Quarteto de Cordas nº 3 de Alfred Schnittke

Este estudo é uma análise do processo composicional intertextual de Alfred Schnittke no seu Quarteto de Cordas nº 3 (1983). O objetivo da análise é compreender como Schnittke abstrai elementos musicais de obras de outros compositores (“textos”) para reutilizá-los em seu Quarteto, especificamente o tema da Grande Fuga op. 133 de Beethoven, um motivo do Stabat Mater de Orlando Di Lasso e o monograma DSCH de Dmitri Shostakovich. Para tanto, este estudo discorre sobre: o uso de citações e alusões segundo Schnittke; a gênese e a estrutura do Quarteto de cordas nº 3; e a forma como os textos apropriados por Schnittke são resignificados em sua obra. A análise demonstrou que Schnittke realiza diversas transformações nos textos abstraídos para adaptá-los ao contexto sonoro e estrutural do Quarteto de cordas nº 3.

Iacopone da Todi

Iacopone da Todi (b. 1230/36–d. 1304/06) is the most important writer of laude between the 13th and 14th centuries and is considered an unavoidable model for laude collections of subsequent centuries. The genre of laude, which are religious poetic texts in the vernacular, came to life in the 13th century under the impulse of penitential movements, within the mendicant groups and the newly constituted religious confraternities. It prospered in the context of paraliturgical celebrations in the vernacular, thanks to which the faithful lay people reinterpreted the official Latin liturgy in forms that were more suited to them. After a worldly youth—according to ancient biographical accounts—Iacopone joined the Franciscan Order and participated in the bitter disputes between Spiritual and Moderate Franciscans, siding with the Spirituals and defending a more rigorous interpretation of Francis’s Rule. His inflexible stand also originated his conflict against Pope Boniface VIII, which caused his incarceration between 1298 and 1303, after the fall of the fortress of Palestrina where Iacopone was involved in a resistance together with other papal opponents. He wrote a collection of approximately one hundred spiritual laude and two Latin texts, the Tractatus utilissimus and Verba. The attribution to him of the Latin sequence “Stabat Mater” is debated. Some of Iacopone’s laude are catechetical texts, moral exhortations, political and ideological diatribes (for example, against incoherent Franciscan friars and clerics), ascetic meditations, and mystical confessions. At the heart of Iacopone’s mysticism is the concept of esmesuranza (extra-measure), or the infinite love human beings are called to give back for God’s infinite love on the cross. That is how human beings can transcend themselves, transforming into the image of God. Iacopone’s language includes the most disparate expressive registers, oscillating between a jongleur’s vigorous realism and passionate lyrical outbursts. His relationship to his contemporary Dante Alighieri is still much debated by literary criticism, although no philologically credible proof exists that the two ever knew of each other’s work or existence. Dante’s passion for Franciscan themes, such as poverty as an essential component of church purification and the mystical union with divinity, creates interesting parallels in the works of the two poets. Over the years, criticism has acknowledged the importance of the Iacoponian poetic model for the construction, over the course of the 13th and 14th centuries, of a lyrical grammar of divine love, which was shared by the European tradition of ecstatic confessions.

Sekwencja Stabat Mater we włoskich interpretacjach muzycznych doby XVIII wieku

The Stabat Mater sequence in Italian musical interpretations of the 18th-century The Stabat Mater poem, which describes the suffering of Blessed Virgin Mary under the cross on which Jesus – her Son – is dying, has become a universal theme which inspired composers of various ages and origins and found its expression in numerous musical interpretations. From among over 400 compositions which set the text of the sequence to music, a large proportion are 18th-century works (mostly – late baroque) of Italian provenience. Attempting to interpret a musical composition with text of the 18th century, one has to take into account the theory of affects and musical rhetoric, which make the text dependent on music both on the emotive and symbolic level. The paper will examine the Stabat Mater compositions in the rhetoric context, referring to three main levels: inventio, dispositio and decoratio. The common and individual tendencies will be articulated, evident by the appropriate choice of the key, tempo and rhetorical figures, as well as by some melodic and rhythmic motives or harmonic structure having function of the special illustrative-symbolic signs. The nodal points of the work will be presented as well as the requests of man directed at the Mother (the second part of the sequence) assuming varying intonations of supplication. The function and the message of the compositions are advisable. In contemporary times Stabat Mater of the great composers resound mainly as concert masterpieces in church and secular interiors. The vitality of these interpretations after three hundred years from their creation most certainly bears witness to the composers’ artistry in their works and proves their significance not only for the music of the 18th century but also for the culture and faith of today. Abstrakt Treść poematu Stabat Mater, opisującego postać Matki Bożej cierpiącej pod krzyżem, na którym umiera Jezus – Jej Syn, stała się jednym z uniwersalnych tematów sztuki, zainspirowała kompozytorów różnych wieków i ośrodków, co znalazło swój wyraz w bardzo licznych interpretacjach muzycznych. Spośród ponad 4000 kompozycji do tekstu sekwencji znaczna część to dzieła XVIII-wieczne (najczęściej późnobarokowe), pochodzące z kręgu włoskiego. Chcąc zinterpretować utwór słowno-muzyczny XVIII wieku, nie sposób czynić tego w oderwaniu od teorii afektów i retoryki muzycznej, które uzależniają tekst od muzyki zarówno na poziomie emotywnym, jak i symbolicznym. Referat stanowi próbę oglądu kompozycji Stabat Mater w kontekście retoryki na trzech odpowiadających jej poziomach: inventio, dispositio i decoratio. Wyartykułowane są tendencje wspólne oraz indywidualne, przejawiające się w odpowiednim doborze tonacji, tempa i figur retorycznych, a także pewnych motywów melodycznych, rytmicznych lub struktur harmonicznych funkcjonujących w roli znaku ilustracyjno-symbolicznego. Zaprezentowane zostają punkty węzłowe dzieł oraz prośby człowieka skierowane do Matki (druga część sekwencji) o różnorakiej intonacji błagalnej. Wskazana jest funkcja i przesłanie kompozycji. W czasach współczesnych Stabat Mater wielkich twórców rozbrzmiewają głównie jako dzieła koncertowe we wnętrzach kościelnych lub świeckich. Żywotność tych interpretacji 300 lat od ich powstania świadczy niewątpliwie o kompozytorskim kunszcie utworów oraz o ich znaczeniu nie tylko dla muzyki XVIII wieku, ale i dla dzisiejszej kultury i wiary.

„Łzy lejąca” w arcydziełach muzyki polskiej XX wieku

„Mother weeping” in the masterpieces of Polish music of the 20th century The theme of the sorrowful mother has been present in music for centuries. The medieval sequence Stabat mater dolorosa brought many excellent interpretations. As far as the music of Polish composers in the 20th century is concerned, the first name to be mentioned is Karol Szymanowski and his masterpiece: Stabat Mater, Op. 53 (1926). This work, using a text in Polish and referring to folklore, set one direction for the interpretation of the theme of the sorrowful mother in the Polish music of the last century. It was continued by Andrzej Panufnik in his touching interpretation of Gorzkie żale in the suite Hommage à Chopin for voice and piano (1949), and particularly Henryk Mikołaj Górecki in his Symphony of Sorrowful Songs (1976). The second line is marked by compositions referring to the Latin tradition, with no clear references to Polish themes – such as Stabat Mater by Roman Padlewski (1939) and Stabat Mater by Krzysztof Penderecki (1962). The article outlines both lines of interpretation of the “Mother weeping” motif in the works of Polish composers of the 20th century on the example of the above-mentioned masterpieces of Polish musical culture of the last century. Abstrakt Motyw Matki Bolesnej obecny jest w muzyce od wieków. Średniowieczna sekwencja Stabat Mater dolorosa przyniosła wiele znakomitych interpretacji. Jeśli chodzi o muzykę polską XX wieku, w pierwszej kolejności należy tu przywołać nazwisko Karola Szymanowskiego i jego arcydzieło Stabat Mater op. 53. Utwór ten, wykorzystujący tekst w języku polskim oraz odwołujący się do ludowości, wyznaczył jeden kierunek interpretacji motywu Matki Bolesnej w muzyce polskiej ubiegłego stulecia. Nawiązał do niego m.in. Andrzej Panufnik w niebanalnej interpretacji Gorzkich żali w suicie Hommage à Chopin na głos i fortepian, a przede wszystkim Henryk Mikołaj Górecki w Symfonii pieśni żałosnych. Drugą linię interpretacyjną wyznaczają kompozycje utrzymane w tradycji łacińskiej, bez wyraźnych odniesień do wątków polskich – jak Stabat Mater Romana Padlewskiego i Stabat Mater Krzysztofa Pendereckiego. Artykuł przybliża obie linie interpretacyjne motywu „łzy lejącej” w twórczości kompozytorów polskich XX wieku na przykładzie przywołanych wyżej arcydzieł polskiej kultury muzycznej ubiegłego stulecia.

Pavol Krška (1949) – A Slovak Composer of Sacred Music

Pavol Krška (1949) – słowacki kompozytor muzyki sakralnej Artykuł dotyczy wybranych kompozycji sakralnych słowackiego kompozytora Pavla Krški (1949), który w ostatnich dziesięcioleciach stał się jednym z najważniejszych przedstawicieli muzyki religijnej na Słowacji. Dzieła wokalno-instrumentalne jego autorstwa: Requiem, Stabat Mater i Te Deum są szęsto wykonywane, dzięki czemu wpisują się w ogólną świadomość tak zawodowych muzyków, jak i szerokiej publiczności. Jednym z celów prezentowanego artykułu jest wzbudzenie zainteresowania twórczością Pavla Krški tak, by stopniowo znalazła swoje miejsce w repertuarze nie tylko słowackich, ale także zagranicznych wykonawców.

The Materiality of Sound and the Theology of the Incarnation in the Music of Arvo Pärt

This chapter discusses the relationship of Pärt’s music with the Incarnation, especially through his manipulation of the relationship between sound and silence. The theological underpinnings for this are sought also in iconography, with particular reference the Platytera icon, Massimo Cacciari, and theology (St. Maximos the Confessor, St. Gregory of Nazianzus, and more recent figures such as Romano Guardini and John Behr). Works by Pärt discussed include Tabula Rasa, Passio, Stabat Mater, Berliner Messe and Nunc dimittis.