Przegląd kryteriów diagnostycznych, cech i typów osobowości borderline wraz z próbą ich porządkowania

Zaburzenie osobowości z pogranicza (borderline) jest jednym z najbardziej rozpowszechnionych zaburzeń, a jednocześnie dość problematycznym w diagnozie, na co wskazywały kolejne edycje DSM i ICD. Od dawna wykazywano heterogeniczność osobowości borderline. Zasadniczo pokazywano ją przy pomocy dwóch uzupełniających się podejść: (1) skoncentrowanego na zmiennych, gdzie wyodrębniano czynniki oraz (2) skoncentrowanego na osobach, w którym identyfikowano typy jako konfiguracje zmiennych. W niniejszym artykule zaprezentowany jest przegląd literatury na temat zróżnicowania osobowości borderline w obu podejściach. Zidentyfikowanych zostało 37 modeli borderline, w tym 12, w których stosowano podejście skoncentrowane na zmiennych i 25 – podejście skoncentrowane na osobach. W modelach tych wyodrębnione zostały pojedyncze jednostki znaczeniowe, którymi autorzy posługiwali się do opisu osobowości borderline. Łącznie wyróżniono 59 takich jednostek, które następnie zostały połączone w 11 grup spójnych znaczeniowo.

Rola i funkcjonowanie Asystentów Zdrowienia (Ex-In) w środowiskowym modelu opieki psychiatrycznej

Asystenci zdrowienia są nową grupą wśród zawodów pomocowych z zakresu ochrony zdrowia psychicznego w Polsce. Powstanie tej grupy związane jest z rozwojem idei odchodzenia od hospitalizacji osób z doświadczeniem kryzysu psychicznego w dużych szpitalnych ośrodkach na rzecz przeprowadzania procesu leczenia w środowisku lokalnym. Główna funkcja asystentów zdrowienia koncentruje się na towarzyszeniu osobom zmagającym się z kryzysem psychicznym w procesie ich zdrowienia. Asystenci, którzy są członkami zespołów terapeutycznych pełnią unikalną rolę, zaspokajając potrzeby osób z doświadczeniem kryzysu psychicznego i ich bliskich. Rola ta polega na poznawaniu, zrozumieniu, wzmacnianiu, dawaniu nadziei na wyzdrowienie i przekazywaniu osobom w kryzysie praktycznej wiedzy dotyczącej tego procesu oraz dostępnych metod leczenia. W artykule zarysowano koncepcje asystentów zdrowienia jako wsparcia peer support oraz ideę ich funkcjonowania w środowiskowym modelu opieki psychiatrycznej. Opisano proces szkolenia asystentów zdrowienia, ramy kwalifikacji oraz ich działalność w środowisku lokalnym, sieciach społecznych oraz ze specjalistami.

Zespoły mobilne a zapobieganie hospitalizacji w środowiskowym modelu opieki psychiatrycznej

Powstanie zespołów mobilnych wiąże się z reformą psychiatrycznej opieki zdrowotnej i zmianie modelu leczenia z udzielania opieki w dużych szpitalach psychiatrycznych na rzecz działań realizowanych na poziomie społeczności lokalnej. Zespoły mobilne uzupełniają model podstawowy o usługi docierające do osób, które bez ich wsparcia mogłyby nie uzyskać pomocy, przez co są bardzo istotnym i innowacyjnym elementem środowiskowego modelu opieki psychiatrycznej, pełniącym wiodącą rolę w procesie zdrowienia osób z doświadczeniem kryzysu psychicznego. Głównym celem działalności zespołów mobilnych jest mobilizowanie osób z doświadczeniem kryzysu psychicznego do rozwiązywania swoich problemów w sytuacjach, w których jest to możliwe i osiągalne. W artykule przedstawiono kontekst historyczno-kulturowy wraz z rolą zespołów mobilnych w opiece psychiatrycznej. Przedstawiono korzyści płynące z udzielenia pomocy bezpośrednio w środowisku klienta oraz scharakteryzowano zadania zespołów mobilnych oraz ich współpracę z otoczeniem społecznym i asystentami zdrowienia.

A cross-cultural study of purposive “traits of action”: Measurement invariance of scales based on the action–trait theory of human motivation using exploratory structural equation modeling

The Action–Trait theory of human motivation posits that individual differences in predispositional traits of action may account for variance in contemporary purposeful human behavior. Prior research has supported the theory, psychometric properties of scales designed to assess the motive dimensions of the theory, and the utility of these scales to predict an array of behaviors, but this is the first study to evaluate the cross-linguistical invariance of the 15-factor theoretical model. This study evaluated translations of the English language 60-item Quick AIM in 5 samples – Croatian (N = 614), French (N = 246), German (N = 154), Polish (M = 314), and U.S. English (N = 490) – recruited from 4 countries (Croatia, Poland, Switzerland, and the U.S.). Exploratory structural equation modeling (ESEM) supported the theoretical model on which the traits of action are based and scrutinized the measurement invariance (configural, metric, scalar invariance) of the scale across the languages.

Kurt Lewin (1890–1947) – w oczach jego biografów

Poglądy i twórczość Kurta Lewina wywierały i nadal wywierają fascynujący wpływ na wielu autorów, którzy piszą o jego drodze życiowej oraz twórczości, opierając się na własnej wiedzy oraz na stanie badań nad ową twórczością. Kurt Lewin ma trwałe miejsce w historii psychologii, ale pomimo to, w zależności od punktu widzenia autora, obrazy jego dorobku są różne. Idąc śladem Graumanna (1992/2007), w artykule przeanalizowano jego pogląd, że psychologia XX wieku nie była przygotowana na przyjęcie i zrozumienie dzieł Kurta Lewina. Stanowisko Graumanna uzasadnia to, że poszczególni biografowie ograniczali swoje zainteresowania pracami Lewina albo do „okresu berlińskiego”, albo tego w USA. Tym samym zacierali złożoność i wyrazistość obrazu jego przestrzeni życiowej, która rozpoczynała się jednak już w Mogilnie i w Poznaniu.

Kontrowersje wokół pojęcia trafności

W artykule zrelacjonowano zmieniające się na przestrzeni ponad 100 lat koncepcje pojęcia trafności pomiaru testowego. Aktualnie pojęcie trafności odnosi się do stopnia, w jakim dane empiryczne oraz teoria uzasadniają interpretację wyników testowych w zakładanym kierunku (American Educational Research Association, American Psychological Association, National Council on Measurement in Education [AERA, APA, NCME], 2007, s. 31). Przedstawiono 5 podstawowych źródeł danych dotyczących trafności oraz problemy związane z integracją dowodów na rzecz trafności w spójną argumentację. Podkreślono użyteczność zaproponowanego przez Kane’a podejścia do walidacji opartego na argumentacji, odwołującego się do logiki nieformalnej i struktury argumentu wprowadzonej przez Toulmina. Omówiono także różnice stanowisk zajmowanych przez badaczy w odniesieniu do 2 podstawowych kwestii: czemu przysługuje trafność i jaki jest właściwy sposób jej ustalania?

Osobowościowe uwarunkowania ryzyka wypadków drogowych u kierowców – przegląd wybranych badań i propozycja ich interpretacji w ramach Kołowego Modelu Metacech Osobowości

Celem artykułu jest przegląd badań nad osobowościowymi uwarunkowaniami zachowań ryzykownych, podatności na zmęczenie oraz wypadkowości w ruchu drogowym, a dalej próba ujęcia tych uwarunkowań w ramach Kołowego Modelu Metacech Osobowości (KMMO). Dotychczasowe badania oraz różnorodność stosowanych w nich modeli teoretycznych i narzędzi pomiaru sprawiają istotne trudności w integracji zgromadzonych danych empirycznych. Wydawało się, że Pięcioczynnikowy Model Osobowości, zwany też modelem Wielkiej Piątki, mógł spełniać taką funkcję syntetyzującą, jednak najnowsze badania i analizy wskazują na ograniczony potencjał integracyjny i teoretyczny tego modelu, szczególnie w porównaniu z modelami uwzględniającymi tzw. czynniki wyższego rzędu lub metacechy osobowości. Jednym z takich modeli jest właśnie KMMO, stąd też autorzy artykułu proponują uwzględnienie go jako modelu integrującego dotychczasowe zróżnicowane wyniki badań empirycznych nad osobowościowymi uwarunkowaniami zachowań ryzykownych, zmęczenia oraz wypadkowości w ruchu drogowym. Przedstawione w artykule analizy wykazały, że w tym kontekście istotne są 3 metacechy: Delta-minus/ Poszukiwanie wrażeń, Alfa-minus/Rozhamowanie i Gamma-minus/Dysharmonia, a model predykcyjny oparty na tych szerokich zmiennych osobowościowych jest wartościowy w sensie oszczędności i trafności.

Rola i znaczenie metody Otwartego Dialogu w Środowiskowych Centrach Zdrowia Psychicznego

Transformacja w zakresie opieki psychiatrycznej, która nastąpiła na przełomie lat 80. i 90. XX wieku w Finlandii, przyniosła wymierne efekty, zaimplementowane potem w innych krajach. Obniżenie odsetka osób chorujących na schizofrenię, istotne zmniejszenie zapotrzebowania chorych na stosowanie farmakoterapii i redukcja kosztów opieki psychiatrycznej – przez pracę ze specjalistycznym zespołem terapeutycznym i zaangażowanie najbliższego otoczenia osób doświadczających kryzysów psychicznych w proces podejmowania decyzji dotyczących leczenia – stanowią podstawę modelu opieki środowiskowej. Model ten zyskuje coraz większą popularność także i w Polsce. Metoda Otwartego Dialogu (ODA), zgodna z założeniami deinstytucjonalizacji oraz budowania sieci wsparcia w lokalnym środowisku, została wprowadzona do naszego kraju przez Fundację Polski Instytut Otwartego Dialogu. ODA promuje oddziaływania psychospołeczne i terapeutyczne, w których farmakoterapia nie jest metodą pierwszego wyboru. Artykuł porusza kwestie zarówno przeobrażenia opieki psychiatrycznej, jak i metod terapeutycznych, które są efektywnie wykorzystywane przez Środowiskowe Centra Zdrowia Psychicznego. W nowym modelu opieki współpraca specjalistów, zaangażowanie otoczenia społecznego oraz koncentracja na wykorzystaniu zasobów środowiska osób dotkniętych kryzysem psychicznym stanowią szansę na istotny wzrost jej efektywności.

Kwestionariusz Zaawansowania W Uważności (polska adaptacja i walidacja)

Celem artykułu była polska adaptacja kwestionariusza MINDSENS, służącego do pomiaru zaawansowania w uważności oraz innych technik opartych na medytacji. Próbę badawczą stanowiły dwie grupy osób: 1) z doświadczeniem w medytacji (N = 656, tj. 74,6%, w tym medytacja chrześcijańska – 33,5%; uważność – 24,4%; techniki koncentracyjne, m.in. joga i medytacja transcendentalna – 16,2%) oraz 2) bez doświadczenia medytacyjnego (N = 226, tj. 25,4%), kontrolowane pod względem długości i częstotliwości praktykowania oraz zaburzeń. Przeprowadzona procedura walidacyjna wykazała, że polska adaptacja MINDSENS, tj. Kwestionariusz zaawansowania w uważności (Obserwowanie, Niereaktywność i Decentracja) charakteryzuje się dobrymi właściwościami psychometrycznymi pod względem rzetelności łącznej (0,74 ≤ CR ≤ 0,93) i zbieżnej (0,82 ≤ H ≤ 0,93), stabilności bezwzględnej (0,76 ≤ rtt ≤ 0,82), trafności wewnętrznej (model 3-czynnikowy z bifaktorem) oraz zewnętrznej. Kwestionariusz ten może więc być użytecznym narzędziem służącym do pomiaru zaawansowania w uważności w stosunku do osób z doświadczeniem medytacyjnym, a pochodzących zarówno z populacji klinicznych, jak i pozaklinicznych, w wieku od 15 do 72 lat.

Polska adaptacja narzędzia do badania subiektywnej witalności w ujęciu Ryana i Frederick

W ostatnich latach zwraca się uwagę na fenomenologiczną jakość witalności. Konstrukt subiektywnej witalności jako marker dobrostanu psychicznego ma tę nad nim przewagę, że jest bardziej dostępny w doświadczeniu fenomenologicznym, jest niezależny od zewnętrznych kryteriów dobrostanu i różni się od innych konstruktów z tego obszaru (takich jak np. afekt pozytywny, zaangażowanie w pracę, flow czy satysfakcja z życia). Dotąd możliwość oceny subiektywnej witalności była w Polsce ograniczona, zatem przetestowano trafność i rzetelność polskiej wersji Skali subiektywnej witalności. W próbie 709 osób oceniono trafność czynnikową trzech wersji skali w języku polskim. Na podstawie α Cronbacha i mocy dyskryminacyjnej narzędzie można uznać za rzetelne. Przetestowano trafność skali w aspekcie zbieżnym i różnicowym na podstawie zależności subiektywnej witalności od innych konstruktów psychologicznych. Częściowo potwierdzono wartość predykcyjną satysfakcji z zaspokojenia potrzeb psychologicznych w ogóle i w odniesieniu do pracy. Analiza różnic międzygrupowych wykazała, że wynik subiektywnej witalności u osób chorych i zdrowych somatycznie był istotnie różny. Skalę subiektywnej witalności można uznać za narzędzie trafne i rzetelne. Zalecane jest stosowanie jej wersji 5-pozycyjnej.