On the comparative method, internal reconstruction, and other analytical tools for the reconstruction of the evolution of the Basque language: An assessment

This paper is an attempt to present the state of the art in Basque historical phonology. The accomplishments and limitations of different methodologies are evaluated. These methodologies include the application of the comparative method to Basque dialects, the analysis of old borrowings in Michelena’s work, internal reconstruction, and Lakarra’s canonical root hypothesis. I also discuss the possibilities afforded by internal reconstruction and root theory for discovering genetic relationships between Basque and other languages, focusing on recent proposals.

Ezaugarrien kronologiaren garrantzia: -ki-dun indikatiboko NOR-NORI saileko adizkien historia pixka bat

Artikulu honetan Nafarroa Garaiko hizkera batzuetan agertzen diren dakit ‘zait’, zekion ‘zitzaion’ gisako indikatiboko nor-nori saileko adizkiak aztertzen dira ikuspuntu diakroniko eta kronologiko batetik. Mendez mende, adizki horien agerraldiak eta lekukotasunak aztertzen dira, xvi. mendeko testu zaharrenetatik abiatu eta xx. mende bitarteko testigantzetara bitartean. Orain arte ezer gutxi ikertu da gaiaz eta, oro har, aoristoarekin lotutako arkaismotzat hartu izan da. Halere, saio honetan hipotesi horren puntu ahulak aurkezten dira; besteak beste, orainaldian ere agertzea edo nor 3. pertsona denean bakarrik erabiltzea. Horren ordez, beraz, bestelako proposamen bat aurkeztu eta Nafarroako erdiguneko hizkera batzuek egindako berrikuntza bat dela defendatzen da. Bidenabar, ezaugarri dialektalen azterketa xeheek dialektologia diakronikoan egin dezaketen ekarpena ere aldarrikatu nahi da.

Hitz-bukaerako herskariak: kontsonante talkak

Euskaraz hitz-bukaerako herskariek oso maiztasun txikia dute hiztegian, baina oso maiztasun handia solasean; /-t/ eta /-k/ kontsonanteak maiztasun handiko atzizki batzuetan aurkitzen baitira. Lan honetan hitz-bukaerako herskarien gauzatze fonetikoa aztertzen dugu, eta bereziki bi hitzen arteko kontsonante taldeetan jartzen dugu arreta. Datuak elkarrizketa libretik atera ditugu. Intentsitate neurketak erakusten du talde horietan kontsonanteak oso ahulak direla gehienetan. Espektrogramak miatuz baieztatzen dugu /-k/ eta /-t/ kontsonanteak beste kontsonante baten aurrean gehiengoetan galtzen edo hurbilkari ahostun gisa ahoskatzen direla. Bestalde, ahoskabetze gertakariak (adib. /k#b/ --> [p]) ez dira batere normalak gure corpusean.

Itzulpengintzaren errepresentazioa azken 60 urteotako euskal literaturaren historiografietan

Itzulpen ikasketa soziologikoei jarraikiz, lan honetan aztergai da itzulpenaren ikuspegia literatur historiari buruzko lanetan. Hain zuzen ere, 1961-2016 bitarteko euskal literaturaren hamaika historiografiatan itzulpengintzak izandako errepresentazioari erreparatzen zaio: lehenbizi, azterketarako gakoak azaltzen dira; ondoren, historiografiak kokatzen dira eta itzulpenari buruzko diskurtsoa aztertzen da historiografiaz historiografia; eta, azkenik, ondorio gisa, diskurtso horien bilakabidearen deskripzioa egiten da.

Euskararen lerrokadura ergatiboaren sorreraz

Lan honetan, euskararen lerrokadura morfologiko ergatiboaren sorrera ikertzen da. Hau eragin zuen prozesua akitaniera eta latinarekiko kontaktuaren hasiera baino lehenago kokatu behar dugu, aitzineuskararen uneren batean.Trask-en (1977) proposamenari jarraikiz, onartuko da orainaldiko joskeretako eta lehenaldi/irrealiseko joskera askotako aditz jokatu iragankorren hasierako slot-a P-ak (= Patient) okupatzen duenez, “today’s morphology is yesterday’s syntax” Givón-en printzipioa (adib. nator < *ni da-tor) aplikatuz aditz jokatu iragankorrok predikatu pasiboetatik datozela (adib. nakus ‘nakusa’ < *ni da-kus ‘ni ikusia naiz’).Aurrekoa onartzeak euskal hizkuntzalaritzaren arazo morfologiko eta sintaktiko klasiko batzuei konponbide bat eskain diezaieke, hala nola ergatibitate hautsia, izen-deklinabideko -k marka ergatiboaren sorrera, jatorri ez-izenordainezkoko -t eta -k komunztadura marken sorrera, eta aditu gehienek onarturiko AVO > AOV osagai-hurrenkeraren aldaketa.

Gipuzkoako osagarri pluraldun adizki tripertsonalen erroez

Artikulu honetan Gipuzkoako osagarri pluraldun adizki tripertsonalak dira aztergai. Izan ere, beti ez da erraza jakiten adizki batzuen oinarrian zein erro dagoen: *eradun ala *nin. Hori horrela izanik, saio honen helburua da Gipuzkoako testu zaharretan ageri diren —eta gaur egun zenbait hizkeratan dirauten— adizki batzuen oinarrian zein erro dagoen argitzen saiatzea. Lehendabizi, diozka ‘dizkio’ erakoez arituko gara, eta *eradun eta *nin hipotesien aldeko nahiz aurkako argudioak aurkeztuko ditugu; hala, saio honetan defendatzen dugu diozka ‘dizkio’ & diezte ‘dizkie’ adizkiek *nin erroa izateko itxura dutela (dio + -zka- > diozka; die + -zte- > diezte). Ondoren, hipotesi bera dizko/dizka ‘dizkio’ eta dizte/dizk(o)e ‘dizkie’ erakoetara heda daitekeen ikusiko dugu, gure ustean hala baita; horren arabera proposatzen duguna da diozka > dizka gertatu eta, beharbada, haren analogiaz sortuak izan daitezkeela azken horien gisako paradigmako gainerako adizkiak: hau da, diozka (d-i-o-zka-Ø) > dizka (d-i-z-ka-Ø) > dizko ‘dizkio’, dizku ‘dizkigu’, ditzu ‘dizkizu’, diztan ‘dizkidan’, etab. Bestalde, literatur gipuzkeraren balizko eraginaz ere jardungo dugu. Izan ere, XVIII-XIX. mendeetako Gipuzkoako testuetan ugari dira oraindik diozka ‘dizkio’ & diezte (eta diozkate) ‘dizkie’ erako adizkiak 3. pertsona datiboarekin, nahiz eta, ustez, forma zaharrak izan; gure iritzian, literatur eredutzat hartu izan ziren idazleen lanetan —besteak beste, Larramendiren 1729ko gramatikan— diozka & diezte erako adizkiak agertzeak lagundu zezakeen, beharbada, geroagoko idazleen testuetan (Lariz, Ubillos, Agirre Asteasukoa, Lardizabal, etab.) adizkiok hedatzen. Aipatutako adizkietako erroez jarduteaz gain, erroaren eta erro bakoitzak hartzen zuen pluralgilearen araberako (balizko) kronologia bat ere eskainiko dugu.

Hizkuntza aldakortasunaz eta barietateen sailkapenez: aspektu ez-perfektuaren bariazioa Igorreko euskaran

Hizkuntza aldakortasunaren ikerkuntzan barietateen zein informatzaileen sailkapenak egiterakoan metodo kuantitatibo objektiboen baliagarritasuna nabarmentzea da lan honen xedea. Horretarako, Igorreko hiztun gazteek aspektu ez-perfektua egiteko erabiltzen dituzten arau morfo-fonologikoak deskribatu eta aztertu dira. Sistema Konplexu Dinamiko Moldagarrien (SKDM) teoriari jarraiki, azaleko forma hutsen azterketatik harago, azterketa linguistikoaren beharra aldarrikatu ondoren, hiru teknika sailkatzaile erabili dira informatzaileak sailkatzekotan: multzokatze azterketa hierarkikoa, DAE metodoa eta K-batezbestekoen multzokatzea (KM) (logika lausoaren hatsarretan oinarritzen dena). Tekniken azalpenekin batera azterketa osoaren emaitzak ere aurkezten ditugu lanaren amaieran.

El euskera como lengua de ritmo intermedio en el continuo isosilábico-isomoraico: una comparación con el español y el japonés / Basque as a language with intermediate rhythm in the isosyllabic-isomoraic continuum: A comparison with Spanish and Japanese

The current study employs multiple techniques (C%, V%, DC, DV, nPVI C, nPVI V, Varco DC, Varco DV) designed to detect rhythmic similarities and differences in order to compare the linguistic rhythm of Basque to those of Spanish and Japanese. The analysis of the productions of 24 Spanish/Basque bilinguals (twelve with Basque as their L1 and twelve as their L2), and nine native speakers of Japanese revealed that, although Spanish and Basque have generally been considered syllable-timed languages, the latter resembles moraic languages due to the length and variability of its vocalic intervals. At the same time, the similarities of the rhythmic properties of the euskaldunberri speakers (Basque as L2) and the euskaldunzaharra speakers (Basque as L1) suggest that inter-linguistic rhythmic transfers are not noticeable and that rhythmic characteristic in Spanish and Basque are connected to their respective syllabic preferences and not to phonological or phonetic processes implemented by the speakers.

Luis Michelena (Koldo Mitxelena) y la creación del Seminario de Filología Vasca "Julio de Urquijo" (1947-1956) / Luis Michelena (Koldo Mitxelena) and the founding of the "Julio de Urquijo" Basque Philology Seminar (1947-1956)

We are presenting below the history of the founding of the ‘Julio de Urquijo’ Basque Philology Seminar, created by the Provincial Council of Gipuzkoa in 1953, whose technical adviser and unofficial director was the eminent linguist Luis Michelena.