Inzichten uit onderzoek naar kinderen met een familiair risico op dyslexie

Al langer is bekend dat dyslexie in families voorkomt. Kinderen met een ouder met dyslexie hebben een grotere kans om ook lees- en spellingproblemen te ontwikkelen. In familiaire risico (FR) studies naar dyslexie worden kinderen met familiair risico op dyslexie voor langere tijd gevolgd. Dergelijke studies geven interessante inzichten over de oorzaken en ontwikkeling van dyslexie. In Nederland is recent een grootschalige FR-studie afgerond, het Dutch Dyslexia Program. In deze bijdrage gaan we in op de bevindingen die dit onderzoek heeft opgeleverd op een tweetal terreinen. In de eerste plaats zijn er bevindingen over de verschillen tussen FR- kinderen met en zonder dyslexie, en controle kinderen zonder familiair risico. Zoals verwacht, hadden de FR-kinderen met dyslexie een achterstand op een scala aan leesgerelateerde cognitieve factoren. Interessant was dat ze ook een wat hoger familiair risico hadden dan de FR-kinderen zonder dyslexie: hun ouders lazen nog wat slechter. De FR-kinderen zonder dyslexie hadden milde problemen met lezen en spellen en een kleine achterstand op de voorlopers van het lezen. Het tweede terrein betreft bevindingen over de invloed van FR op de ontwikkeling van geletterdheid, technisch en begrijpend lezen. Kinderen werden gevolgd vanaf 4-jarige leeftijd tot ongeveer 12 jaar, halverwege groep 8. In longitudinaal perspectief had een familiair risico een negatieve invloed op de ontwikkeling van technisch en begrijpend lezen. De invloed op technisch lezen liep gedeeltelijk via de voorlopers van het lezen, maar daar kwam nog een direct effect bij. Onverwacht, bleek familiair risico ook een direct effect op begrijpend lezen in groep 8 te hebben. Familiair risico had geen effect op de ontwikkeling van de woordenschat, naast technisch lezen de andere pijler van begrijpend lezen. De theoretische en praktische betekenis van deze bevindingen worden besproken.

Rudolf Boehm (1927–2019)

Op 21 november 2013 gaf Rudolf Boehm over Marx zijn ‘laatste lezing’, zo werdin een rondschrijven aangekondigd. Een lezing was het niet, want Boehm,gehinderd door een heel slecht zicht, kon nog nauwelijks iets lezen. Hij gafbijgevolg een uiteenzetting, een goed voorbereide voordracht van meer dan eenuur over wat hij bij het denken en schrijven van Karl Marx zelf denkt, ingaand opde vraag ‘wat hebben we vandaag aan de inzichten van de auteur van Das Kapital?’ Veel nieuws was niet te horen, maar daar ging het mij niet om, integendeel. Ikkwam luisteren naar wat Boehm ons wist te bieden: een vertolking van een bekendstuk, zoals we naar een bekend muziekstuk kunnen luisteren, waarin veeleer devertolking dan de neergeschreven compositie ons interesseert.

Regspraak: Concern about the (seemingly) unlimited discretion to discharge an accused after close of the state’s case

Die bepalings van artikel 174 van die Strafproseswet 51 van 1977 verleen aan die verhoorhof ’n diskresie om pas na afloop van die staatsaak ’n einde aan die verrigtinge te bring deur ontslag (en dus vryspraak) aan die beskuldigde te verleen. Dié bepaling kan sy ontstaan terugvoer na die bestaan van jurieverhore en die bevoegdheid destyds aan regters verleen om sake aan die jurie te onttrek ten einde te verhoed dat onhoudbare skuldigbevindings deur die jurie volg op geheel gebrekkige getuienis. Die artikel is in gewysigde vorm, maar prinsipieel identies op die Suid-Afrikaanse wetboek behou, selfs ná afskaffing van jurieverhore en die oogmerk is hedendaags om ’n vroeë einde te bring aan ’n strafvervolging wat ooglopend en onherroeplik die spoor byster geraak het. Die toepaslike toets het mettertyd ontwikkel en aan die hand van grondwetlike beginsels behels dit tans dat die verhoorhof ondersoek instel of daar getuienis beskikbaar is waarop ’n redelike mens die beskuldigde sou kon skuldig bevind. Oor die rol wat die geloofwaardigheid van staatsgetuies op hierdie stadium behoort te vervul, het die beslissings in die hofverslae dit oor die jare van bakboord na stuurboord gestuur. Duidelik egter is dat die huidige benadering gesaghebbend (en so ook in vergelykbare regstelsels) vasgelê is dat geloofwaardigheid alleen ’n rol speel in dáárdie gevalle waar die getuienis só onbetroubaar en ongeloofwaardig swak is dat geen redelike hof daarop peil kan trek nie. Teen hierdie agtergrond was regter-president Hlophe as die senior hooggeregshofregter in die land geroepe om die ontslag van die beskuldigde parlementslid Bongo, wat op ’n hoofaanklag (met gepaste alternatiewe) van oortreding van artikel 4(1)(b) van die Wet op die Voorkoming en Bestryding van Korrupte Bedrywighede 12 van 2004 tereg gestaan het, te oorweeg. Bongo is daarvan aangekla dat hy ’n geldelike voordeel aangebied het aan ’n parlementêre beampte om as getuienisaanbieder ’n ondersoek na Eskom deur die portefeuljekomitee van openbare ondernemings in die wiele te ry. Verskeie staatsgetuies het getuig ter ondersteuning van die hoofgetuie wat as enkelgetuie die kern van die korrupsiebewerings te berde moes bring. Ten spyte van geen noemenswaardige weersprekings in die hoofgetuie se getuienis of van die ander getuies onderling nie, bevind die hof die hoofgetuie se getuienis as enkelgetuie op die wesensaspekte van die saak so ongeloofwaardig en die weersprekings tussen getuies só kardinaal dat dit die staatsaak buite hoop stel en die beskuldigde derhalwe op ontslag geregtig is. In verdere opmerkings oor die vertolking van die korrupsiewet slaan die regter-president ’n koers in strydig met onlangse vertolkings van die hoogste hof van appèl oor die juiste bepalings. Die outeur skenk aandag aan die aangewese weg tot bereddering van die blatante en skynbaar geknutselde mistastings aan die hand van artikel 319 van die Strafproseswet waarvolgens die staat alleen regsvrae aan die hoogste hof van appèl kan voorhou vir beslissing. Die onderskeid tussen regsen feitevrae lewer egter dikwels probleme op en boonop word die bepalings van artikel 319 streng uitgelê deur die howe ten einde appèlle van staatsweë te ontmoedig. By oorweging van die uitspraak identifiseer die outeur twee regsvrae vir sodanige voorbehoud. Vantevore het die regskommissie na behoorlike ondersoek aanbeveel dat die appèlbevoegdheid van die staat uitgebrei word om ook feitevrae in te sluit en in sommige hooggeregshofuitsprake is daardie aanbeveling pertinent ondersteun. Van dié aanbeveling het dadels gekom, maar daar word aanbeveel dat dringend heroorweging daaraan geskenk word ten einde gemeenskapskadelike uitsprake deur regsprekers wat vanweë onkunde óf moedswil hul aan die reg én getuienis nie veel steur nie, op appèl te korrigeer.

Kritische Studie

Dit boek geeft zijn geheimen niet gemakkelijk prijs. Misschien is het snel toegankelijk voor lezers die tot de eigen kring van de auteur behoren, maar ik heb me toegang moeten verschaffen. Ik bedoel: wat het boek beoogt heb ik pas geleidelijk ontdekt. Ik heb het moeten lezen alsof het een detectiveverhaal was. Natuurlijk had ik me veel moeite kunnen besparen als ik met het laatste hoofdstuk was begonnen. Maar dat doe je niet bij een detective. Ik heb het bladzijde voor bladzijde gelezen en van mijn leesproces ga ik nu verslag doen. Op dat verslag zullen dan wat kritische overwegingen volgen. Mijn lezen begon bij de titel: De aantrekkingskracht van het midden. Een aantrekkelijke titel, vond ik. Daarmee was ik al op het verkeerde been gezet. Als ik een titel aantrekkelijk vind, is dat een positieve waardering (Pas op blz. 252 staat onomwonden dat de aantrekkingskracht van het midden peioratief bedoeld is. Maar daar ben ik nog niet). De ondertitel hielp me niet verder. Filosofische boeken hebben veelal een dergelijke ondertitel.

Resepsies van Catullus se Carmen XLIX

Gaius Valerius Catullus (c. 84-c. 54 v.C.), die Romeinse digter wat veral bekend is vir sy verse aan sy geliefde Lesbia, het benewens liefdesgedigte ook ’n hele aantal verse geskryf waarin van sy lydgenote figureer. Hierdie gedigie wat aan spesifieke persone gerig is, is wyd uiteenlopend en die toon en strekking daarvan wissel van toegeneentheid en liefde enersyds (vgl. Carmen IX) tot felie invektief (Carmina CVIII, XCIII) en spot (Carmen LXXXIV) andersyds. Die leser kan gewoonlik maklik vasstel of hy in ’n gedig met vriend of vyand te doen liet. Maar daar is een uitsondering, en dit is Catullus se gedig aan die Romeinse staatsman, retor en skrywer, Marcus Tullius Cicero. Hierdie gedig, wat soos die meeste van Catullus se gedigte heel kort en kragtig is, is deur die eeue op uiteenlopende en botsende wyses geinterpreteer. Enersyds word dit beskou as ’n opregte dankbetuiging en lofprysing aan Cicero, terwyl ander lesers dit weer sien as ’n gedig wat ironies bedoel is.

Die verwantskap tussen houdings teenoor navorsingsmetodologie en teorie van sielkundige meting en houdings teenoor wiskunde

Voor- en nagraadse sielkundestudente aan die Universiteit van Suid-Afrika (Unisa) moet opleiding in navorsingsmetodologie en psigometrika ondergaan. Studente se negatiewe houdings teenoor hierdie kursusvereiste, sowel as die statistiese aard van die inhoud daarvan, het gelei tot die hipotese dat houdings teenoor navorsingsmetodologie verwant is aan houdings teenoor wiskunde, en in die besonder wiskundeangs. Multidimensionele houdingskale is ontwikkel om verskeie houdings teenoor wiskunde en navorsingsmetodologie te meet. Die genoemde hipotese is bevestig vir 'n steekproef van voor- en nagraadse sielkundestudente, maar daar is gevind dat prestasietellings en houdings teenoor navorsingsmetodologie nie met mekaar verband hou nie. Die gevolgtrekking is gemaak dat vrees vir navorsingsmetodologie 'n irrasionele gevoel is wat gegrond is op 'n subjektiewe verwerping van die relatlef vreemde studiemateriaal en wat nie noodwendig gekoppel is aan die vermoë om die kursus te bemeester nie.

Notes on Occupational Maladjustment and Managerial response in 36 large South African enterprizes

A survey was undertaken to assess the scope of certain mental health problems in work organizations and ways these are being dealt with by management. The general pattern emerging from the data reflects a growing awareness of and concern for problems of this nature, particularly in the area of alcoholism. This is closely followed by emotional problems but a good deal of uncertainty in the area of drug abuse is apparent. Concerted effort on the part of industry and community is required to mould positive attitudes and ad hoc co-ordinated policies and programs.Opsomming'n Opname is onderneem om die voorkoms van sekere geestesgesondheids-probleme in werksorganisasies en wyses waarop dit van bestuursweë gehanteer word, te ondersoek. Die gegewens weerspieël 'n algemene patroon wat dui op 'n toenemende besef van en bemoeienis met probleme van hierdie aard, veral ten opsigte van alkoholisme. Dit word gevolg deur emosionele probleme, maar daar is blykbaar heelwat onsekerheid oor die misbruik van dwelmmiddels. Gesamentlike pogings deur die nywerheid en gemeenskap word vereis om positiewe houdinge en ad hoc hulp in gekoördineerde programme en beleid te omskep.

Managing time for managers

Although managers are often concerned about their use of time to get more done, there are even more compelling reasons for the effective use of time. Time is important from the perspectives of health, of employee work performance, and of new products. Managers waste time in many ways, including the confusion of activity with results, lack of planning, doing it yourself, misusing an open-door policy, and use of managerial shortcuts. If people want to make better use of their time, they must first admit that most of their time management problems are of their own making. These 'internal' time wasters include failure to set goals and priorities, the tendency to procrastinate, and lack of proper delegation. External time wasters, caused by outside forces, include meetings, the telephone, and interruptions. It is difficult for people to accurately assess their use of time, however, and to pinpoint their time management problems. A time log is suggested as an objective means of doing so. Excessive use of a managerial style can lead to time traps. Successful time management is successful self-management, and that means the exercise of self-discipline.Bestuurders is dikwels oor hul tydbesteding besorg in 'n poging om meer gedaan te kry, maar daar is selfs belangriker redes wat die doeltreffende benutting van tyd noodsaak. Tyd is belangrik gesien vanuit die oogpunte van gesondheid, werkverrigting deur werknemers en nuwe produkte. Bestuurders mors op baie maniere tyd, byvoorbeeld weens verwarring tussen aktiwiteit en resultate, gebrek aan beplanning, alles-self-doen, misbruik van 'n oop-deur beleid en gebruik van bestuurskortpaaie. As bestuurders hulle tyd beter wil benut, moet hulle eers erken dat hulle die meeste van hulle tydbestuursprobleme self veroorsaak. Hierdie 'interne' tydmorsers sluit o.a. 'n gebrek aan bepaling van doelwitte en prioriteite, die neiging om uit te stel en gebrek aan behoorlike delegering in. Eksterne tydmorsers wat deur buitefaktore veroorsaak word, sluit vergaderings, die telefoon en onderbrekings in. Mense vind dit egter moeilik om hulle gebruik van tyd akkuraat te beoordeel en om hul eie tydbestuursprobleme vas te stel. 'n Tydbestedingskaart word voorgestel as 'n objektiewe manier om dit te doen. Oormatige gebruik van 'n bestuurstyl kan lei tot tydslaggate. Suksesvolle tydsbestuur is suksesvolle selfbestuur, en dit beteken die beoefening van selfdissipline.