"Homo pandemicus" jako nowy paradygmat antropologiczny. Próba określenia przedmiotu filozofii pandemii

Pandemia COVID-19 dotknęła ludzkość nie tylko w aspekcie biologicznym, lecz również w aspekcie psychologicznym i duchowym. Stała się ona okazją do mądrościowej refleksji nad kondycją ludzką w czasie kryzysu. Pandemia ukształtowała w ludziach specyficzny światopogląd i zmusiła ich do określonych zachowań, które przed pandemią nie pojawiały się. W ten sposób ukształtował się nowy paradygmat antropologiczny zwany homo pandemicus. Celem tej pracy jest zdefiniowanie podstaw dyscypliny zwanej filozofią pandemii. W pierwszej części zostały określone przedmiot, metoda i cel filozofii pandemii, w drugiej części przedstawiono trzy fenomeny ludzkie towarzyszące pandemii, związane z prawdą, wiedzą i wolnością.

Formacja pastoralnoteologiczna kleryków w świetle "Ratio institutionis sacerdotalis pro Polonia" z 2021 roku

Obowiązujący od 1 października 2021 roku dokument Droga formacji prezbiterów w Polsce. Ratio institutionis sacerdotalis pro Polonia staje się bodźcem do postawienia pytania o to, jak powinna wyglądać formacja pastoralnoteologiczna kleryków w seminariach w Polsce. Dokument wskazując na konieczność integralności całej formacji kandydatów do kapłaństwa, zwraca uwagę, że ma ona być osiągnięta przez harmonijne powiązanie czterech jej wymiarów: ludzkiego, duchowego, intelektualnego i duszpasterskiego, podkreślając konieczność jej nachylenia duszpasterskiego (por. RISP 74; 80; 463). Prowadzone rozważania zawarto w trzech punktach. Po przedstawieniu celu formacji (1) ukazano jej etapy (2), a następnie podjęto refleksję nad całym procesem kształcenia dokonującym się w jej ramach (3).

Grzech i pokuta osób duchownych w irlandzkich księgach pokutnych z V i VI wieku

Celem artykułu jest ukazanie grzechu w życiu osób duchownych oraz praktyk pokutnych zapisanych w najstarszych irlandzkich księgach pokutnych z V i VI w. Ten wybór uzasadniony jest faktem, że to właśnie w tym okresie i tym miejscu narodziła się powtarzalna pokuta za grzechy popełnione przez osoby duchowne. W artykule omówiono różne kategorie grzechów i obowiązujące za nie pokuty. Główne kategorie grzechów i związane z nimi pokuty dotyczyły nadużyciom przeciw kultowi Bożemu, zwłaszcza Eucharystii i modlitwie, czystości oraz przykazaniu miłości bliźniego. Studium badanych dokumentów pokazało, że celem prawdziwej pokuty było nawrócenie serca. Kościół irlandzki od początku swego istnienia troszczył się o świętość życia osób duchownych i dlatego bardzo piętnował wszystkie grzechy przez nich popełniane, a szczególnie grzechy profanacji Eucharystii, nieczystości, pijaństwa, morderstwa i kradzieży. Za popełnione grzechy duchowni pragnący wrócić do pełnienia swoich posług musieli odbyć surowe pokuty. Odrzucenie pokuty było równoznaczne z wydaleniem ze stanu duchownego i wygnaniem z ojczyzny. Mimo surowości nadawanych pokut można dostrzec w najstarszych irlandzkich księgach pokutnych troskę Kościoła o zbawienie każdego człowieka i ufność w Boże miłosierdzie.

Ślady świętości w „Zapiskach więziennych” bł. Stefana Wyszyńskiego, Prymasa Polski

Zapiski więzienne kard. S. Wyszyńskiego ukazały się już po jego śmierci i są dziełem, które pozwala wniknąć w jego szczególnie trudne doświadczenia więzienne z lat 1953–1956. Można z nich odczytać jego zmagania z sytuacją zewnętrzną, w jakiej się znalazł, a także wyznania duchowe przekształcające się w intymną rozmowę z Bogiem i Matką Bożą. Z lektury dzieła wyłania się obraz człowieka, który potrafił w tych warunkach dokonać głębokiego wniknięcia w siebie i otworzyć się na Boga. Pozwoliło mu to zostawić na kartach tego dziennika ślady, które dziś świadczą o jego świętości, zwłaszcza dyscyplina pracy i modlitwy, więź z Maryją, heroizm przebaczania, pokora wobec woli Boga i wierność misji kapłańskiej.

Filozoficzna nauka o znakach jako pośrednikach ludzkiego poznania a znakowy charakter liturgii

Filozoficzna refleksja prowadzona w ramach nauki o znakach ukazuje je jako pośredniki umożliwiające poznanie czegoś innego, aniżeli one same. Wyraża to klasyczne, łacińskie określenie aliquid stat pro aliquo, w myśl którego „coś stoi zamiast czegoś innego”. Szczególnym narzędziem, w którym wykorzystane zostają znaki, służącym międzyosobowej komunikacji jest ludzki język. Konieczność posługiwania się znakami w jej procesie zdeterminowana jest faktem, że wszelkie ludzkie poznanie bierze swój początek od zmysłów. Pociąga to za sobą konieczność sięgania po materialne pośredniki także tam, gdzie w grę wchodzi przekazywanie treści najbardziej nawet duchowych i wzniosłych. Również Bóg, komunikując się z człowiekiem, pozostaje niejako „skazany” na posługiwanie się znakami podpadającymi pod ludzkie zmysły. Znakowy charakter posiada również święta liturgia, zarówno w swoim wymiarze anabatycznym, jak i w wymiarze katabatycznym. Znakowy charakter posiadają także wszelkie nabożeństwa i pobożność ludowa, w których dominuje – co oczywiste – wymiar anabatyczny, czyli kult oddawany Bogu przez człowieka. Wśród używanych w liturgii znaków szczególną rolę pełnią wyrażenia składające się na język, który – we właściwy sobie sposób – wydaje się spełniać najbardziej charakterystyczne funkcje, na które wskazuje filozoficzna refleksja nad językiem, prowadzona w ramach semiotyki.

The Ideology of Liberalism and Socialism in the Context of Cardinal Stefan Wyszyński’s Personalist Concept of Social Life

Ideologia liberalizmu i socjalizmu w kontekście personalistycznej koncepcji życia społecznego Stefana Wyszyńskiego Prezentowany artykuł ukazuje personalistyczną koncepcję życia społecznego w ujęciu Stefana Wyszyńskiego w kontekście ideologii liberalnego kapitalizmu i ideologicznych koncepcji nawiązujących do idei socjalistycznych. Wiodącą tezą niniejszych analiz jest ukazanie powyższych systemów nie tyle w kategoriach antynomicznych, czy analogicznych. Ideologia liberalna i związany z nią kapitalizm powstały w połowie XIX wieku i od tego czasu nieustannie ewoluowały, często zmieniając swoje główne parametry i specyfikę. Z drugiej strony, ideologia socjalistyczna ukształtowała się jako koncepcja przeciwna kapitalistycznej rzeczywistości XIX wieku. Jednak nigdy tak naprawdę nie istniała ona w jednolitej formie. Analizowana ideologia, określana jako doktryna socjalistyczna, była w istocie hybrydą idei liberalno-kapitalistycznych i – poniekąd – neofeudalnej biurokracji. Bardziej szczegółowa analiza powyższych koncepcji i ich krytyczna reinterpretacja w kontekście myśli personalistycznej Wyszyńskiego pozwala uświadomić niebezpieczeństwa związane z motywowanym ideologicznie propagowaniem skrajnych, często zafałszowanych koncepcji osoby ludzkiej i ich zastosowaniem w konkretnych realiach współczesnego świata.

Z pomocą człowiekowi grzesznemu, czyli o miłosiernym towarzyszeniu Kościoła

Człowiek został stworzony przez Boga na Jego obraz i podobieństwo. Jednak na skutek grzechu pierwszych rodziców skażona została ludzka natura. Grzech wprowadził nieład w ludzkie życie i oddalił człowieka od Boga. Bóg jednak nie zrezygnował z niego. Z pomocą grzesznej ludzkości przyszedł Boży Syn, który dokonał dzieła odkupienia poprzez ofiarę złożoną na drzewie krzyża. Z tej ofiary płynie zbawcza moc i siła. Jednak człowiek w swej wolności ma możliwość decydowania o swoim szczęściu i opowiadania się po stronie dobra bądź zła. Okazuje się, że człowiek w swej egzystencji ulega ciągle pokusie i popełnia grzech, oddalając się tym samym od Bożej miłości. Bóg jednak nadal przychodzi mu z pomocą, a czyni to we wspólnocie Kościoła, który powołany jest do głoszenia prawdy i urzeczywistniania Bożego miłosierdziu. Tak więc człowiek grzeszny może ciągle liczyć na Bożą pomoc. Ta pomoc przychodzi do niego w słowie Bożym i w sakramentach świętych, a także poprzez miłosierne towarzyszenie Kościoła. Jednak Bóg do niczego nikogo nie zmusza, stąd też decyzja o odrzuceniu grzechu należy do człowieka.

Realism of Political Activity in the Teaching of Pope Francis

This paper presents an argument for political realism in response to the trends of populism and liberalism. Pope Francis emphasizes the need to restore a social order whose functioning would be judged from the perspective of the common good. The human person holds an overriding social value that is not subject to the laws of exchange. This unique status justifies selflessness of action as a long-term measure aimed at restoring social equity. In that context, education as a process of the formation of personality becomes synonymous with the process of humanization of the world, where the human person is increasingly conscious of his or her subjectivity. Conversely, the ideologies of populism and liberalism and the resulting systems aim to objectify the individual by catering to the lowest instincts and seeking immediate benefits. In his political reflection, Pope Francis draws directly from his encyclical letter Laudato si, and thus – indirectly – from the constitution Gaudium et Spes.

Liturgia, protokół, ceremoniał, etykieta. Ku systematyzacji pojęć i określeniu wzajemnych relacji

Zarówno analizy kształtowania się i systematyzowania liturgicznych gestów, postaw, znaków i symboli podejmowane w historii, jak i badania nad proweniencją dzisiejszej etykiety oraz zasad ceremonialnych i protokolarnych stosowanych w działaniach dyplomatycznych ukazują szereg zależności pomiędzy tymi dwiema, jakby się mogło wydawać, odległymi płaszczyznami, jakimi są liturgia i dyplomacja. W opracowaniu przedstawiono relacje zachodzące pomiędzy dyplomacją jako najstarszą instytucją w stosunkach między państwami (wyrażaną poprzez ceremoniał, protokół i etykietę) i liturgią Kościoła. Ze względu na trudności związane z niejednoznacznością tych terminów, w artykule podjęto także próbę usystematyzowania odnośnej terminologii.

Christ’s Evolution of Moral Upbringing in the Light of Letters to Young People by Popes St. John Paul II and Francis

The significant social, economic and cultural transformations taking place since the second half of the twentieth century reveal with increasing force that young people are diverging more and more from adults as far as ethics and morality are concerned. Contemporary reflection on morality is increasingly being expressed in the manifestation of individuals’ rights. This is the view of both the Letter to the Young People Parati semper by St. John Paul II (1985) and the Post-Synodal Apostolic Exhortation Christus vivit by Pope Francis (2019). The above papal documents will become the starting point for answering the following question: What does Christ propose in terms of morality? Man is capable by nature (in his heart) of recognizing good and evil. Morality is then bound to keeping the Law, which, while being positive, is limited in time. Man’s coming to faith causes, as Pope Francis points out, the exhaustion of the Law’s propaedeutic value and, thus, gives way to another authority. The Law is still in force (the commandments continue to exist), but it has no justifying power. The one who justifies is Jesus Christ. In this context, it is crucial to answer the question regarding the stage of moral maturation: do I still need the Law, or perhaps I am already living in the love and freedom of a child of God. These levels of morality cannot, as postulated by St. John Paul II in Parati semper and Francis in Christus vivit, be treated as separate or contradictory, because both are necessary. Hence, one cannot reject and despise the commandments and, at the same time, keep them, even though they are not absolute, because salvation is in Jesus Christ.