ОРТАҒАСЫРЛЫҚ САРАЙШЫҚ ЖӘДІГЕРЛЕРІ ТАРИХИ ДЕРЕК РЕТІНДЕ (EXHIBITS OF MEDIEVAL SARAISHYK AS HISTORICAL SOURCES )

Мақалада «Сарайшық» музей-қорығының ғылыми қор коллекциясының қалыптасу тарихы қарастырылған және «Сарайшық» музей-қорығы қорында сақталған бірегей жәдігерлерге сипаттама берілген. Қазақстан Республикасы Мәдениет және спорт министрлігінің «Сарайшық» мемлекеттік тарихи-мәдени музей-қорығы» - республика көлеміндегі танымал, Атырау облысындағы туристер көп келетін мәдениет ошақтарының бірі. «Сарайшық» музей-қорығының жәдігерлер топтамасы Қазақстанның материалдық, рухани мұраларын қамтыған. Қазіргі таңда музей-қорық қорында 4000-нан астам жәдігерлер бар. Олардың көпшілігі Қазақстанның тарихы мен мәдениетінің баға жетпес құндылықтары болып табылады. Авторлар коллекцияға жіктеуді ұйымдастырудың негізгі кезеңдерін талдай келе, оны қалыптастырудың екі негізгі жолын көрсетті. Бірінші және негізгі жолы – археологиялық қазба жұмыстары нәтижесінде табылған артефактілер есебінен коллекцияны толықтыру. Ортағасырлық Сарайшық қаласы орнындағы археологиялық қазба жұмыстары және облыс көлеміндегі басқа да қазба-барлау экспедициялары арқылы. Екінші жолы - экспонаттар санын қарапайым азаматтардан қабылдай отырып «Музейге сый» акциясы есебінен және шет мемлекеттердегі жәдігерлер көшірмелерін алу арқылы. Мақаланың ерекшелігі де республикадағы басқа музейлердегі және шет ел көлемінде әкетілген жәдігерлер туралы жазылуында, олар туралы ақпараттардың берілуі. Бұл мақала Сарайшықты зерттеуші үшін де, қала тарихына қызығушылық танытушылар үшін де пайдалы ақпарат болып табылады.

ЛЕКСИЧЕСКОЕ ПОЛЕ НАЦИОНАЛЬНЫХ ИГР (THE LEXICAL FIELD OF THE NATIONAL GAMES )

Данная статья посвящена изучению названий национальных игр немцев, калмыков и британцев с точки зрения лингвистики и культуры. Название игры определяет ее теоретическое и практическое значение. Доказано, что игра исполняет в обществе одну из важнейших ролей, формирует человека на всех этапах его развития. Определено место игр и их названий в развитии лингвокультурологического подхода к языковому изучению. На базе анализа названий национальных немецких, калмыцких и английских игр, а также выявления их характерных черт определяется особый статус игры как особого культурного явления – феномена. Работы в этом направлении изучаемых языков широко не проводились. Изучение данной темы позволяет раскрыть механизмы того, как язык воплощается в культуре, как в языке отражаются и закрепляются обычаи, традиции, образ жизни людей. Эта информация дает возможность более детально изучить особенности менталитета носителей. Анализ лексики по тематическому принципу позволяет производить дальнейшее семантическое построение, в том числе и на основе текстовых данных. Сочетание лингвистических данных и информации из других форм культуры в рамках одной статьи позволяет рассмотреть культурно-языковые параллели.

ҚАЗАҚ ЭТНОПЕДАГОГИКАЛЫҚ МҰРАСЫ - СТУДЕНТТЕРДІ РУХАНИ-АДАМГЕРШІЛІККЕ ТӘРБИЕЛЕУ ҚҰРАЛЫ (KAZAKH ETHNO-PEDAGOGICAL HERITAGE - A MEANS OF SPIRITUAL AND MORAL EDUCATION OF STUDENTS)

Мақала студенттерді рухани-адамгершілікке қазақ этнопедагогика мұрасы арқылы тәрбиелеуге арналған. Мақалада «руханилық» және «адамгершілік» ұғымдарының этимологиялық мағынасын антикалық және ортағасырлық ғалымдар мен ойшылдардың еңбектеріне сүйене отырып нақтылаған. Сонымен бірге, зерттеуші ғалымдар өз еңбектерінде қазақтың этнопедагогикалық мұрасын студенттерді рухани-адамгершілікке тәрбиелеудің құралы ретінде қарастырады. Ғылыми зерттеулерді талдау нәтижесінде халық шығармашылығын, әдет-ғұрыптар мен дәстүрлерді, педагогикалық идеяларды, көзқарастарды, тәрбие туралы халық білімін ұрпақтан ұрпаққа беріліп отырған этнопедагогикалық мұралардың рухани-адамгершілік құндылықтары халықтың рухани жай-күйімен тексерілген тарихи тәжірибемен, өмір сүруімен байланысты өмір салтымен ішкі әлемге әсер ететін рухани игіліктер және этнопедагогикалық мұра ретінде қарастырады. Қазақтың этнопедагогикалық мұрасы студенттердің тәрбиесі мен білімін тереңдетуді көздейтін ЖОО-ның оқу-тәрбие үрдісінде кезеңімен жүзеге асыратын дайын тетіктеріне сәйкес жұмыс жүйесін ұсынады. Мақалада болашақ қызметте қажетті қазақ этикалық мінез-құлық қағидаларының мәнін түсіну мақсатында студенттердің білім базасын тереңдетуге мүмкіндік беретін «этноэтикеттің» іскерлік қарым-қатынастағы қазақ этноэтикетінің тәрбиелік маңызы да ашып көрсетіледі. Авторлар ұсынып отырған мақалада көрсетілген қазақтың этнопедагогикалық мұрасын жоғары оқу орны студенттеріне арналған рухани-адамгершілік тәрбие беру жүйесін Қазақстан Республикасы жоғары оқу орындарының тәжірибесінде пайдалануға болады.

БОЛАШАҚ ПЕДАГОГ-ПСИХОЛОГТАРДЫҢ РЕФЛЕКСИЯСЫН ДАМЫТУДЫҢ ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ШАРТТАРЫ (PEDAGOGICAL CONDITIONS FOR THE DEVELOPMENT OF FUTURE TEACHERS-PSYCHOLOGISTS’ REFLECTION)

Бұл мақалада болашақ педагог-психологтардың рефлексиясын дамытудың педагогикалық шарттары теориялық талдаулар арқылы ашып көрсетіледі. Қазіргі заманғы педагогика және психология ғылымында рефлексия мәселесі субъектінің ішкі психикалық актісі мен күйін тану процесі ретінде тереңірек түсінуді қажет етеді. Сондықтан рефлексияның ішкі табиғатын, құрылымын және оны дамыту мүмкіндігін теориялық, практикалық және әдістемелік деңгейде зерттеудің қажеттілігі қарастырылып отырған рефлексия ұғымының өзектілігін айқындай түседі. Рефлексия ұғымының (оның өзіне тән сипаттамасын) және оны дамыту ерекшеліктерін талдау негізінде болашақ педагог-психологтардың рефлексиясын дамытудың педагогикалық шарттары ретінде рефлексивті іс-әрекетті ұйымдастыру, рефлексивті ортаны қалыптастыру, рефлексиялық іс-әрекетке қатысушылардың субъектаралық қарым-қатынасын белсендіру, рефлексивтілікті өзектендіру, бөліп көрсетіледі. Болашақ педагог-психологтардың рефлексиясын дамытудың педагогикалық шарттары барысында өзіндік «Мен» туралы түсініктері кеңейеді. Олар өзінің іс-әрекетіне қатысты рефлексивті болады және өз сезімдері мен тәжірибесін талқылауда белсенділік көрсетеді, сонымен қатар өзінің абырой-беделі мен ішкі әлеуетін ашады. Осы тұрғыдан алғанда мақалада болашақ педагог-психологтарды кәсіби даярлауда тиімді нәтиже беретін жолдардың бірі – рефлексиясын дамытуда педагогикалық шарттар міндеттері көкейкесті мәселе болып табылатындығы жайлы мазмұндалады.

FORMATION AND DEVELOPMENT OF INTELLECTUAL POTENTIAL OF UNIVERSITY STUDENTS

This article focuses on the main task of strengthening national values - the modernization, informatization, further development of education, the development of intelligence, the formation of continuing education. The issue formation of the intellectual potential nation has been widely studied, considered, the main indicators are indicated. The formation of a competitive personality in line with modern requirements is accompanied by economic, social and political prosperity of the country. Information technology is developing rapidly, attitudes to education are changing, the world has changed. Today's approach to education has been updated and is still in the spotlight. We consider the education system not only as an education, but as a social phenomenon that contributes to the formation and development of the individual. The main task today is to improve the quality of education for school and university graduates. The main task is to develop the individual, to adapt to the environment - to cope with the current economic crisis, change and become a competitive person in this environment. Therefore, we know that the modernization of the structure of education in the country is the main mechanism for ensuring the civilized development of our modern society. Modernization of the entire structure of education, ensuring the competitiveness of Kazakhstan, is the main mechanism for ensuring the civilized development of modern society. The education system is not only a pedagogical category, but also a social phenomenon that has a huge impact on the development of human capital.

ВОСТОЧНЫЕ ЕДИНОБОРСТВА В ПРОСТРАНСТВЕ ЕВРАЗИИ: СИМВОЛИЧЕСКИЙ СМЫСЛ ДОДЗЕ (ЗАЛ БОЕВЫХ ИСКУССТВ)

Данная статья посвящена символическим смыслам, заключённым в залах восточных боевых искусств (додзё) в культурном пространстве Евразии, в России и в Казахстане. Боевые искусства – это не только спортивная, но и символическая деятельность, что отражается в элементах декора и обустройства зала. Изначальный смысл додзё, заложенный в него японской культуры, в условиях инокультурного окружения проходит процессы адаптации. Тем не менее, традиционный характер восточных единоборств заставляет занимающихся ими искать символизм в традиционных формах. Одно из свойств восточных единоборств на просторах Евразии – стремление к усложнению символического пространства зала с целью приближения к идеалу. Это стремление представляет собой движение, которое начинается в обязательной (используемой всеми) символике на стене, а заканчивается материалами и цветом. Раскрытие этого движения от простого к сложному и является методологией, показывающей символический ряд додзё. Если в культуре традиция имеет лишь хронологическую глубину, то в отношении восточных единоборств, традиция приобретает географические координаты: восточное означает и традиционное. Соответственно, специализированные спортивные залы, где занимаются боевыми искусствами, на территории современной Евразии, видят символический идеал устройства этого зала в японских образцах (так как они их понимают), если речь идёт о боевых искусствах японского происхождения. Статья относится к социальной антропологии спорта и основана на полевых наблюдениях авторов, а также не анализе сетевых, кино- и литературных источников.

RESEARCH OF BATYRBEK MOUNDS ON NARYN SAND

The article presents the results of archaeological excavations on the Batyrbek Mound on the Naryn sand. The Naryn sands are located in the northwestern part of the Caspian Basin, between the Volga and Ural rivers. Administrative covers Isatai Was Makhambet areas of Atyrau region and the southern part of Bokey Orda, Zhangala and Akzhaiyk parts of the West Kazakhstan region. The area is 40 thousand km 2. The sandy zone is on average 21 m below sea level. The region is formed by deposits of the Khvalyn and Khazar periods of the Caspian Sea. Consists of arrays Batbayar, Botany, Condulet, Manteca Arcticum, Zhamankum Horde. The north-East is occupied by the Kamyshovo-Samara floodplain. Often the wind blows, a dust storm. A river with a constant flow of no streams. Fresh water reserves underground (at a depth of 1.5-2 m) are plentiful. There are many wells and oases. The spring floodplain runoff of Karaozen and Saryozen sometimes irrigates the northern side of the Naryn sand. The soil cover consists mainly of pale brown, sandy loam, and salt-gray soils[1]. In September 2019, excavations were carried out of 2 burial grounds dating back to the Iron Age, located 3.36 km south of the village of Batyrbek, located on the north-western side of the Kurmangazinsky district of Atyrau region. In archaeological excavations, tombs typical of the Iron Age were discovered. 4 graves were discovered, buried in the late period. The article covers the research of these mounds. The mounds are found in the northwestern part of the Naryn sand, in the steppe areas of «takyr», consisting of hard clay rocks. There were hundreds of Iron Age burial mounds in these areas. The mound was excavated for the first time.

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДА МЕМЛЕКЕТТІК ҚЫЗМЕТ ЖҮЙЕСІНІҢ ПАЙДА БОЛУЫ ЖӘНЕ ҚҰҚЫҚТЫҚ ДАМУЫ

Мақала өз алдына мемлекеттік қызметшілер өкілеттігін анықтау, мемлекеттіліктің қалыптасуы кезіндегі мемлекеттік қызметтің өз мақсаттарын орындауға мемлекеттің алғашқы ұйымдастырушылық құралы ретіндегі рөлін зерделеу мақсатын қояды. Мақалада еліміздегі мемлекеттік қызмет саласының реформалық жүйесінің сипаты мен нақтылығымен байланысты теоретикалық және тәжірибелік сұрақтар зерделенеді. Мемлекеттік қызметке өтуді ұйымдастыру - бұл оның қызметін қалыптастыруды және кең ауқымды мәселелерді қамтиды: лауазымдық лауазымдарды белгілеу, әр лауазымға тиісті өкілеттіктерді анықтауды, мемлекеттік қызметтерге қабылдау ережесін әзірлеу, біліктілігін арттырудың және көтермелеудің ережелері, ынталандыру шараларын қолдану,тәртіптік шаралар және басқа да жауапкершілік, ресми қатынастарды тоқтатудың шаралары жөніндегі зерттеулер оқырманқауым назарына ұсынылады. Сонымен қатар, мемлекет саясаттарын іске асырудың барысында мемлекеттік қызмет институтының функционалдық қызметі анықталып; мемлекеттік қызметтің құрылымының негізі, өзара қарым-қатынастардың екі тобы нақтыланып; мемлекеттік қызметке өтуді ұйымдастыру, оған дайындауды және қызмет көрсетуді, яғни әрбір қызметкердің және олардың барлығының ресми практикалық өкілеттіктерін жүзеге асырунақтыланып, мемлекеттік қызмет барысының құқықтық реттелуі механизмі талданған. Жоғарыда аталған қызмет саласындағы талдаулардың нәтижесі ресми орындардың қызметін сапалық жағынан арттыру ісіне қолдануға, осы салаға арналған пәндерді оқыту барысында лекция, практикалық сабақ материалдарын дайындауға қосымша деректер ретінде пайдалануға болады деген пікір білдіреміз. Бұл саланы ғылыми түрде зерделеуге арналған еңбектер өте аз, сондықтан аталмыш саланы зерттеу қоғамға орасан зор пайда әкеледі.

РАЗРАБОТКА МЕХАНИЗМОВ КИБЕРБЕЗОПАСНОСТИ НА ФАРМАЦЕВТИЧЕСКИХ КОМПАНИЯХ КАЗАХСТАНА И ВЫГОДЫ ОТ ИХ ВНЕДРЕНИЯ (НА ПРИМЕРЕ ТОО «СК-ФАРМАЦИЯ»)

Данное исследование проведено нами с целью определения эффективных механизмов использования кибербезопасности для совершенствования системы дистрибуции в ТОО «СК-Фармация». Установлено, что для обеспечения эффективности системы единой дистрибуции в РК требуется более эффективная система кибербезопасности. Предложено дополнить систему, имеющую SIEM, сканером уязвимостей, а также выработать стратегию развития кибербезопасности. В рамках стратегии следует использовать более перспективный механизм по обеспечению кибербезопасности. Основными приоритетами эффективного механизма кибербезопасности определены: сохранение активов предприятия, снижение рисков, установление эффективной системы управления киберрисками и постоянное усовершенствование средств контроля и процессов за безопасностью. Такие механизмы по обеспечению киберустойчивости, как: поддержка высшего руководства, создание систем структурного подразделения и системы риск-менеджмента, проведение постоянного и всестороннего мониторинга, системы независимого аудита, оценка уровня зрелости и системы менеджмента в области киберустойчивости – должны помочь предприятию решить все поставленные стратегией задачи. А также получить выгоды при использовании новых цифровых технологий, в виде баланса риска и доходности, так как именно они позволяют в современных условиях нивелировать последствия от киберугроз.

МЕМЛЕКЕТТІК ҚЫЗМЕТТЕГІ КАДР ПОТЕНЦИАЛЫ

Мақала мемлекеттік қызметшілерді қайта даярлау және біліктілігін арттыру жүйесі арқылы мемлекеттік аппараттың кадр әлеуетін қалыптастыру процесінің маңызды аспектісі туралы баяндалады. Мақалада елдегі мемлекеттік қызметтің кадр саясатының жалпы мәселелері, сондай-ақ шет елдердегі мемлекеттік қызметті кадрмен қамтамасыз етудің үздік тәжірибелері талқыланады. Сондай-ақ, біздің елімізде кадр әлеуетін қалыптастырудың ең маңызды мәселелері тұжырымдалады. Мемлекеттік қызметшілерді қайта даярлау және олардың біліктілігін арттыру жүйесінің тиімділігіне зерттеу жүргізу мемлекеттік аппараттың кадрлық әлеуетін қалыптастыру құралдарының бірі болып табылады. Жұмыстың мақсаты – мемлекеттік аппараттың кадрлық әлеуетін қалыптастыру үшін мемлекеттік қызметшілерді қайта даярлау және біліктілігін арттыру жүйесінің тиімділігін зерттеу. Мақсатқа жету үшін мемлекеттік қызметшілерді қайта даярлаудың және олардың біліктілігін арттырудың қазіргі тәжірибесі, сонымен қатар мемлекеттік қызметшілердің біліктілігін арттыру мен қайта даярлаудың қолданыстағы нормативті құжаттары талданады.Осылайша, мемлекеттік қызметшілерді қайта даярлау және біліктілігін арттыру жүйесінің мемлекеттік аппараттың кадрлық әлеуетіне әсерін қарастырузерттеу пәні болып табылады. Зерттеудің пәні, мақсаты мен міндетіне сәйкес зерттеудің негізгі гипотезасы кадр әлеуетін қалыптастырудағы қайта даярлау мен біліктілікті арттырудың қазіргі тәжірибесінің рөлінің маңыздылығы.