«Наше дело нажимать, не давать успокоиться, продолжать бескомпромиссную борьбу против существующего зла». Переписка Юлия Марголина и Марка Вишняка. Часть 2

Celem publikacji korespondencji Marka Wiszniaka (1883–1976) — rosyjskiego historyka, publicysty, pamiętnikarza, działacza społeczno-politycznego, prominentnego członka partii eserów i sekretarza zlikwidowanej przez bolszewików Konstytuanty z Julijem Margolinem (1900–1974) — dziennikarzem, pisarzem, poetą, filozofem politycznym, krytykiem literackim, antykomunistą i zagorzałym przeciwnikiem totalitaryzmów jest: a) poszerzenie wiedzy na temat ich indywidualnych toposów biograficznych i powiązania ich z wydarzeniami „wielkiej” historii; b) wykazanie ścisłego związku rosyjskojęzycznej kultury Izraela ze światową żydowską diasporą emigrantów rosyjskich; c) dobitne podkreślenie faktu, że istniejąca najpierw w Palestynie, a następnie w Izraelu rosyjskojęzyczna literatura stanowi nieodłączną część ogólnoświatowego zjawiska literackiego, zwanego Russia Abroad.

Maksym Gorki: O Żydach (wprowadzenie i przekład Marian Kisiel)

.

Wymiary emigracji — Rosja, Europa, Izrael (Eretz-Israel and the Russian Émigrés in Europe: Contacts, Connections, Communications, Interactions (1919–1939) pod redakcją V. Khazana, The Hebrew University of Jerusalem, Mount Scopus, Jerusalem 2019)

.

Signs that Give a Premonition of the Future in Jewish Tragedies in Europe and Soviet Union in the 20th Century

Istnieją dwa rodzaje dyskursu publicznego na temat konkretnych wydarzeń. Pierwszy z nich ma charakter oficjalny i dotyczy mediów publicznych. Przekazują go autorytety i renomowane instytucje. Drugi natomiast jest nieoficjalny i odnosi się do sfery prywatnej (plotki, podpowiedzi, porady w grupie bliskich sobie ludzi). Chociaż te dwie odmiany dyskursu publicznego funkcjonują jednocześnie, to dominuje odmiana oficjalna. Niemniej po pewnym czasie odmiana nieformalna zaczyna wypierać oficjalną. Znaki przepowiadające przyszłość najczęściej spotyka się w nieoficjalnym dyskursie.

Screening the Conflict, Reaping the Benefits: Yana’s Friends and the Politics of Representation of Russian-Speaking Jews in Israeli Cinema

W wyniku powszechnej fali imigracji, zapoczątkowanej w roku 1989, około miliona Żydów radzieckich trafiło do Izraela. Doświadczenie przesiedleń dla większości repatriantów naznaczone zostało napięciem pomiędzy potrzebą asymilacji w nowych warunkach kulturowych, a chęcią zachowania „rosyjskiej” tożsamości kulturowej. Niniejszy artykuł analizuje politykę (auto)reprezentacji radzieckich imigrantów w Izraelu na przykładzie filmu Arika Kapłuna Przyjaciele Jany (1999), który wyznaczył nową granicę w kinie rosyjsko-izraelskim. W przeciwieństwie do wcześniejszych filmów tworzonych w Izraelu przez filmowców z byłego ZSRR, w których doświadczenie przesiedlenia z reguły nacechowane było nostalgią, poczuciem utraty I podwójnej alienacji, Kapłun w przedstawianiu tożsamości rosyjsko-żydowskiej rezygnuje z nostalgii za radziecką przeszłością i kultywowania rosyjsko-żydowskiej niepowtarzalności. Chociaż bohaterowie filmu starannie i z pietyzmem zachowują niektóre aspekty kultury rosyjskiej (muzyka, sztuka, kulinaria), to łatwo rozstają się z innymi (akcent, alkoholizm, język rosyjski i radzieckie wzorce męskości). Analiza filmu ujawnia zmiany w strategiach autopozycjonowania tożsamości rosyjsko-żydowskiej w kontekście wielokulturowego Izraela.

Holokaust: rewitalizacja ukraińskiej pamięci? W osiemdziesiątą rocznicę wydarzeń w Babim Jarze

Presented text is a research reconnaissance on the Ukrainian memorial discourse on the Holocaust carried out in Babi Yar in September 1941. Author of the article focuses primarily on the period after the Revolution of Dignity, which became a turning point in Ukrainian-Jewish relations. The subject of special attention are two competitive commemorative projects that are being implemented by Memorial Museum of the Victims of Babi Yar and Memorial Holocaust Center “Babi Yar” (BYHMC).

Wzajemne przenikanie się dialektyki historii Żydów Szymona Dubnowa i dialektyki rewolucji Nikołaja Bierdiajewa

The article attempts to combine the dialectics of Simon Dubnow, one of the founders of the modern historiography of the Jewish nation, with the dialectics of the revolution by the Russian philosopher Nikolai Berdyaev. It presents the way the community, and then the Jewish nation underwent from aversion through emancipation and assimilation to hatred that led to the Holocaust. The juxtaposition of the two dialectics allows us to look at the common history of Judaism and Christianity through the prism of a representative of the Jewish minority — Dubnow, and the Christian majority, one of the founders of the religious renaissance during Stalinism — Berdyaev.

„Z odmętów literatury wyprowadzeni na powierzchnię” (M. Kisiel, Splot, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2021)

.

Does the Ideology of the Melting Pot Have a Future? Russian American and Russian Israeli Fiction of the 21st Century: Comparative Analysis

Artykuł zawiera porównanie koncepcji twórczych amerykańskich i izraelskich pisarzy rosyjskojęzycznych. Jego autorka poddaje analizie hybrydyczność egzystencji twórcy poza krajem urodzenia. Chociaż literatura amerykańska tworzona przez imigrantów z byłego ZSRR w pierwszej dekadzie obecnego wieku zasadza się na odrzuceniu przez twórców wszelkich definicji klasyfikujących i istnieniu w przestrzeni pośredniej, to skierowana jest do czytelników anglojęzycznych. Tymczasem rosyjskojęzyczni pisarze Izraela chociaż akcentują swoją społeczną przynależność do tego kraju, to kierują swoją twórczość do czytelnika rosyjskojęzycznego, mieszkańca zarówno rosyjskojęzycznej diaspory, jak i Federacji Rosyjskiej. Zaledwie niewielka część rosyjskojęzycznych twórców izraelskich, którzy przedkładają odbiorców hebrajskojęzycznych nad rosyjskojęzycznych, buduje swoją narrację na tych samych zasadach nieprzynależności, co rosyjskojęzyczni autorzy w Stanach Zjednoczonych. Autorka artykułu przekonuje, że w przeciwieństwie do forowanej w XX wieku koncepcji „tygla narodów”, w czasach współczesnych o sukcesie prozy imigrantów decydują teksty korzystające z literacko-kulturowej hybrydyczności.

The post-shoah fiction of Anna Langfus (1920–1966): reader’s positioning and empathic unsettlement

Urodzona w Polsce francuskojęzyczna pisarka żydowskiego pochodzenia — Anna Langfus (1920–1966) — jest autorką wielu tekstów o wysokiej wartości referencyjnej, literackiej, epistemologicznej i etycznej. Bohaterami jej trzech nowatorskich powieści, opartych na osobistym doświadczeniu utraty i wyobcowania, są osoby skrajnie wyalienowane. W utworach tych centralnym zagadnieniem jest tożsamość po Holokauście, a uwaga skupia się na wypowiedziach i doświadczeniach ocalałego. Jednocześnie stanowią one próbę nawiązania etycznego kontaktu z czytelnikiem, któremu, w odróżnieniu od bohaterów Langfus, obce są tego rodzaju traumatyczne przeżycia. Autor artykułu, korzystając z wprowadzonego przez Dominicka LaCaprę pojęcia „empatycznego niepokoju”, i przywołując opinie Langfus na temat literatury, omawia niektóre ze stosowanych przez nią chwytów narracyjnych (rezygnacja z patosu, luka, milczenie, elipsa), służących etycznemu apelowi do czytelnika.