Spiżarnia biskupa. Konsumpcja na dworze biskupów wrocławskich w świetle rachunków z 1449 i 1450 roku

Artykuł zawiera analizę rachunków z dworu legnickiego, centrum jednego z kluczy majątkowych biskupstwa wrocławskiego. Zachowane zapiski zawierają obszerne wykazy produktów dostarczonych na potrzeby biskupa Piotra Nowaka, podczas jego pięciu wizyt w Legnicy, między czerwcem 1449 r. a końcem kwietnia 1450 r. W rachunkach rysuje się wyraźna różnica między zwykłym trybem funkcjonowania dworu, a nadzwyczajnym okresem, gdy gości w nim jego właściciel. Zwraca uwagę przede wszystkim różnorodność produktów oraz dbałość, aby podczas każdej z wizyt podać inne, nieserwowane wcześniej specjały. Większość tych delikatesów kupowano w niewielkich ilościach, z przeznaczeniem dla wąskiego grona, być może tylko dla biskupa.

„Wieczny jak piramidy pomnik nieśmiertelnej pamięci”. Uwagi o epitafijnej funkcji portretu trumiennego w okresie nowożytnym

Artykuł poświęcono dotychczas nieopracowanej w literaturze przedmiotu kwestii funkcji, jakie portret trumienny spełniał po pochówku. Wizerunek zmarłego zawieszany w przestrzeni sakralnej utrwalał pamięć o nim oraz podkreślał jego „obecność” w czasie liturgii. Podstawą analiz są przede wszystkim inskrypcje identyfikujące zmarłego, towarzyszące wizerunkowi, przeważnie umieszczane na osobnych blachach mocowanych z portretem do trumny. Teksty te często mają formę panegiryku, a zawierają zwroty adresowane głównie do uczestników praktyk religijnych już po pochówku. Inskrypcje odzwierciedlają odmienne wizje zaświatów u katolików i protestantów.

Reminiscencje sztuki nowożytnej w nagrobkach z XIX wieku z pełnoplastyczną figurą śpiącego niemowlęcia na Powązkach w Warszawie

Tematem artykułu są klasycystyczne nagrobki cokołowe z pełnoplastyczną figurą leżącego dziecka. Na Powązkach znajduje się pięć tego typu obiektów z XIX w.: nagrobek Aleksandra Rzempołuskiego, Stefanii Wolskiej, Gabriela Józefa Komorowskiego, Romualda Krassowskiego i Wiktora Zeydlera. Na ich podstawie można prześledzić ciągłość w stosowaniu typu formalnego postaci nagiego, śpiącego dziecka w sztuce sepulkralnej. W dziełach antycznych poprzez symbolikę elementów umieszczanych w pobliżu postaci wskazywano, że śmierć jest jedynie snem. Na nagrobkach nowożytnych ukazywano różne symbole vanitas, które miały przypominać o nietrwałości ludzkiej egzystencji. W nagrobkach klasycystycznych, wśród zestawu przedmiotów trzymanych przez dziecko, był także krzyż jako znak zmartwychwstania — życia wiecznego.

Niezwykłe małżeńskie życie codzienne w suplikach do Penitencjarii Apostolskiej z metropolii gnieźnieńskiej w XV wieku

The Apostolic Penitentiary, besides clerical, Church and religious matters, also dealt with matrimonial matters. The jurisdiction of the Apostolic Penitentiary included mainly granting dispensations from matrimonial impediments, but also absolution when the marriage was contracted with the knowledge of the existence of an impediment and resolving doubtful or unclear cases. The most common marriage problem in the province of Gniezno was the impediment of consanguinity in 4th and 3rd degrees. However, among the marriage cases we also find stories of domestic violence, complicated arrangements between relatives, acts of bigamy and love stories. All this took place in relatively narrow groups of cousins and people related by affinity to each other.

The inventory of Michael Meyer’s property (1758) as a reflection of a Tallinn (Reval) merchant’s material world during the Age of the Enlightenment

The inventory of Tallinn merchant Michael Meyer’s (1704–1758) property is one of the largest inventories of an 18th century citizen of Tallinn. Almost the entire world of his possessions is reflected in this unique source. The inventory provides a comprehensive picture of his success, lifestyle, and hobbies, and the diverse list of household items provides a good idea of a prosperous merchant’s home in northeast Europe in the 18th century. The unique body of sources (Michael Meyer’s will, property inventory, and auction reports) provides comprehensive insight into the development of Tallinn’s material culture, i.e., the material culture history of Northern Europe, during the century of Enlightenment.

Goldwasser i jopenbier. Produkcja wódki i piwa w Gdańsku w długim XIX wieku (do 1914 roku)

Produkty gdańskich browarników i destylatorów, szczególnie ciężkie piwo jęczmienne (jopenbier) oraz korzenne likiery, cieszyły się w XVII–XVIII w. wielką sławą w Polsce, w całej Europie Środkowej i Wschodniej. Smak oraz wygląd gdańskiej wódki (Goldwasser) sławili poeci niemieccy, a jej legenda trafiła nawet na strony polskiego eposu narodowego Pan Tadeusz (z 1834 r.). Autor artykułu przedstawił sytuację gdańskiego rzemiosła gorzelniczego oraz browarniczego od schyłku XVIII w. do wybuchu pierwszej wojny światowej. Na podstawie statystyk handlowych ukazano zmieniającą się strukturę wytwórców, wielkość, ceny produkcji oraz eksport, a także reakcję na zmieniające się gusty konsumentów w epoce przemysłowej.

„Brassolety” i „rafiały”. Przepisy kulinarne Władysława Rogalińskiego z ok. 1650 roku

Zbiór przepisów kulinarnych kasztelana nakielskiego Władysława Rogalińskiego z ok. 1650 r. to przykład zainteresowania przedstawiciela bogatej szlachty sferą kuchni, świadczący o recepcji wzorów północnowłoskich. Obok barokowej estetyki, odpowiadającej wrażliwości polskiej szlachty, zwraca uwagę oparta na języku włoskim terminologia kulinarna. Świadczy to nie tylko o recepcji modnych wzorców smaku i strategii społecznego wyróżnienia, ale wskazuje też na jej przejmowanie za pośrednictwem niemieckim. W zbiorze kasztelana Rogalińskiego brak przy tym odniesień do nowego, propagowanego od połowy XVII w. francuskiego (klasycystycznego) wzorca kulinarnego, obecnego w Polsce już w pierwszej połowie tegoż stulecia.

Fabryki wyrobów tytoniowych w Bydgoszczy w drugiej połowie XIX wieku do ustanowienia Polskiego Monopolu Tytoniowego w 1922 roku

Celem artykułu jest prześledzenie historii przemysłu tytoniowego w Bydgoszczy od połowy XIX w. do momentu ustanowienia w 1922 r. Polskiego Monopolu Tytoniowego. W badaniach korzystano z Akt Rejestru Handlowego, Akt miasta Bydgoszczy i Akt budowlanych miasta Bydgoszczy z lat 1850–1925. Informacje archiwalne uzupełniono o dane z prasy codziennej z okresu 1908–1924. Temat ukazano na tle sytuacji politycznej i gospodarczej miasta (do 1920 r. Bydgoszcz była pod zaborem pruskim, a po 1920 r. wróciła w granice państwa polskiego). Działalność zakładów w analizowanym okresie była ważnym elementem gospodarki miejscowej i państwowej.

Bibliografia prac Profesora dr. hab. Andrzeja Klondera za lata 1974–2021

To bibliografia opublikowanych dotychczas prac Profesora Andrzeja Klondera. Zawiera ona łącznie 238 pozycji. Prócz monografii to rozprawy, artykuły i rozdziały w pracach zbiorowych polskich i zagranicznych, ponadto recenzje oraz omówienia aktualnych, krajowych i obcych publikacji, a także prace sprawozdawcze, będące dowodem szerokich zainteresowań Jubilata.

„Baranek pieczony nadziewany, buraki, po sztuce kołacza”. Świąteczne obiady bernardynek krakowskich w drugiej połowie XVIII wieku

Artykuł wpisuje się w dynamicznie rozwijający się w ostatnim czasie w Polsce i zagranicą nurt badań nad kulturą kulinarną. Na podstawie ostatniej części księgi rachunkowej bernardynek krakowskich z drugiej połowy XVIII w. dokonano wstępnej analizy świątecznego menu obiadowego, rzadziej kolacyjnego zakonnic w okresie od listopada 1765 do listopada 1766 r. Jadłospis był odmienny od posiłków spożywanych w dni powszednie pod względem liczby dań głównych i ich różnorodności. Jak wynika z zestawień, zakonnice przestrzegały postów kościelnych przed Wielkanocą, Bożym Narodzeniem oraz przez cały rok w środy, piątki i soboty. Z przyrządzanych mięs najpopularniejsza była cielęcina i wołowina oraz drób, z ryb — szczupaki. Z produktów mącznych najczęściej jedzono kaszę, zaś z zup rosół. Bernardynki spożywały też jarzyny i owoce krajowe. Spośród słodkości w badanym źródle najczęściej wymieniono pierniki. Do świątecznych obiadów serwowano wino oraz wódkę; brak informacji o piwie.