Customisation of therapeutic strategy in metastatic colorectal cancer by use of liquid biopsies (detection of RAS mutations with digital PCR)

Εισαγωγή: Ο μεταστατατικός ορθοκολικός καρκίνος (μΟΚΚ) αφορά περίπου 60% των ασθενών με ορθοκολικό καρκίνο και σχετίζεται με υψηλή θνητότητα. Η κατάσταση των γονιδίων RAS είναι ένας σημαντικός βιοδείκτης που καθοδηγεί τη θεραπεία προβλέποντας την ανταπόκριση στα μονοκλωνικά αντισώματα έναντι του υποδοχέα του επιδερμιδικού αυξητικού παράγοντα (epidermal growth factor receptor, EGFR). Ωστόσο, η εξέταση των γονιδίων RAS πραγματοποιείται παραδοσιακά μόνο σε αρχειακό υλικό ιστού από τον όγκο, χωρίς να παρέχει ανανεωμένη πληροφορία για την κατάσταση RAS στη διάρκεια της νόσου, καθώς στους περισσότερους ασθενείς η επαναβιόψηση δεν είναι δυνατή ή πρακτική. Οι υγρές βιοψίες είναι μια αναδυόμενη και υποσχόμενη εναλλακτική στη βιοψία ιστού, καθώς παρέχουν με ακρίβεια μια εικόνα του μοριακού προφίλ του όγκου σε πραγματικό χρόνο.Σκοπός: Η μελέτη στοχεύει στη χρήση και τον έλεγχο της υψηλής ευαισθησίας πλατφόρμας υγρής βιοψίας ψηφιακής PCR BEAMing για την ανίχνευση μεταλλάξεων RAS σε μια κόορτη ασθενών με μΟΚΚ σε ένα συνεργαζόμενο δίκτυο ογκολογικών κέντρων στην Ελλάδα. Επιπρόσθετα, στοχεύει στη μελέτη της χρησιμότητας των επαναλαμβανόμενων υγρών βιοψιών, παράλληλα με τον standard έλεγχο ιστού, για την εξατομίκευση της θεραπευτικής στρατηγικής στον μΟΚΚ.Μέθοδοι: Κλινικά δεδομένα και δεδομένα μοριακής ανάλυσης συλλέχθηκαν προοπτικά από τον φάκελο των ασθενών με μΟΚΚ. Δείγματα πλάσματος συλλέχθηκαν από ασθενείς με μΟΚΚ στο Πανεπιστημιακό Γενικό Νοσοκομείο Ιωαννίνων, το Πανεπιστημιακό Γενικό Νοσοκομείο Λάρισας και τη EUROMEDICA Γενική Κλινική Θεσσαλονίκης, στην Ελλάδα. Η ψηφιακή PCR BEAMing χρησιμοποιήθηκε για τον ορισμό της κατάστασης RAS στο κυκλοφορούν DNA (circulating tumour DNA, ctDNA) του όγκου σε τέσσερα στιγμιότυπα-«κλειδιά»: διάγνωση, μέσον της θεραπείας πρώτης γραμμής, πρώτη και δεύτερη επιδείνωση.Αποτελέσματα: Εξήντα οκτώ ασθενείς με μΟΚΚ εντάχθηκαν στη μελέτη μεταξύ Ιανουαρίου 2018 και Οκτωβρίου 2019 με διάμεσο χρόνο παρακολούθησης 13.3 μήνες. Μεταλλάξεις RAS ανιχνεύτηκαν στον ιστό και στο ctDNA σε 51.5% και 47.8% των ασθενών, αντίστοιχα, με ολική ποσοστιαία συμφωνία 72.3%. Η συμφωνία ιστού-ctDNA σχετιζόταν θετικά με την ύπαρξη ηπατικών μεταστάσεων (p=0.010) και αρνητικά με τη χαμηλή ευαισθησία της μεθόδου ελέγχου ιστού (p=0.092). Η κατάσταση RAS διέφερε μεταξύ της διάγνωσης και του μέσου της θεραπείας πρώτης γραμμής (p=0.046), καθώς το κλάσμα μεταλλαγμένων αλληλομόρφων RAS (RAS mutant allele fraction, RAS MAF) έγινε μη ανιχνεύσιμο σε 28.6% των ασθενών, και ο μέσος όρος του RAS μειώθηκε από 12.27% στη διάγνωση σε 5.63% στο μέσο της θεραπείας πρώτης γραμμής (p=0.147). Στην πρώτη επιδείνωση, νέες μεταλλάξεις RAS αναδύθηκαν σε σύγκριση με τη διάγνωση (p=0.014), καθώς 35.7% των ασθενών ανέπτυξαν νέα μετάλλαξη RAS, οδηγώντας σε μεταβολή της κατάστασης RAS από φυσιολογική σε μεταλλαγμένη στο 21.4% των ασθενών. Στη δεύτερη επιδείνωση, η κατάσταση RAS διατηρήθηκε στο 62.5% και στο 100% των ασθενών σε σύγκριση με τη διάγνωση και την πρώτη επιδείνωση, αντίστοιχα.Συμπεράσματα: Η ανάλυση του ctDNA πλάσματος με την ψηφιακή PCR BEAMing βρέθηκε να έχει ικανοποιητική συμφωνία με τον ιστό και να ανιχνεύει αποτελεσματικά ακόμα και μικρές διαφορές τόσο στην κατάσταση RAS όσο και στο RAS MAF στα στιγμιότυπα που ελέγχθηκαν. Συνεπώς, μπορεί να χρησιμοποιηθεί παράλληλα με τον έλεγχο του ιστό στη διάγνωση και, αποτυπώνοντας τις δυναμικές αλλαγές RAS, μπορεί να υποβοηθήσει τη λήψη εξατομικευμένων θεραπευτικών αποφάσεων για τους ασθενείς με μΟΚΚ και τον σχεδιασμό μελλοντικών κλινικών δοκιμών.