Vladimír Maňas, Nicolaus Zangius: hudebník přelomu 16. a 17. století. Na stopě neznámému. Brno 2020

Recenzja ksiązki: Vladimír Maňas, Nicolaus Zangius: hudebník přelomu 16. a 17. století. Na stopě neznámému, Brno 2020

Antonio Chemotti, The Hymnbook of Valentin Triller (Wroclaw 1555). Musical Past and Regionalism in Early Modern Silesia, Warsaw 2020

Book Review of: Antonio Chemotti, The Hymnbook of Valentin Triller (Wroclaw 1555). Musical Past and Regionalism in Early Modern Silesia, Warsaw 2020

Andrea Mariani, Inventoria Rerum Musicalium Domum Societatis Iesu in Polonia et Lituania Tempore Suppressionis, Warszawa 2020

Recenzja książki: Andrea Mariani, Inventoria Rerum Musicalium Domum Societatis Iesu in Polonia et Lituania Tempore Suppressionis, Warszawa 2020

The End of the Ars Nova in Italy. The San Lorenzo Palimpsest and Related Repertories, eds. Antonio Calvia, Stefano Campagnolo, Andreas Janke, Maria Sofia Lannutti, John Nádas, Firenze 2020

Book Review of: The End of the Ars Nova in Italy. The San Lorenzo Palimpsest and Related Repertories, eds. Antonio Calvia, Stefano Campagnolo, Andreas Janke, Maria Sofia Lannutti, John Nádas, Firenze 2020

Genologia i polityka. Swoistość „Cudu, czyli krakowiaków i górali” w horyzoncie gatunków operowych końca XVIII stulecia

Dotychczasowe badania genologiczne opery Cud, czyli Krakowiacy i Górale ograniczały się zasadniczo do stwierdzenia pokrewieństwa utworu z singspielem bądź opera-comique, ze względu na obecność dialogów mówionych. Nowe spojrzenie wprowadził ostatnio Adam Tomasz Kukla, wskazując na szczegółowe cechy opery łączące ją zarówno z dwoma wymienionymi gatunkami jak i operą buffa. Artykuł niniejszy podejmuję próbę przekroczenia ograniczeń dotychczasowych rozpoznań poprzez wnikliwsze uwzględnienie historycznego kontekstu genologicznego opery. W tym ujęciu kluczowe stają się dwa aspekty dzieła wykraczające poza krąg gatunków operowych uprawianych w stanisławowskiej Warszawie. Przyjęcie metodologii badań nad operą dialogową (Dialogoper) wypracowanych Thomasa Betzwiesera pozwala uchwycić nowatorstwo dzieła w zakresie łączenia numerów muzycznych z tekstem mówionym, wykraczające poza dominujące w środowisku warszawskim wpływy wiedeńskiego singspielu i opery buffa oraz dotychczasowa polską oryginalną twórczość operową, zbliżające się zaś raczej do pewnych koncepcji francuskich. Istotnie nowatorska – i znajdująca podówczas pewne paralele jedynie w francuskiej twórczości operowej doby rewolucji – okazuje się także dramaturgia scen chóralnych opery, ściśle wpisująca się w fenomen opisany przez Jamesa Parakilasa formułą „chór jako reprezentacja polityczna”. Oba spostrzeżenia, ujęte w kontekście historycznych okoliczności prapremiery i horyzontu oczekiwań ówczesnej publiczności, dają się połączyć na płaszczyźnie całościowej interpretacji wiążącej gatunkową nowatorskość utworu z zamierzonym oddziaływaniem społeczno-politycznym, to jest apelem powstańczym połączonym z radykalnymi ideami egalitarnej redefinicji wspólnoty narodowej. Kluczową rolę odegrała zmiana znaczenia pierwiastka ludowości, wysuniętego z początku jako czynnik konstytuujący dramatyczno-estetyczną spójność spektaklu w duchu baletowo-chóralnego divertissement, potem jednak zreinterpretowanego poprzez polityczną emancypację chóralnego podmiotu zbiorowego.

Beztekstowy przekaz anonimowego „Psalmu Dawida” w tabulaturze organowej z Kroż. Rekonstrukcja warstwy słownej i próba atrybucji

Tekst traktuje o anonimowym Psalmie Dawida zapisanym w siedemnastowiecznej tabulaturze organowej z Kroż. Jest to kompozycja czterogłosowa o dyspozycji a voce piena, dwuczęściowa, dość rozbudowana (96 taktów), zapisana notacją wokalną w formie partytury, pozbawiona jednak tekstu słownego. W pierwszej części artykułu autor dowodzi, że warstwę słowną dzieła stanowi pierwszy psalm Dawidowy w poetyckim przekładzie Jana Kochanowskiego – Szczęśliwy, który nie był miedzy złemi w radzie, a kompozycja oparta jest na melodii tegoż psalmu przytoczonej w Cantional Piotra Artomiusza z 1640 roku. W zaprezentowanej transkrypcji utworu podłożenie wskazanego tekstu nie nastręczyło zasadniczo trudności, tylko w niektórych fragmentach (np. takty 57–85) trzeba było w mniejszym lub większym stopniu odwołać się również do intuicji. Psalm Dawida wyróżnia się pod kilkoma względami: jako motet z tekstem w języku ojczystym jest nowością gatunkową w muzyce staropolskiej; przedstawia nieznaną dotąd kompozycję motetową do poezji Jana Kochanowskiego; odznacza się nienagannym warsztatem kontrapunktycznym, bardzo dobrym prowadzeniem głosów, pełnią brzmienia, klarownym przebiegiem tonalnym, jednością motywiczną i rytmiczno-fakturalną różnorodnością, koherencją słowno-muzyczną w sferze wyrazowej. W drugiej części artykułu autor stawia tezę, że Psalm Dawida mógł skomponować Mikołaj Gomółka, po czym przedstawia analizę porównawczą konfrontującą Psalm z Melodiami na Psałterz polski Gomółki. Odnotowując liczne odmienności między Psalmem Dawida a Melodiami, autor wskazuje równocześnie na istnienie tego rodzaju pokrewieństw i zbieżności (m.in. melodycznych, rytmicznych, harmonicznych), które w dużym stopniu zdają się przemawiać za autorstwem Gomółki. Przedstawione studium badawcze nie kończy się jednoznaczną konkluzją, lecz pozostawia czytelnika z intrygującym pytaniem.

Previously Unknown Sources for Johann Philipp Kirnberger’s Flute Sonatas Found in the Former Rzewuski Music Collection from Podhorce (Pidhirtsi)

The music-related sources kept at Tarnów Municipal Library (Department of Early Prints and Nineteenth-Century Books) include manuscripts (PL-TAb 44, PL-TAb 45) which once belonged to the music collection of Wacław Rzewuski’s court ensemble in Podhorce (Pidhirtsi in Ukrainian). These manuscripts contain anonymously entered sonatas for flute and basso continuo, one of which has been recognised as the Sonata in E flat minor by Johann Philipp Kirnberger, previously only known from a Berlin copy. On the basis of comparative analysis with other extant sources, the Sonata in F sharp major found in the same manuscripts can also be attributed to Kirnberger.

New Findings on the Origin and Making of Napoli, Biblioteca Nazionale, Ms VI E 40

Recent research into the manuscript Napoli, Biblioteca Nazionale, VI.E.40 (I-Nn 40) has led to the identification of the coat of arms present at the end of the manuscript, and to a new updated codicological description. The same coat of arms is present also in a 1476 printed book of Pliny the Elder’s Historia Naturalis belonging to the rather obscure de Janly family of Burgundy, made up of courtiers and civil servants, ennobled in the first half of the fifteenth century. Discussed in this article are three members of the de Janly family who might have been the original owner of I-Nn 40, with Philibert de Janly identified as the most plausible candidate. The historical context of ownership and gift-giving typical of Burgundian courtiers of the new nobility is discussed, as well as manuscript’s donation to Beatrice of Aragon, and its history after it left Burgundy. The article also presents a new codicological description of the manuscript, offering new insights into its preparation and the copying process.

O muzyce w kręgu Aleksandra Józefa Sułkowskiego (1695–1762)

Artykuł stanowi pierwszą w muzykologii próbę przedstawienia podstaw mecenatu muzycznego Aleksandra Józefa Sułkowskiego (1695-1762) – do roku 1738 ministra gabinetowego króla Augusta III, po roku 1738, po opuszczeniu dworu drezdeńskiego w roku 1738 – pana na zamku w Rydzynie, właściciela Leszna i ogromnego majątku przejętego po Stanisławie Leszczyńskim, od roku 1752 – księcia Świętego Cesarstwa Rzymskiego. W artykule podjęto następujące wątki: negatywny udział Sułkowskiego w procesie angażu śpiewaka kapeli króla Augusta II Giovanniego Bindiego (zwanego Porporinem) do londyńskiego zespołu Georga Friedricha Händla w roku 1731, działalność drezdeńskiego kompozytora Tobiasa Butza jako sekretarza Sułkowskiego w latach jego aktywności w roli ministra saskiego Tajnego Gabinetu (1733-1738), udział Sułkowskiego w organizacji życia muzycznego dworu w Dreźnie i w Warszawie, muzyka wokół Sułkowskiego po jego wyjeździe z Drezna do Rydzyny. Podjęta też została próba rekonstrukcji składu osobowego zespołu muzycznego utrzymywanego przez Sułkowskiego na zamku rydzyńskim oraz składu zespołów oboistów w regimentach wojskowych dowodzonych przez Sułkowskiego w Saksonii i w Polsce.

Johann Georg Triegler (Trigler): A Half-Forgotten Intellectual from the Turn of the Sixteenth Century, Former Owner of the Chansonnier Compiled for Beatrice of Aragon

The famous manuscript made in the late 1460s or early 1470s for Princess Beatrice of Aragon is nowadays known as the Mellon Chansonnier. Beatrice took this codex with her to Central Europe, where in 1476 she married the Hungarian king Matthias Corvinus. After his death, in 1491, Beatrice married Vladislaus II of Bohemia and Hungary, but this second marriage was declared unlawful by the pope and in 1501 Beatrice returned to Naples. The codex evidently remained somewhere in Central Europe, because in 1609 the musician Matthaeus Roth, from Glatz, donated it to the scholar Johann Georg Triegler, who was active mainly in Moravia and Upper Silesia and in 1614 published his German translation of the medieval treatise De Sphera. Triegler died before 1622 and, besides the Mellon Chansonnier, four sixteenth-century prints from his estate are preserved in libraries in the Czech Republic. It is still not clear what happened to the Mellon Chansonnier after Triegler’s death, but the codex was later owned by the French collector Joseph Vitta (1860–1942). In 1939 it was bought at an auction in London by Paul Mellon, who donated it to the University of Yale.