Rodzaj gramatyczny w polszczyźnie i w językach wschodniosłowiańskich. Rozważania na marginesie biernika

We współczesnym językoznawstwie polonistycznym współistnieje kilka ujęć kategorii rodzaju gramatycznego: tradycyjne, wywodzące się ze szkoły starożytnej oraz nowsze. W ujęciu tradycyjnym występuje trójczłonowy podział na rodzaje gramatyczne, tj. męski, żeński i nijaki, a jego podstawę stanowi mianownik liczby pojedynczej. Podobnie jest we wszystkich językach wschodniosłowiańskich. W polszczyźnie – w przeciwieństwie do innych języków słowiańskich – istnieje dodatkowo rodzaj męskoosobowy i niemęskoosobowy. W ujęciach nowszych podstawę podziału na rodzaje gramatyczne stanowi biernik i dopełniacz. W ujęciu biernikowym występuje pięć rodzajów gramatycznych: męskoosobowy, męskożywotny, męskonieżywotny, żeński i nijaki, natomiast w koncepcji dopełniaczowej wyodrębnia się cztery klasy rodzajowe w liczbie pojedynczej i pięć klas w liczbie mnogiej. Tego typu propozycje opisu rodzaju gramatycznego są obce innym językom słowiańskim, w tym wschodniosłowiańskim, choć istnieje w nich rozbudowana kategoria żywotności, czego przykładem jest biernik. W językach wschodniosłowiańskich rzeczowniki żywotne wszystkich rodzajów gramatycznych otrzymują w bierniku liczby mnogiej końcówki fleksyjne synkretyczne z dopełniaczem. We współczesnej polszczyźnie natomiast wyodrębnianie klasy rzeczowników żywotnych w liczbie mnogiej jest nieistotne z fleksyjnego punktu widzenia. Różnice te są przyczyną interferencji i błędów językowych zarówno Polaków uczących się języków wschodniosłowiańskich, jak i wschodnich Słowian, przyswajających język polski.

Interferencje leksykalne w wypowiedziach pisemnych Słowian ze Wschodu (na podstawie pisemnych prac certyfikatowych z roku 2019, poziom B1)

W artykule poddano analizie interferencyjne błędy leksykalne popełniane przez Słowian ze Wschodu. Podjęto również próbę ich klasyfikacji oraz wskazanie źródeł powstawania. Materiał źródłowy stanowią wypowiedzi pisemne, zaczerpnięte z testów certyfikatowych (poziom B1). Błędy podzielono na kilka grup z uwagi na ich wpływ na skuteczność komunikacyjną osób pochodzenia wschodniosłowiańskiego uczących się JPJO. Prezentowany materiał może służyć pomocą do opracowywania zadań zapobiegających interferencji leksykalnej.

Polszczyzna uczniów arabskiego pochodzenia – studium porównawcze

Celem niniejszego artykułu jest studium porównawcze polszczyzny uczniów arabskiego pochodzenia, którzy uczęszczają do jednego z łódzkich liceów. Porównania dokonano z dwóch perspektyw – nauczyciela języka polskiego jako rodzimego oraz glottodydaktyka-językoznawcy. W tym celu wykorzystano wypracowania typu maturalnego pisane przez uczniów w trakcie lekcji języka polskiego, do których oceny wykorzystano kryteria maturalne (obowiązujące w formule od roku 2015). Wyniki te osadzono w szerszej perspektywie językoznawczej, uwzględniając znajomość poszczególnych podsystemów języka. Jednakże to właśnie ocena maturalna polszczyzny uczniów wydaje się kluczowa, ponieważ egzamin maturalny (a nie egzamin z języka polskiego jako obcego) stanowi cel dla uczniów.

Praktyka (glotto)dydaktyczna z perspektywy naukowej: poszukiwanie nowych inspiracji, rozwiązań i metod w procesie kształcenia

W artykule zostały przedstawione założenia, tezy, koncepcje i postulaty prac zamieszczonych w 28. tomie czasopisma „Acta Universitatis Lodziensis. Kształcenie Polonistyczne Cudzoziemców” zatytułowanym Komunikacja – język – kultura. Nowe ścieżki w glottodydaktyce polonistycznej. Autorzy omawianych tekstów koncentrują się na takich kwestiach, jak: diagnozowanie poziomów biegłości językowej, komunikacja międzykulturowa, nauczanie grup pochodzących z określonych krajów i kręgów kulturowych, nauczanie grup o specjalnych potrzebach edukacyjnych, nowe rozwiązania w metodyce nauczania podsystemów i sprawności, gatunki, teksty i treści nauczania, nowe techniki w nauczaniu zdalnym.

Nauczanie języka polskiego w Studium Języka Polskiego dla Cudzoziemców Uniwersytetu Łódzkiego a nowa (pandemiczna) rzeczywistość

Artykuł stanowi kontynuację badań dotyczących oceny zajęć języka polskiego prowadzonych zdalnie w Studium Języka Polskiego dla Cudzoziemców Uniwersytetu Łódzkiego w czasie pandemii COVID-19. Wnioski z przeprowadzonych ankiet pozwoliły stworzyć model e-lekcji odpowiadający oczekiwaniom uczących się języka polskiego jako obcego. Sytuacja zmusiła nas do poszukiwania nowych rozwiązań i wykorzystania multimedialnych narzędzi dydaktycznych, a studentów do jeszcze większej samodzielności i odpowiedzialności. Ponadto udało się wskazać kierunki rozwoju, które mogą wpłynąć na wzmocnienie potencjału dydaktycznego.

Gramatyka z kulturą – o współczesnych ścieżkach nauczania gramatyki

Przy rozwijaniu kompetencji gramatycznej główny nacisk jest położony na pragmatykę językową (skuteczność komunikacji), a znajomość gramatyki jest traktowana jako środek budowania wypowiedzi, które służą realizowaniu poszczególnych intencji nadawczych. Widoczna staje się tu również dbałość o atrakcyjność zadań oraz łączenie zagadnień gramatycznych z przekazywaniem wiedzy o polskiej kulturze, co stanowi temat niniejszego artykułu. Wyrażenie: „gramatyka z kulturą” poprzez swoją wieloznaczność pozwala scharakteryzować współczesne sposoby kształtowania kompetencji gramatycznej w nauczaniu języka polskiego jako obcego. „Z kulturą” znaczy tu: kulturalnie (atrakcyjnie, przejrzyście), z nauczaniem zasad etykiety oraz z elementami wiedzy o polskiej kulturze.

The intercultural encounter as a communicative event subject to mediation

The aim of this article is to discuss the place and role of the intercultural encounter (IE) in communication and education, including in foreign language teaching. Firstly, I present the IE as a communicative event and define it using terms developed by ethnographers of speech (communication). Secondly, I discuss the concepts contained in the Common European Framework of Reference for Languages. Companion Volume with New Descriptors (CEFR 2018) relating to the mediation of text, concepts, and communication, and present the original definition of mediation in intercultural contacts. That section emphasises that mediation does not only act as an intermediary facilitating the course of a communication event but also as an “understanding interview with oneself.” Next, I discuss theoretical concepts related to the IE, I describe it as a tool used in teaching and intercultural education, and I present a description of the IE by a student of the Teaching Polish as a Foreign/Second Language course at the University of Lodz. Finally, I analyse an example description of an IE and present preliminary conclusions on how to use IE descriptions in various educational contexts.

Photovoice jako metoda badania potrzeb językowych i szkoleniowych. Studium przypadku

PhotoVoice to jakościowa, eksploracyjna, partycypacyjna metoda badania potrzeb stosowana w naukach społecznych. Służy ona do wyznaczania obszarów aktywności danej społeczności wymagających działań zmierzających do wprowadzenia pozytywnych zmian. PhotoVoice może być również wykorzystywany w badaniach edukacyjnych jako narzędzie badania potrzeb szkoleniowych lub opisywania, przez uczestników projektu, ich sytuacji edukacyjnej lub życiowej mającej związek i wpływ na uczenie się. Niniejszy artykuł przedstawia projekt pilotażowy, jaki został przeprowadzony podczas lektoratów języka polskiego akademickiego dla cudzoziemców na Uniwersytecie Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie, dla którego inspiracją była metoda PhotoVoice.

Akademickie gatunki wypowiedzi w glottodydaktyce (na przykładzie artykułu naukowego)

Artykuł ma na celu wskazanie konieczności nauczania, głównie na akademickich kursach języka polskiego jako obcego, wypowiedzi reprezentujących polskie gatunki akademickie. Dużą grupę uczących się stanowią kandydaci na studia i studenci-cudzoziemcy, zdobywający wykształcenie wyższe w Polsce. Będąc częścią polskiej wspólnoty akademickiej powinni być dobrze przygotowani do recepcji i produkcji gatunków wypowiedzi stosowanych w dyskursie akademickim. W artykule przedstawiona została genologiczna analiza artykułu naukowego, będącego podstawowym gatunkiem w tym dyskursie. Uwzględniając obowiązujące w tym zakresie przepisy i zalecenia z odnośnych poradników, przedstawiono opis gatunku w oparciu o teorię gatunku Johna Swalesa i koncepcję wzorca gatunkowego Marii Wojtak. Autorka zachęca, by glottodydaktycy polonistyczni zwracali uwagę uczących się na wszystkie aspekty wzorca: strukturalny, pragmatyczny, poznawczy i językowy, a także pokazywali różne warianty gatunku: jego postać kanoniczną oraz warianty alternacyjne i adaptacyjne. Mimo dużej unifikacji wypowiedzi, należy podkreślać kulturowe uwarunkowania i wykładniki gatunkowe.

Język medycyny (medyczny) – dyskusja nad definicją

W niniejszym tekście podjęta została dyskusja nad zdefiniowaniem pojęcia polski język medycyny (medyczny) dla celów glottodydaktyki. Artykuł składa się z sześciu części. W pierwszej kolejności omówiono dotychczasowe założenia teoretyczne nauczania polskiego języka medycyny (medycznego). Następnie zaprezentowano sposoby opisu języka medycznego na gruncie glottodydaktyki angielskiej, francuskiej i niemieckiej. W kolejnej części znalazły się metodologiczne i lingwistyczne założenia materiałów glottodydaktycznych przeznaczonych do kształcenia specjalistycznego. W czwartej części zarysowano definicję pojęcia medycyny w kategoriach semantycznych oraz syntaktycznych. Piąta część poświęcona została legislacyjnemu rozumieniu polskiego języka medycyny (medycznego). Rozważania te prowadzą do prezentacji konkluzji i wskazań dla glottodydaktyki polonistycznej w części szóstej. Wyniki analiz wykazały, iż zagadnienie opisu języka polskiego do celów specjalistycznych jest bardzo złożonym procesem. Niezbędne są dalsze badania, dotyczące m.in. warstwy stylistycznej polskiego języka medycyny (medycznego), kompetencji socjolingwistycznej, socjokulturowej i realioznawczej.