THE VALUE OF FORMING ECOLOGICAL FRAMES OF TERRITORIES FOR THE CONSERVATION OF FOREST ECOSYSTEMS

Modern approaches to the development of nature management are focused on the formation of a system of sustainable development of regions. Forest territories act as an edifier, which has a global impact on the state of all ecosystems under the conditions of increasing anthropogenic pressure, reducing biodiversity and reducing the productivity of natural ecosystems When creating the ecological frameworks of territories, various research methods are proposed: information-analytical, comparative-geographical, the method of route survey of the territory, and cartographic. The reduction in the area of natural ecosystems leads to a significant reduction in the biodiversity of the most diverse groups of organisms. The extinction and significant reduction of species (very often even background for certain territories) leads to a decrease in genetic biodiversity, and, as a consequence, a disruption to evolutionary processes.

ANALIZA MODELA ZA UTVRĐIVANJE EKONOMSKE VRIJEDNOSTI MINIRANIH ŠUMSKIH PODRUČJA: STUDIJA SLUČAJA ŠG „VRBANјA” KOTOR VAROŠ

U radu je predstavlјeno istraživanje koje se odnosi na primjenu i unapređenje Modela za utvrđivanje ekonomske vrijednosti miniranih područja, sa konkretnom primjenom na područje kojim gazduje ŠG „Vrbanjaˮ Kotor Varoš. Kao osnova istraživanja identifikovan je problem ograničenog broja istraživanja koja se odnose na modele na osnovu kojih se, po jasno definisanoj proceduri, može izvršiti ekonomska analiza i valorizacija potencijala šumsko-privrednih područja koja se trenutno ne koriste zbog miniranosti. U radu je ukazano prvenstveno na ekonomski aspekt problematike miniranih šumskih područja, na osnovu čega je analiziran Model za utvrđivanje ekonomske vrijednosti miniranih šumskih područja. Primjena Modela uklјučuje šest osnovnih koraka: anketiranje, utvrđivanje površina miniranih šuma, procjenu obima sječa (etata), procjenu sortimentne strukture, računanje vrijednosti miniranih šuma sa završnim provođenjem analize osjetlјivosti. Primjena Modela na područje kojim gazduje ŠG „Vrbanjaˮ Kotor Varoš ukazuje na to da se u jednom uređajnom periodu može ostvariti dobit prije oporezivanja od preko 3,6 miliona KM. Kreirana metodologija može biti široko primijenjena i u drugim šumskoprivrednim područjima i poslovnim sistemima, uz određeno prilagođavanje specifičnim uslovima. Prijedlozima navedenim u ovom radu kvalitet dobijenih podataka može biti dodatno unaprijeđen.

PRILOG POZNAVANJU MIKOBIOTE JUGOISTOČNE HERCEGOVINE - DIVERZITET GLJIVA ODJELJKA ASCOMYCOTA NA TERITORIJI PARKA PRIRODE „ORJEN”

Tokom 2019. godine u granicama obuhvata Parka prirode “Orjen” realizovana su višestruka mikološka istraživanja s ciljem inventarizacije gljiva na ovom području. Među rezultatima istraživanja registrovan je i značajan broj pripadnika odjeljka Ascomycota od kojih su neke vrste po prvi put zabilježene na teritoriji Bosne i Hercegovine. U radu je prezentovan preliminarni spisak zabilježenih vrsta odjeljka Ascomycota dok su neke od vrsta (Desmazierella acicola, Bryoscyphus rhytidiadelphi, Pseudombrophila ripensis i Thecotheus keithii) detaljnije obrađene, uključujući njihovu ekologiju, fenologiju, morfološke karakteristike, poznate obrasce distribucije te eventualne egzistirajuće i potencijalne prijetnje na ovom području.

ANALIZA POVREDA PRI RADU U ŠUMARSTVU FEDERACIJE BOSNE I HERCEGOVINE – STUDIJ SLUČAJA JP “UNSKO-SANSKE ŠUME”

S obzirom na to da je šumarstvo djelatnost u kojoj su radnici izloženi relativno velikom stepenu opasnosti od nastanka povreda i profesionalnih oboljenja, ova pojava zahtijeva poseban pristup u segmentu zaštite na radu. Učestalost pojavljivanja povreda i profesionalnih oboljenja u šumarstvu dobar su pokazatelj nivoa sigurnosti radnika pri radu. Iz tog razloga se kroz analizu povreda na radu u JP ŠPD „Unskosanske šume” d.o.o. Bosanska Krupa nastojalo steći uvid u stanje sigurnosti na radu. Analiziran je period od 10 godina (2010–2019) i u tom periodu je evidentirano 213 povreda za cijelo preduzeće. Analiza povreda je obavljena po godinama i mjesecima, prema mjestu nastanka, prema radnom mjestu, prema materijalnom izvoru povrede, prema starosnoj dobi radnika, prema povrijeđenom dijelu tijela, itd. Na osnovu broja povreda po zapremini izrađenoga drveta (43/mil.m3), stanje sigurnosti pri radu može se ocijeniti kao zadovoljavajuće. Najzastupljenije su povrede ekstremiteta (64%), zatim, povrede su češće početkom radne sedmice (26,3%). Najčešći uzrok povrede bio je izazvan padom (62%). Analiza broja povreda po godinama u analiziranom periodu pokazuje da se ističu 2018, a naročito 2019. godina, što se može povezati sa trendom povećanja obima poslova u vlastitoj režiji. Takođe, analiza je pokazala da se najviše povreda desi u ljetnim mjesecima. Prema analizi koja se odnosi na invalide rada, ustanovljeno je da većina registrovanih invalida rada u preduzeću spada u invalide druge kategorije. Invalidi rada čine čak 10,36% ukupne radne snage. Za skoro 80% invalida rada kao glavni uzrok invalidnosti navedena je bolest, tj. razne zdravstvene tegobe koje su smanjile njihovu radnu sposobnost. Samo dvojica radnika su invalidi zbog profesionalnog oboljenja, što je veoma ohrabrujući podatak. Bez obzira na značajan tehnološki napredak i razvoj, posao u šumarstvu se još uvijek smatra jednim od najopasnijih zanimanja na svijetu.

PRIMJENA FIELD-MAP TEHNOLOGIJE ZA POTREBE UZGOJNE ANALITIKE U VJEŠTAČKI PODIGNUTOJ SASTOJINI CRNOG BORA NA PODRUČJU SLATINE

Istraživanje je vršeno u vještački osnovanoj sastojini crnog bora koja pripada šumi posebne namjene u okviru park-šume Slatina. U radu je izvršeno prikupljanje podataka primjenom Field-Map tehnologije, koja je omogućila uzgojnu analizu osnovnih i pomoćnih elemenata strukture sastojine. Posebno je kreirana baza za prikupljanje podataka koja se odnosi na dendrometrijske karakteristike stabala i uzgojnu klasifikaciju. Analizom teksture sastojine na osnovu vizualizacije i mapiranja Field-Map tehnologijom izdvajana su stabla budućnosti u skladu sa njihovim karakteristikama i potrebama prostornog rasporeda. Vizualizacijom sastojine na osnovu horizontalnih i vertikalnih projekcija olakšano je praćenje promjene u sastojini nakon izvršene doznake stabala, odnosno uzgojnih zahvata. Prednost primjene Field-Map tehnologije u odnosu na tradicionalne metode prikupljanja i obrade podataka je u preciznosti, brzini obrade i smanjenim troškovima. Na osnovu dobijenih rezultata analize definisane su optimalne uzgojne mjere (prorede) u sastojini i modelovane različite uzgojne situacije nakon doznake stabala.

PRINCIPLES OF IMPLEMENTATION OF THE VERTICAL GREENERY SYSTEM (VGS) IN ARCHITECTURE

The environmental problems of cities have caused an increase in energy consumption in buildings, which can be slowed by improving the buildings’ energy efficiency. Energy consumption in buildings is affected by the building envelope, and integration of the greenery with the building envelope will contribute in saving energy and increasing the buildings’ energy efficiency. Therefore, the vertical greenery system (VGS) has received a lot of attention in recent decades as a model whose implementation can increase the energy efficiency of buildings. Defining the basic VGS system implementation will allow engineers to systematically approach the process of VGS system implementation and help them choose the best VGS system model for a selected site or building.

PRIRODNE POPULACIJE PANČIĆEVE OMORIKE U REPUBLICI SRPSKOJ (BOSNA I HERCEGOVINA)

Rasprostranjenost, brojnost i trendovi su među ključnim podacima potrebnim za definisanje stanja neke ugrožene vrste. Poslije 70 godina od saopštenja Pavla Fukareka (1951), u ovom radu se daje detaljan pregled trenutnog stanja omorike na području Republike Srpske (Bosne i Hercegovine). U periodu 2017–2020. godine autori su obišli sve lokalitete koji su u literaturi navedeni od vremena prvog opisa ove vrste do danas, konstatovali trenutno stanje, predstavili opis staništa, odredili starost i dimenzije, te procijenili brojnost stabala. Istraživanja su vršena na ukupno 40 lokaliteta, gdje je konstatovano da se omorika javlja (u većim ili manjim grupama stabala) na 26 lokaliteta, pojedinačna stabla na 3 lokaliteta, dok na 11 lokaliteta nije pronađeno nijedno stablo omorike. Na kraju je urađena klasifikacija svih lokaliteta u zavisnosti od brojnosti stabala i fiziološkog stanja sa ciljem definisanja prioriteta u daljim aktivnostima na očuvanju ove vrste.

KLIJAVOST SJEMENA I VITALITET EMBRIONA PITOMOG KESTENA (Castanea sativa Mill.) NA PODRUČJU BOSNE I HERCEGOVINE

Analiziranje kvaliteta sjemena i njegovog klijanja ima veliku važnost u proučavanju varijabiliteta pitomog kestena. Ovim analizama se u najranijem uzrastu biljaka može utvrditi obim potencijalne genetičke varijabilnosti vrste. U radu su prikazani rezultati ispitivanja kvaliteta sjemena, direktnim (tehnička klijavost) i indirektnim metodom (ispitivanje vitaliteta embriona pomoću Tetrazolijum testa – TZ-test), za uzorke pitomog kestena iz šest prirodnih populacija sa područja Bosne i Hercegovine (BiH). Ispitivanja su obavljena prema uputstvima „The International Seed Testing Association”. Analizom su obuhvaćene uzastopno dvije kalendarske godine. Utvrđena je niska prosječna vrijednost klijavosti sjemena kao i vitaliteta embriona za sve istraživane populacije u obje godine istraživanja. Poznavanje kvaliteta sjemena važan je faktor za sve koji su uključeni u proces proizvodnje sjemena, a informacija o njegovom kvalitetu omogućava smjernice tokom proizvodnje, trgovine i skladištenja.

NOTES ON SOME BRYOPHILOUS PEZIZALES (FUNGI) IN THE MEDITERRANEAN PART OF BOSNIA AND HERZEGOVINA

Results from bryomycological field studies in the Mediterranean part of Bosnia and Herzegovina are reportedin the paper. Five bryophilous taxa of ascomycetes have been recorded on few locations aroundthe city of Neum and on the Klek peninsula. Three of them are new for the mycobiota of Bosnia andHerzegovina – Octospora gemmicola, Lamprospora miniata var. parvispora and Lamprospora miniatavar. ratisbonensis.Macromorphology and micro-characters with ecology, phenology and distribution patterns for eachspecies are presented and briefly discussed.

ZELENI KORIDORI KAO ELEMENT URBANOG PLANIRANJA: POGLED IZ TREBINJA

Rad istražuje mogućnost unapređenja kvaliteta života i prirodnog okruženja u procesu razvoja gradovaplaniranjem zelene infrastrukture na lokacijama napuštenih željezničkih koridora. Teoretsko istraživanjeobuhvata elaboraciju definicije, funkcije i podjele zelenih koridora sa naglašavanjem njihovih ekoloških,socio-ekonomskih i zdravstvenih beneficija kako za pojedinca tako i zajednicu, koje se prije svega odnosena podsticanje očuvanja kulturnog i prirodnog nasljeđa, promociju zdravog načina života i održivogekološkog turizma. Preispitani su osnovni aspekti razvojnih procesa gradova, a poseban akcenat je stavljenna urbanu matricu Trebinja. U posljednjoj etapi razvojnih tokova Trebinje je pod snažnim uticajemopštih društveno-političkih promjena koje su ga postavile u sasvim drugi kontekst prostorno-funkcionalnihrelacija u odnosu na okruženje. Uspostavljanjem snažnih državnih granica Bosne i Hercegovine iHrvatske je onemogućen istorijski kontinuitet razvoja grada oslonjen na saobraćaje, trgovačke i kulturneveze sa južnim zaleđem. Smanjene ekonomske aktivnosti i radikalna promjena privredne strukture grada,uzrok su napuštanja proizvodnih kapaciteta, a samim tim stvaranja značajnih prostornih resursa ibraunfild lokacija. Istraživanje je fokusirano na poligon nekadašnje željezničke stanice Trebinje. Ovajneaktivni željeznički koridor ukazuje na mogućnost transformacije u linearni park, sa ciljem postizanjaekoloških, socio-ekonomskih i zdravstvenih beneficija, jer vrijednost gradskog prostora zavisi odkvantitativnog, ali i kvalitativnog udjela pejzaža u fizičkoj strukturi grada. Dakle, rezultati teoretskogistraživanja ovog rada su aplicirani kroz diskurs o razvoju i dizajnu zelene infrastrukture na konkretnojstudiji slučaja.