Naturalna regulacja poczęć wyrazem odpowiedzialnego rodzicielstwa. Interdyscyplinarna argumentacja o. Karola Meissnera w Memoriale Krakowskim

Artykuł przypomina doniosły wkład o. Karola Meissnera w sformułowanie argumentacji na rzecz promocji metod naturalnej regulacji poczęć w kontekście przygotowań do opublikowania encykliki Humanae vitae. Argumentacja ta została zaprezentowana w dokumencie znanym jako Memoriał Krakowski, który został opracowany z inicjatywy Karola Wojtyły przez środowisko krakowskich teologów, etyków i lekarzy. Wartością tego dokumentu było i jest pod dzień dzisiejszy nie tylko jego personalistyczne ukierunkowanie oraz interdyscyplinarność, ale także wskazanie alternatywy dla działań antykoncepcyjnych w postaci naturalnej regulacji poczęć, za którą przemawiają wyłożone w dokumencie argumenty teologiczne, etyczne oraz medyczne.

Natural Law in the Teaching of Christian Ethics

This article looks at the ways that Thomas Aquinas’ classic and highly influential understanding of natural law ethics has been criticised by students coming from a number of different faith traditions. It suggests that the way that natural law ethics was deployed in Pope Paul vi’s encyclical Humanae Vitae has not typically been found to be persuasive even among Roman Catholic students. It then looks at the way that Lisa Sowle Cahill takes on board these criticisms and offers a more persuasive account of modified natural law ethics.

S’arranger avec l’Église ?

En décembre 1967 est votée en France la loi Neuwirth, qui légalise l’utili- sation de la contraception médicale. Or, à la surprise de la communauté catholique qui espérait qu’elle soit également autorisée par le magistère romain, paraît en 1968 l’encyclique Humanae Vitae, qui réaffirme l’opposition de l’Église à l’utilisation de ces méthodes médicales. La communauté catholique se divise alors entre une majorité de fidèles souhaitant pouvoir utiliser des méthodes contraceptives médicalisées et une fraction plus réduite participant au développement et au perfectionnement des méthodes d’auto-observation (MAO), seules méthodes autorisées par l’Église, et les utilisant. Cinquante ans plus tard, cet article a pour objectif d’expliquer les logiques contraceptives contemporaines des catholiques pratiquant·e·s et d’interroger l’étanchéité des positions à l’égard de la contraception, entre méthodes médicales et MAO, à partir de l’analyse d’une trentaine d’entretiens menés auprès de cette population. Il analyse la diversité des parcours contraceptifs et la pluralité des discours justifiant l’utilisation des méthodes médicales et non médicales, en montrant que la position de l’Église peut être mise à distance même par les catholiques pratiquant·e·s. Il resitue en particulier leurs choix en matière de contraception dans des représentations plus larges concernant le couple, le genre, la sexualité ou encore ce que serait la « nature », en mettant en évidence que le dogme religieux ne constitue qu’une justification parmi d’autres de pratiques diverses et pouvant évoluer au cours de la vie.

Conclusion

Le dossier dirigé par Samuel Dolbeau et Martin Dutron sur les liens entre le catholicisme et les pratiques médicales s’inscrit dans un renouveau de la recherche historique qui voit les relations entre catholicisme, médecine et sexualité faire l’objet d’études approfondies. En témoignent le récent numéro spécial de Medical History dirigé par Laura Kelly et Agata Ignaciuk (2020) qui éclaire les interactions entre catholicisme, pratiques contraceptives et médecine dans une perspective transnationale, ou encore l’ouvrage collectif dirigé par Alana Harris qui explore la réception de l’encyclique Humanae Vitae en Europe (2018).

Revolution or Rejection?

Mark S. Massa’s The Structure of Theological Revolutions: How the Fight Over Birth Control Transformed American Catholicism is a study on two levels. On one level, it is a study of the responses of select American moral theologians to Pope Paul VI’s 1968 encyclical on contraception, Humanae vitae (hereafter, HV). On another level, it is a second-order reflection on these theological responses, using them as data, as it were, for a theory about how theology changes or does not change over time. The book certainly succeeds on the first level. I am not sure, however, that that success translates easily to the second level. To the extent that it is possible, I would like to work with these levels successively, even if, for Massa, the two are accomplished simultaneously, since the narration of the “brilliance” (passim) of the individuals treated is tied to the narration of how each of them radically broke with the paradigm of natural law that Massa claims is enshrined in HV.

Sexualidad y religión en el tardofranquismo. La recepción de la Humanae Vitae en España y la crisis de autoridad de la iglesia

El objetivo de este artículo es analizar el contexto en el que se publicó la encíclica Humanae vitae (1968) de Pablo VI y su recepción en España. Se trata de explorar sus antecedentes e impacto en el marco del Concilio Vaticano II y también del llamado “desenganche” de la Iglesia en el tardofranquismo. La controversia que se generó cuestionó la propia autoridad moral de la Iglesia. Además, se inserta en un contexto en el que se estaba produciendo una importante transformación en la concepción católica de la sexualidad, ligada asimismo a un vivo debate sobre el control de la natalidad en el que la popularización de la “píldora” tuvo gran peso.

Kontynuacja myśli Humanae vitae w posynodalnej adhortacji Amoris laetitia czy nowa interpretacja moralności?

50 lat po ogłoszeniu encykliki Humanae vitae pojawił się postulat jej ponownej lektury w świetle metody zaproponowanej przez papieża Franciszka w adhortacji Amoris laetitia. Odczytanie na nowo nauczania papieża Pawła VI powinno uwzględnić nową perspektywę wychodzącą nie od norm moralnych, ale od opisu rzeczywistości, w jakiej znajdują się małżonkowie. Ta nowa optyka lektury Humanae vitae, zarysowana w Amoris laetitia, skłania do postawienia pytania: czy nauczanie papieża Franciszka jest kontynuacją czy nową interpretacją moralności? Wyraźne są różnice w podejmowaniu takich zagadnień, jak: istota grzechu, jego wymiar horyzontalny i wertykalny, istnienie aktów wewnętrznie złych. Inaczej niż Paweł VI podejmuje Franciszek zagadnienie sumienia i jego roli przy wyborach moralnych. Trudno oprzeć się wrażeniu, że zakwestionowana zdecydowanie przez Jana Pawła II koncepcja sumienia kreatywnego, pojawia się w uzasadnieniach moralnych papieża Franciszka. Natrafić też możemy na fragmenty adhortacji papieża Franciszka, które mogą świadczyć o opowiadaniu się po stronie koncepcji stopniowalności prawa, również zakwestionowanej w dotychczasowym nauczaniu Kościoła. Różne sposoby interpretowania pewnych aspektów nauczania moralnego prowadzą do wniosku, że adhortacja Franciszka w wielu punktach nie świadczy o kontynuacji doktryny moralnej, ale stanowi propozycję nowego paradygmatu moralności.