Przyczyny pożarów i skuteczność systemu ochrony przeciwpożarowej Lasów Państwowych w latach 2010–2019 na przykładzie Nadleśnictwa Kielce

Celem opracowania jest ustalenie przyczyn pożarów lasów i skuteczności systemu przeciwpożarowego Lasów Państwowych na terenie Nadleśnictwa Kielce. Dokonano analizy porównawczej przebiegu wybranych danych meteorologicznych sprzyjających powstawaniu pożarów z danymi dotyczącymi pożarów lasów (bazy TETRAX elektronik, SILP, Llas.2) w latach 2010–2019, ze szczególnym uwzględnieniem pożarów o nieustalonych przyczynach. Pozwoliło to ustalić dominację czynników antropogenicznych nad naturalnymi w wywoływaniu pożarów. Stwierdzono dużą skuteczność systemu przeciwpożarowego, co związane jest m.in. z gęstą siecią dróg i brakiem większych, zwartych kompleksów leśnych.

Zmiany morfologiczne koryta Pilicy między Domaniewicami a Nowym Miastem nad Pilicą na podstawie analizy kartograficznej

W artykule przedstawiono w ujęciu morfologicznym zmiany dawnych, postglacjalnych koryt Pilicy między Domaniewicami a Nowym Miastem nad Pilicą w oparciu o materiały kartograficzne z lat 1802–2017. Celem artykułu było również przypisanie Pilicy do określonego typu koryta na podstawie jej charakterystycznych cech morfologicznych. Wykazano, że na charakter dna doliny rzecznej, jak również samego koryta Pilicy, w znacznym stopniu wpłynęło wybudowanie Zbiornika Sulejowskiego.

GEBCO and ETOPO1 gridded datasets for GMT based cartographic Mapping of Hikurangi, Puysegur and Hjort Trenches, New Zealand

The study focused on the comparative analysis of the submarine geomorphology of three oceanic trenches: Hikurangi Trench (HkT), Puysegur Trench (PT) and Hjort Trench (HjT), New Zealand region, Pacific Ocean. HjT is characterized by an oblique subduction zone. Unique regional tectonic setting consist in two subduction zones: northern (Hikurangi margin) and southern (Puysegur margin), connected by oblique continental collision along the Alpine Fault, South Island. This cause variations in the geomorphic structure of the trenches. PT/HjT subduction is highly oblique (dextral) and directed southwards. Hikurangi subduction is directed northwestwards. South Island is caught in between by the “subduction scissor”. Methodology is based on GMT (The Generic Mapping Tools) for mapping, plotting and modelling. Mapping includes visualized geophysical, tectonic and geological settings of the trenches, based on sequential use of GMT modules. Data include GEBCO, ETOPO1, EGM96. Comparative histogram equalization of topographic grids (equalized, normalized, quadratic) was done by module ’grdhisteq’, automated cross-sectioning – by ’grdtrack’. Results shown that HjT has a symmetric shape form with comparative gradients on both western and eastern slopes. HkT has a trough-like flat wide bottom, steeper gradient slope on the North Island flank. PT has an asymmetric V-form with steep gradient on the eastern slopes and gentler western slope corresponding to the relatively gentle slope of a subducting plate and steeper slope of an upper one. HkT has shallower depths < 2,500 m, PT is <-6,000 m. The deepest values > 6,000 m for HjT. The surrounding relief of the HjT presents the most uneven terrain with gentle slope oceanward, and a steep slope on the eastern flank for PT, surrounded by complex submarine relief along the Macquarie Arc. Data distribution for the HkT demonstrates almost equal pattern for the depths from -600 m to ₋2,600 m. PT has a bimodal data distribution with 2 peaks: 1) -4,250 to -4,500 m (18%); 2) -2,250 to -3,000 m, < 7,5%. The second peak corresponds to the Macquarie Arc. Data distribution for HjT is classic bell-shaped with a clear peak at -3,250 to -3,500 m. The asymmetry of the trenches resulted in geomorphic shape of HkT, PT and HjT affected by geologic processes.

Zastosowanie metody ankietowej w badaniach fizycznogeograficznych: kwantyfikacja kulturowych świadczeń ekosystemowych w gminie Kowal

Głównym celem artykułu jest określenie wartości metody ankietowej w badaniach fizycznogeograficznych. Natomiast celem drugorzędnym – próba zbadania kulturowych świadczeń ekosystemowych. Badaniami objęto gminę Kowal, położoną w południowo-wschodniej części województwa kujawsko-pomorskiego. Główny cel zrealizowano testując i ustalając stopień użyteczności metody ankietowej w badaniach kulturowych świadczeń ekosystemowych. Przeprowadzona ankieta społeczna dotyczyła opinii w sprawie walorów środowiska przyrodniczego i wartości wypoczynkowej w gminie Kowal. Wartości/walory te określają grupy i klasy konkretnych świadczeń kulturowych. Przy analizie wyników uzyskanych z kwestionariuszy, dokonano oceny doboru respondentów pod względem ich powiązania z regionem, tzn. wpływu znaczenia ich relacji czasowej z danym terenem oraz odwzorowania udzielonych przez nich odpowiedzi o stanie środowiska obszaru. Wykorzystanie metody ankietowej w badaniach i kwantyfikacji świadczeń kulturowych daje obecnie dobre możliwości przy ocenie oraz oddziaływania na środowisko.

Ocena gleb piaszczystych o opadowo-retencyjnym typie zasilania wodą na podstawie badania eksperymentalnego dotyczącego podsiąku kapilarnego

W eksperymencie wykorzystano piasek luźny drobnoziarnisty. Potwierdzono, że podsiąk kapilarny zwiększa wilgotność gleby i spowalnia przepływ wód opadowych. W artykule wykazano, że podsiąk kapilarny występuje także w glebach wytworzonych z piasku luźnego. W glebach piaszczystych występowanie wód gruntowych jest bardzo istotne, ponieważ wpływa to na zwiększenie wilgotności w całym profilu glebowym. Pozbawienie gleby piaszczystej możliwości wykorzystania wód gruntowych (np. w granicach leja depresyjnego), to uniemożliwienie najlepszego wykorzystania wód opadowych i spowodowanie gorszych warunków wilgotnościowych.

Góra Zelce jako walor geoturystyczny Wyżyny Woźnicko-Wieluńskiej z uwzględnieniem analizy geomorfologicznej

Góra Zelce na Wyżynie Wieluńskiej od 1971 roku objęta jest ochroną rezerwatową dotyczącą form krasowych ostańca jurajskiego. Z reguły ochroną obejmowane są formy naturalne, mało przekształcone przez człowieka. W przypadku Góry Zelce i Rezerwatu „Węże” mamy do czynienia z obiektem silnie przekształconym antropogenicznie. Przekształcenia te wynikały z wieloletniej eksploatacji kalcytu dla potrzeb przemysłu hutniczego. Pozostały po tym liczne wyrobiska i hałdy oraz korytarze jaskiń w większości pozbawione szaty naciekowej. Przez większość okresu funkcjonowania rezerwatu obiekty jaskiniowe były dostępne dla powszechnego ruchu turystycznego. W ostatnich latach, ze względów ochrony środowiska, dostęp do jaskiń został zamknięty. W artykule przedstawiono rezultaty badań na temat przekształcenia rzeźby oraz stanu jaskiń. Autorzy wskazują na możliwość ograniczenia ochrony rezerwatowej na badanym obszarze.

Fotografia dokumentacyjna w naukach o Ziemi

Od momentu wynalezienia do chwili obecnej fotografia służy nauce, nie tylko do celów dokumentacyjnych, ale stanowi także element wielu metod badawczych. Fotografia znalazła swoje miejsce w sztuce, a rozróżnienie fotografii naukowej od artystycznej pozostaje niejednokrotnie kwestią umowną, wynikającą z kontekstu, w jakim jest prezentowana. Celem pracy jest wykazanie specyfiki fotografii naukowej wykorzystywanej w naukach o Ziemi, wskazanie zasad, jakim podlega oraz wykazanie, że również w tego typu fotografii istotne jest uwzględnianie ugruntowanych od dawna zasad kompozycji obrazu. Przedstawiono istotne w fotografii geologicznej i geograficznej aspekty techniczne, takie jak: dobór sprzętu fotograficznego, tryby naświetlania, zapis zdjęć i tryby pracy aparatu. Przeanalizowano zastosowanie kompozycji właściwej i formalnej w dokumentacji fotograficznej we wspomnianych subdyscyplinach naukowych. Wybór reguł kompozycji jest podporządkowany charakterowi dokumentowanych obiektów, zjawisk czy procesów. Specyficznymi zasadami rządzi się fotografia naukowa w przypadku dokumentowania form geomorfologicznych czy zjawisk atmosferycznych, procesów zachodzących na powierzchni Ziemi, fotografowania odsłonięć, małych obiektów; innymi fotografowanie do celów archiwizacyjnych, lokalizacyjnych, reportażowych, refotograficznych, a także krajobrazowych. Odrębnym zagadnieniem jest przygotowanie zdjęć do publikacji, gdzie stanowią one nośniki istotnych informacji, uzupełniających merytorycznie treść tekstu naukowego lub prezentacji naukowej. W dobie powszechności fotografii, kiedy powstaje wiele przypadkowych obrazów, szczególnie istotne jest zachowanie dyscypliny, tak aby w fotografię naukową nie przedostawał się szum informacyjny, wynikający z przesadnej mnogości ujęć, aby korzystać z walorów fotografii cyfrowej w sposób racjonalny, podporządkowując fotografię naukową nadrzędnemu celowi – pełnej i klarownej informacji o zjawiskach i procesach zachodzących w litosferze, hydrosferze i atmosferze.

Zmiany w rzeźbie i problem zagospodarowania obszarów po wydobyciu surowców skalnych na przykładzie okolic Tarnowej (Polska Centralna)

Celem artykułu jest określenie zmian w zagospodarowaniu oraz rzeźbie obszaru powydobywczego, które wynikają z przekształceń związanych z eksploatacją kruszywa. Jako obszar testowy wybrano okolice żwirowni w Tarnowej. Na podstawie zestawień i analiz kartograficznych pokazano zmiany w rzeźbie terenu. Dzięki fotografiom wykonanym z drona przedstawiono krajobraz terenów dawnej i obecnej eksploatacji kruszywa naturalnego. Wskazano kierunek rekultywacji leśnej, w którym następują zmiany. Przybliżono oraz zasugerowano koncepcję rekultywacji specjalnej, która umożliwi zagospodarowanie i wykorzystanie terenów pokopalnianych w alternatywny sposób.

Historyczny układ hydrotechniczny w Jędrowie (województwo świętokrzyskie) zachowany w formach i osadach – studium geoarcheologiczno-konserwatorskie

Młyn w Jędrowie jest jednym z niewielu obiektów na terenie Staropolskiego Okręgu Przemysłowego, który zachował się w dobrym stanie. Dotyczy to również pozostałości wciąż widocznej w rzeźbie infrastruktury hydrotechnicznej oraz śladów jej funkcjonowania zachowanych w osadach równiny zalewowej Kamionki. Szczegółowe analizy, z wykorzystaniem specjalistycznych metod badawczych podpartych kwerendą materiałów historycznych, pozwoliły na lokalizację poszczególnych elementów tej infrastruktury, tj. dawny zbiornik, młynówka, wały. Część tej infrastruktury jest dobrze zachowana w rzeźbie i widoczna na numerycznym modelu terenu. Inne ślady po historycznej działalności metalurgicznej widoczne są dopiero po makro- i mikroskopowej analizie osadów jeziornych oraz pozakorytowych, tj. węgielki drzewne, żużle i mikroskopijne kulki żelaza. W miejscu odrestaurowanego młyna lub też w jego pobliżu funkcjonowała kuźnica, o czym świadczą materiały archiwalne. Obecnie młyn jest odrestaurowywany, a badania przedstawione w artykule posłużyły do objęcia tego obiektu wraz z najbliższym otoczeniem ochroną konserwatorską jako zabytku techniki.