλών συγγραφέων από τους οποίους δέχτηκαν επιδράσεις. Όσον αφορά τα τέσσερα ιντερμέδια της τραγωδίας του Γεωργίου Χορτάτση Ερωφίλη, συνάγεται ότι το έπος του Torquato Tasso Gerusalemme liberata αποτέλεσε την αφετηρία για τη σύνθεση των κειμένων από τον Κρητικό ποιητή• αλλά τόσο ο ίδιος όσο και οι γραφείς των χειρογράφων που κατέγραψαν αργότερα το κείμενο της Ερωφίλης και των ιντερμεδίων είχαν στη διάθεσή τους ορισμένες θεατρικές διασκευές του έπους οι οποίες χρονολογούνται στις αρχές του 17ου αιώνα. Ωστόσο η επιλογή κορυφαίων επεισοδίων του έπους και η συμπύκνωσή τους σε ιντερμέδια αποδεικνύεται πρωτότυπη εργασία του Κρητικού ποιητή, ο οποίος είναι ο πρώτος εκτός Ιταλίας διασκευαστής του έπους και, επιπλέον, σε αντίθεση με τους Ιταλούς ομοτέχνους του, που μένουν προσηλωμένοι στο τασσικό πρωτότυπο, εκείνος αναπλάθει ελεύθερα το πρωτογενές υλικό. Ως προς τα οκτώ ιντερμέδια που συνδέονται με την ποιμενική κωμωδία Πανώρια και την κωμωδία Κατσούρμπος του Χορτάτση, πηγές τους αποτελούν οι Μεταμορφώσεις του Οβιδίου σε μετάφραση του Giovanni Andrea dell’Anguillara, η Gerusalemme liberata του Tasso, ο Orlando furioso του Ludovico Ariosto, το ποιμενικό δράμα Aminta του Tasso, καθώς και ομόθεμα θεατρικά κείμενα –ιντερμέδια και δράματα– που ανάγονται στην περίοδο από τα μέσα του 16ου έως και τη δεύτερη δεκαετία του 17ου αιώνα. Το πρώτο ιντερμέδιο της ανώνυμης κωμωδίας Στάθης βασίζεται έμμεσα στις οβιδικές Μεταμορφώσεις ενώ η δραματουργική προσαρμογή του θέματός του απηχεί παραστάσεις που χρονολογούνται στη δεύτερη δεκαετία του 17ου αιώνα στη Φλωρεντία και τη Φερράρα. Η δομή του δεύτερου ιντερμεδίου βασίζεται σε τμήμα της Εφημερίδας του Τρωικού Πολέμου του Δίκτη του Κρητικού, έργο που από τον μεσαίωνα και εξής γνώρισε μεγάλη διάδοση στη Δύση και το οποίο αξιοποίησε θεατρικά ο Ναπολιτάνος δραματουργός Anello Paulilli στην τραγωδία του με τίτλο L’incendio di Troia (Νάπολη 1566). Πηγές των τεσσάρων ιντερμεδίων της κωμωδίας του Μαρκαντώνιου Φόσκολου Φορτουνάτος αποδεικνύεται ότι αποτελούν κυρίως το δεύτερο άσμα από το αφηγηματικό ποίημα Adone του Giambattista Marino και το δεύτερο βιβλίο της Αινειάδας του Βιργιλίου, κείμενα που είχαν ήδη υποδειχθεί από τους ερευνητές, καθώς και η τραγωδία του Anello Paulilli L’incendio di Troia. Από τη διεξοδική θεώρηση των πηγών και των προτύπων των κρητικών ιντερμεδίων συνάγεται ότι οι δημιουργοί τους βρίσκονταν σε συνεχή επαφή με το πολιτισμικό γίγνεσθαι της Δύσης, της οποίας τη λογοτεχνική και θεατρική παράδοση καθώς και τις καινοτομίες μετέφεραν στην Κρήτη με τα δεκαοκτώ δημιουργήματά τους. Επέλεξαν τα σημαντικότερα και δημοφιλέστερα έργα που θα επηρέαζαν την ευρωπαϊκή λογοτεχνία και το θέατρο επί δύο περίπου αιώνες, τα επεξεργάστηκαν με προσοχή, και το υλικό που άντλησαν από αυτά το οργάνωσαν υπό μορφή ιντερμεδίων στηριζόμενοι παράλληλα στη θεατρική τεχνική που ακολουθούσαν οι Ιταλοί ομόλογοί τους σε ανάλογες διασκευές.
Intento de una definición genérica del poema renacentista italiano a la luz de las reflexiones teóricas de Ortega y Gasset, Lúkacs y Bajtin