Monthly temperature, temperature difference trends and trends groups in TurkeyTürkiye’de aylık sıcaklık ve aylık ıcaklık farklarındaki eğilimler ve sıcaklık eğilim grupları

According to the global trend analysis the temperatures all over the world are increasing. The spatial distribution of this increase, however, becomes feasible at high resolution with the regional climate models. It is foreseen that the average temperatures will increase by about 3-4 °C in minimum at the end of the 21st century in the Mediterranean Basin in which Turkey is also situated. The temperature trend studies also show that the annual and seasonal minimum, average and maximum temperatures are increasing in Turkey. In this study, the trends of monthly average temperature and monthly average temperature differences between the years of 1971-2010 were examined and trends in the series was analyzed by using the regression analysis. Accordingly, the temperature increases occur throughout the country in all months and it is understood that these increases are statistically significant in certain months. Depending on the periodicity in the temperature increases, 4 different temperature trend groups were determined in Turkey. These groups are classified as (1) high temperature increase in the hot period, (2) high temperature increase in the cold period, (3) high temperature increase in the summer and winter period and (4) regular temperature increase throughout the year. Monthly temperature increase rates do not go in parallel with the monthly global carbon dioxide rates, these trend groups are controlled by regional characteristics. In the regional characteristics, the main controller is letent heat. As different spatiotemporal latent heat use varies according to regions, different temperature trends groups occour. Not only the monthly average temperatures change, but also there occur changes in the temperature differences between the consecutive months. As a result, the temperature increases in both August and September were determined, but it was seen that the temperature differences between two months are also increasing. It was understood that the temperatures of august have increased excessively and the temperatures of september, however, are less than the expected due to the begining of the precipitations in this period, the increase in the water amount and the conversion of the incoming energy into latent heat.Extended English summary is in the end of Full Text PDF (TURKISH) file. ÖzetYapılan eğilim çalışmalarına göre tüm dünyada hava sıcaklıkları yükselmektedir. Bu artışın gelecekteki alansal dağılışının yüksek çözünürlükte ortaya koyulması bölgesel iklim modelleri ile olanaklı hale gelmektedir. Türkiye’nin de içinde yer aldığı Akdeniz Havzası’nda ortalama sıcaklıkların 21. yy. sonlarında en az 3-4 °C civarında yükseleceği öngörülmektedir. Sıcaklık eğilimi çalışmaları da Türkiye’deki yıllık ve mevsimlik minimum, ortalama ve maksimum sıcaklıkların artmakta olduğunu göstermektedir. Bu çalışmada, 1971-2010 yılları arasındaki aylık ortalama sıcaklık ve aylık ortalama sıcaklık farklarındaki eğilimler incelenmiş, regresyon analizi kullanılarak serilerdeki eğilim durumu araştırılmıştır. Buna göre tüm aylarda Türkiye’nin tamamında sıcaklık artışları gerçekleşmekte, bu artışların bazı aylarda istatistiksel olarak anlamlı olduğu anlaşılmaktadır. Sıcaklık artışlarındaki dönemselliğe bağlı olarak Türkiye’de 4 farklı sıcaklık eğilim grubu belirlenmiştir. Bu gruplar, sıcak dönemde yüksek sıcaklık artışı (1), soğuk dönemde yüksek sıcaklık artışı (2), yaz ve kış döneminde yüksek sıcaklık artışı (3) ve yılın tamamında düzenli sıcaklık artışı (4) olarak sınıflandırılmıştır. Aylık sıcaklık artış oranları, aylık küresel karbondioksit oranları ile paralel hareket etmemekte, bu gruplar bölgesel özellikler tarafından denetlenmektedir. Bölgesel özelliklerde ise ana denetleyici etmen gizli ısıdır. Bölgelere göre gizli ısı etkisinin zamanı ve miktarı değiştiğinden, farklı sıcaklık eğilim grupları ortaya çıkmaktadır. Sadece aylık ortalama sıcaklıklar değişmemekte, ardışık aylar arasındaki sıcaklık farklarında da değişimler yaşanmaktadır. Yapılan analizler sonucunda, tüm Türkiye’de ağustos ve eylül aylarında sıcaklık artışları belirlenmiş, fakat iki ay arasındaki sıcaklık farklarının da büyümekte olduğu görülmüştür. Bu durum, ağustos ayı sıcaklıklarının çok fazla arttığını, eylül ayı sıcaklıklarının ise bu dönemde yağışların başlaması, su miktarındaki artış ve gelen enerjinin gizili ısıya dönüşümü nedeniyle beklenilenden az olduğunu göstermektedir.ÖzetYapılan eğilim çalışmalarına göre tüm dünyada hava sıcaklıkları yükselmektedir. Bu artışın gelecekteki alansal dağılışının yüksek çözünürlükte ortaya koyulması bölgesel iklim modelleri ile olanaklı hale gelmektedir. Türkiye’nin de içinde yer aldığı Akdeniz Havzası’nda ortalama sıcaklıkların 21. yy. sonlarında en az 3-4 °C civarında yükseleceği öngörülmektedir. Sıcaklık eğilimi çalışmaları da Türkiye’deki yıllık ve mevsimlik minimum, ortalama ve maksimum sıcaklıkların artmakta olduğunu göstermektedir. Bu çalışmada, 1971-2010 yılları arasındaki aylık ortalama sıcaklık ve aylık ortalama sıcaklık farklarındaki eğilimler incelenmiş, regresyon analizi kullanılarak serilerdeki eğilim durumu araştırılmıştır. Buna göre tüm aylarda Türkiye’nin tamamında sıcaklık artışları gerçekleşmekte, bu artışların bazı aylarda istatistiksel olarak anlamlı olduğu anlaşılmaktadır. Sıcaklık artışlarındaki dönemselliğe bağlı olarak Türkiye’de 4 farklı sıcaklık eğilim grubu belirlenmiştir. Bu gruplar, sıcak dönemde yüksek sıcaklık artışı (1), soğuk dönemde yüksek sıcaklık artışı (2), yaz ve kış döneminde yüksek sıcaklık artışı (3) ve yılın tamamında düzenli sıcaklık artışı (4) olarak sınıflandırılmıştır. Aylık sıcaklık artış oranları, aylık küresel karbondioksit oranları ile paralel hareket etmemekte, bu gruplar bölgesel özellikler tarafından denetlenmektedir. Bölgesel özelliklerde ise ana denetleyici etmen gizli ısıdır. Bölgelere göre gizli ısı etkisinin zamanı ve miktarı değiştiğinden, farklı sıcaklık eğilim grupları ortaya çıkmaktadır. Sadece aylık ortalama sıcaklıklar değişmemekte, ardışık aylar arasındaki sıcaklık farklarında da değişimler yaşanmaktadır. Yapılan analizler sonucunda, tüm Türkiye’de ağustos ve eylül aylarında sıcaklık artışları belirlenmiş, fakat iki ay arasındaki sıcaklık farklarının da büyümekte olduğu görülmüştür. Bu durum, ağustos ayı sıcaklıklarının çok fazla arttığını, eylül ayı sıcaklıklarının ise bu dönemde yağışların başlaması, su miktarındaki artış ve gelen enerjinin gizili ısıya dönüşümü nedeniyle beklenilenden az olduğunu göstermektedir. Anahtar Kelimeler: Aylık Sıcaklık Eğilimleri; Aylık Ortalama Sıcaklık Fark Eğilimleri; Sıcaklık Eğilimlerinde Gizli Isı Etkisi; Türkiye.