Construirse como sujeto ético para una vida verdadera. Las propuestas de Pierre Hadot, Michel Foucault y François Jullien

Este trabajo analiza el hilo conductor que va de Pierre Hadot a François Jullien pasando por Michel Foucault, y que se sostiene en el papel de la filosofía como transformador de sí para alcanzar una vida verdadera. Hadot y Foucault buscan referentes en las escuelas antiguas grecorromanas, mientras que François Jullien lo hace en la sabiduría tradicional china. Pero en todos los casos es una búsqueda del pasado para volver al presente y así actualizar este diálogo con los antiguos. Pierre Hadot hablará de la filosofía como ejercicio espiritual; Michel Foucault, como del cuidado de sí, y François Jullien, como del aprendizaje del vivir existiendo. La continuidad está en esta voluntad de hacer de la filosofía un instrumento para construirse como sujeto ético, cuyo resultado es otro modo de vida, una vida verdadera.

The Spiritual Exercises of John Rawls

In this article I interpret John Rawls’s concept of the original position as a spiritual exercise. In addition to the standard interpretation of the original position as an expository device to select principles of justice for the fundamental institutions of society, I argue that Rawls also envisages it as a “spiritual exercise”: a voluntary personal practice intended to bring about a transformation of the self. To make this argument, I draw on the work of Pierre Hadot, a philosopher and classicist, who introduced the idea of spiritual exercises as central to ancient and modern conceptions of philosophy. By reading Rawls alongside Hadot, this article portrays Rawls as a thinker deeply concerned with the question of how subjects can lead more just and fulfilling lives. It also proposes that the original position as a spiritual exercise can help defend liberalism as a social and political doctrine.

La Filosofía como terapéutica vital humana (Iº)

Los pensadores antiguos han dedicado gran parte de su obra a la construcción del hombre o su reforma. En algunos hay como una especie de “ejercicios espirituales”, para alcanzar esta meta, como ha estudiado muy bien Pierre Hadot. Varios autores hacen aportaciones decisivas, en ese sentido, desde el punto de vista de la vida filosófica y de la ética, pues, como dice Simplicio, el puesto del filósofo en la ciudad será “el de un escultor de hombres”. Y, Cicerón presenta, en Tusculanas III 31, la filosofía como “medicina del alma”.

Reading Ancient and Medieval Philosophers after Vollenhoven

This is a study of D. H. Th. Vollenhoven’s type-focused historiography of philosophy and its development with respect to pre-Socratic philosophy. It uses the work of Pierre Hadot on philosophical askesis, the work of Martha Nussbaum on therapeutic argument, and recent work on the transformative character of Aquinas’s Summa contra Gentiles and Summa theologiae to question some of the central assumptions of Vollenhoven’s methodology. In the process, Vollenhoven’s practice is compared to and contrasted with the historiographical practice of Aristotle in his Metaphysics. What emerges is a way to acknowledge the continued worth of type-focused reading and the religious intuitions that gave rise to it, but on the basis of different methodological assumptions and to different historiographical effects.

Meditatio Septuaginta: Torah recitation as a spiritual discipline

There is evidence that the practice of meditative reading was cultivated by Hellenistic Jews as a discipline analogous to the spiritual exercises of the philosophical schools. The present study traces (1) the Deuteronomic antecedents of this practice, (2) its reconfiguration in the Torah Psalms, and (3) finally its expression in Greco-Jewish translation, with special reference to the Greek Psalter. Taking its cue from the work of Pierre Hadot, it situates this development within the larger matrix of Hellenistic philosophical discourse. The philological focus of the study is the use of the Hebrew verb I הגה Qal in contexts where Torah study is thematic and its rendering by μελετάω in the Septuagint. To frame the lexical analysis, it draws on the slot-filler model pioneered by Charles Fillmore.Contribution: This article situates a key Greco-Jewish translation with reference to both its Deuteronomic antecedents and to practices cultivated within the philosophical schools of the Hellenistic period. The analysis demonstrates the relevance of Frame Semantics to philological investigation.

Pierre Hadot e Marco Aurélio: da leitura à atualização

O texto que segue é uma exploração dos escritos de Pierre Hadot sobre Marco Aurélio, sobretudo os Diários, objetivando delinear os temas mais salientes acerca de vivências complexas para os seres humanos, mostrando como os dois autores as relacionam. O trabalho persegue a metodologia do ensaio documental. A experiência de diário de campo surge como uma perspectiva para apresentar a percepção do cotidiano e seus pequenos desafios como o berço das perguntas filosóficas. Na tessitura do texto, aparece Marco Aurélio como personagem que atravessa o pessimismo e o otimismo com os hinos à beleza da natureza, mediando as suas reflexões com intuições e princípios estoicos. Apresentamos, assim, a reflexão como uma modalidade da liberdade daquele que já alcançou a indiferença, entendida na perspectiva estoica como a superação das altercações históricas com a indeterminação, para além das mutações situacionais que não esperava viver. De fato, o filósofo autônomo vive as mutações e se realiza sem deixar-se apreender pela prisão da vontade, mas experimenta e comunica a simetria entre as experiências que se oferecem e sucedem, qualificando a vida humana do início ao fim. Esta proposta coloca-se diante da possibilidade de abraçar a transitoriedade, cultivando o bem viver e o cuidado de si, num mundo que parece esquecido do valor da pessoa humana.

To Philosophise about Dying

Jedan je od osnivača filozofijske prakse, Pierre Hadot, odredio takvu praksu kao duhovnu vježbu učenja kako pisati, čitati, živjeti i umrijeti. U ovom se radu želim usmjeriti na umiranje. Kako filozofirati o smrti? Pristupit ću ovom pitanju sa stajališta filozofijskog savjetnika koji se s tim pitanjem susreće tijekom savjetovanja i dat ću nekoliko primjera takvog savjetovanja. Približit ću se temi u skladu s drevnom stoičkom tradicijom i razlikovati fiziku, logiku i etiku umiranja. Činjenice će ograničiti i odrediti prikladni oblik (logika) i sadržaj (etika) filozofiranja tijekom savjetovanja. Argumentirat ću da možemo i trebamo razviti stav prikladan našoj smrti. Filozofijsko savjetovanje može pomoći u razvoju takvog stava.

Όψεις του χρήστη στην πρώιμη Νεωτερικότητα

Η διατριβή αυτή αποτελεί μια προσπάθεια διερεύνησης της μορφής που παίρνει η σχέση της αρχιτεκτονικής με το υποκείμενο για το οποίο προορίζεται, τον χρήστη της, όταν η πρώιμη νεωτερικότητα διατυπώνει νέα ερωτήματα γύρω από την φύση του ανθρώπου που ανασχηματίζουν τον κοινωνικό ρόλο της αρχιτεκτονικής, την ηθική, πολιτισμική και γνωσιολογική της σημασία. Ο προβληματισμός αυτός αναπτύσσεται με τη βοήθεια της αρχαίας ιδέας της φιλοσοφίας ως «αγωγής» της ψυχής του Pierre Hadot και τη σύνδεσης της, μέσα στην σύγχρονη βιβλιογραφία, με την νέα πειραματική φυσική φιλοσοφία ως μια μορφή θεραπείας της ψυχής. Υπό αυτό το πρίσμα, η παρούσα διατριβή αναζητά τρόπους με τους οποίους η Επιστημονική Επανάσταση επηρέασε την αρχιτεκτονική σκέψη, εστιάζοντας στον αρχιτέκτονα Claude Perrault. Αυτό το παράδειγμα επιτρέπει να διερευνήσουμε την νέα αρχιτεκτονική που προβάλλει επιφορτισμένη με τις σύγχρονες εντάσεις ανάμεσα στην πνευματική και την σωματική κατάσταση, και αμφιταλαντεύεται ανάμεσα στην τέχνη του βίου και τις εκφάνσεις της μοντέρνας επιστημονικής σκέψης. Ο Perrault εξετάζει τη σχέση μεταξύ σώματος και ψυχής χρησιμοποιώντας σαν εργαλείο την νέα φυσική ιστορία, την εμπειρική παρατήρηση και την ανατομία. Με αυτά τα εργαλεία προσπαθεί να προσεγγίσει το νόημα της αρχιτεκτονικής μορφής για τον αποδέκτη της μέσω πρακτικών που δεν στοχεύουν αποκλειστικά στην εδραίωση της αρχιτεκτονικής ως κλάδου των μαθηματικών και βέβαιων γνώσεων, αλλά λειτουργούν μέσα από μια αναλογία με την ιατρική ματιά, έτσι ώστε, όπως στην περίπτωση της αρχαίας φιλοσοφίας επίσης, η αρχιτεκτονική αναγνωρίζει τις επιρροές των πραγμάτων και θεραπεύει τα πάθη που μας γεννούν. Αυτό που αναζητείται μέσα από αυτούς τους μηχανισμούς είναι μια ενοποιημένη μορφή μάθησης, που αποτελεί τη βάση για την βελτίωση του ατόμου και μια «οικονομία» που προσφέρει την ευκαιρία να δώσουμε μια τάξη στην προσωπική εμπειρία και να ενισχύσουμε τον προσωπικό ρόλο του αποδέκτη. Τέλος, με αυτά τα εργαλεία, μελετάται η μορφή του αρχιτεκτονικού ρυθμού μέσα από μια ανάλυση σε πίνακες, ώστε να οργανωθεί μια άσκηση της παρατήρησης και της προσοχής. Η άσκηση αυτή έχει στόχο την εξοικείωση του υποκειμένου σε ένα καλύτερο έλεγχο πάνω στις εντυπώσεις που λαμβάνει από την εμπειρία, τις εντυπώσεις που επιλέγει να εστιάσει, και τις επιρροές που αποδίδει στα κτίρια και στο περιβάλλον του. Αυτή η αρχιτεκτονική «αγωγή» της ψυχής βρίσκει το μοντέρνο της πρόσωπο στην φροντίδα «ολόκληρου» του ανθρώπου και δεν επιδιώκει την ακύρωση του ιδιοσυγκρασιακού στοιχείου από απρόσωπες, επιστημονικές μεθόδους.

ERNST BLOCH E A CONVERSÃO UTÓPICA

O artigo tenta investigar a abordagem à utopia de Ernst Bloch, focando-se em particular no Espírito da utopia. A partir da interpretação de Miguel Abensour da utopia como forma de “conversão”, e através das reflexões de Pierre Hadot sobre a história da conversão como fenómeno espiritual que interseta quer a filosofia quer a religião, o artigo estuda a modalidade com que uma conversão utópica se define em Bloch. A consequência desta reflexão consiste na possibilidade de abordar a própria filosofia de Bloch, tal como a tradição utópica no seu todo, dentro do horizonte da filosofia como maneira de viver, conforme a abordagem de Hadot: uma modalidade filosófica esta, característica da Antiguidade, mas também presente na modernidade, caracterizada por técnicas e práticas de escrita que visam, mais do que a uma compreensão teórica dos fenómenos, a uma transformação das práticas de vida. Recuperando esta modalidade filosófica, Bloch abre o caminho para uma espiritualidade política na qual se enraíza, por fim, a potência transformativa da própria utopia.