Το σύνδρομο Sjögren (σS) ή αυτοάνοση επιθηλιΐτιδα αποτελεί μια χρόνια αυτοάνοσηδιαταραχή των εξωκρινών αδένων, κυρίως των σιελογόνων και δακρυϊκών, η οποίαπροσβάλλει περίπου το 1-3% του γενικού πληθυσμού και χαρακτηρίζεται από τηνέντονη παθογενετική συμμετοχή του γυναικείου φύλου. Πολλαπλά πειραματικάδεδομένα υποδεικνύουν τα επιθηλιακά κύτταρα των σιελογόνων αδένων (ΕΚΣΑ) ωςτο κέντρο της βλάβης στο σS όχι μόνο σαν κύτταρο στόχο, αλλά και σαν ενεργόσυμμέτοχο στην επαγωγή και την διατήρηση της αυτοάνοσης ανοσολογικήςαπόκρισης. Φαίνεται ότι τα ΕΚΣΑ συμμετέχουν στις ανοσολογικές αποκρίσεις καιδιαθέτουν ανοσολογική λειτουργία ενώ η διαταραχή αυτής της λειτουργίας μπορεί νασυμμετέχει στην ανάπτυξη χρόνιων αυτοανόσων αποκρίσεων στα πλαίσια χρόνιαςενεργοποίησης του επιθηλίου. Ο εξαιρετικά μεγαλύτερος αριθμός των γυναικώνμεταξύ των ατόμων που προσβάλλονται (αναλογία γυναίκες/άνδρες: 9:1), καθώς καιη εμφάνιση της νόσου κατά την περίοδο της εμμηνόπαυσης έχει οδηγήσει στηνκλασσική υπόθεση ότι τα οιστρογόνα ασκούν σημαντική επίδραση στηνπαθοφυσιολογία της νόσου, ενώ πειραματικά ζωικά πρότυπα υποδεικνύουν τησυμμετοχή των οιστρογόνων στην παθογένεια του σS. Τα πειραματικά καιεπιδημιολογικά δεδομένα λοιπόν υποστηρίζουν ότι τόσο τα ΕΚΣΑ όσο και ταοιστρογόνα κατέχουν κεντρικό ρόλο στην παθογένεια του σS καθώς και ότι τοεπιθήλιο των σιελογόνων αδένων φυσιολογικά υπόκειται σε οιστρογονική ρύθμιση.Εντούτοις, η έκφραση και η λειτουργική ικανότητα των οιστρογονικών υποδοχέων(οιστρογονικός υποδοχέας α [estrogen receptor alpha-ERα]) και βήτα [estrogenreceptor beta-ERβ]) στο φυσιολογικό ανθρώπινο επιθήλιο σιελογόνων αδένων καθώςκαι η δυνατότητα οιστρογονικής απόκρισης και η έκφραση των ERα και ERβ στοεπιθήλιο των σιελογόνων αδένων στους ασθενείς με σS δεν έχει μελετηθεί. Στην παρούσα εργασία μελετήθηκε, αρχικά στο φυσιολογικό επιθήλιο τωνσιελογόνων αδένων, η έκφραση και η λειτουργική ικανότητα των υποδοχέων ERα καιERβ, η δυνατότητα ανοσορυθμιστικής επίδρασης των οιστρογόνων, καθώς και ηπιθανή επίδρασή τους στον πολλαπλασιασμό και την επαγωγή απόπτωσης σταΕΚΣΑ. Αφότου εξακριβώθηκε η έκφραση και η λειτουργική ικανότητά των ERα καιERβ στο φυσιολογικό επιθήλιο σιελογόνων αδένων, μελετήθηκε συγκριτικά στοεπιθήλιο των σιελογόνων αδένων από ασθενείς με σS και από υγιείς μάρτυρες ηδυνατότητα οιστρογονικής απόκρισης καθώς και η έκφραση των πρωτεϊνών ERα καιERβ.Προκειμένου να διερευνηθεί η έκφραση των ERα και ERβ και ισομορφώντους (η ισομορφή ERαΔ3, η long μορφή του ERβ1 [η οποία θεωρείται η wild typeπρωτεΐνη] και η short μορφή του ERβ1, και η ERβ2 ισομορφή), αναλύθηκανιστολογικές τομές (με ανοσοϊστοχημεία) καθώς και καλλιεργημένες μηνεοπλασματικές σειρές ΕΚΣΑ (με ανοσοϊστοχημεία και ανοσοαποτύπωση), οι οποίεςπροέρχονται από βιοψίες επικουρικών σιελογόνων αδένων, από ασθενείς πουυπεβλήθησαν σε βιοψία στα πλαίσια διαγνωστικής διερεύνησης για πιθανή ύπαρξησS. Τα πειράματα ανοσοϊστοχημείας ανέδειξαν ισχυρή έκφραση των πρωτεϊνών ERα,ERβ1 και ERβ2, με παρόμοιο πρότυπο και ένταση χρώσης στο κυτταρόπασμα και τονπυρήνα των ΕΚΣΑ. Η επιθηλιακή έκφραση των οιστρογονικών υποδοχέωνεπαληθεύτηκε με ανοσοαποτύπωση σε κυτταρικά εκχυλίσματα από καλλιεργημέναΕΚΣΑ, στα οποία ανιχνεύθηκαν οι πρωτεΐνες full-length ERα καθώς και η ισομορφήERα-Δ3, η wild type πρωτεΐνη ERβ1-long, και η short μορφή του ERβ1 καθώς και ηισομορφή ERβ2 (η long μορφή). Η εφαρμογή μίας καθιερωμένης δοκιμασίαςοιστρογονικής αναστολής της επαγόμενης από κυτταροκίνες έκφρασης μορίωνκυτταρικής προσκόλλησης, ανέδειξε τη αποκρισιμότητα των φυσιολογικών ΕΚΣΑ στα οιστρογόνα, καθώς και τη λειτουργική ικανότητα των ERα και ERβ. Σε αυτήν τηδοκιμασία η προεπώαση των καλλιεργημένων ΕΚΣΑ με 17β-οιστραδιόλη [Ε2] καιτους εκλεκτικούς αγωνιστές για τον ERα και τον ERβ propylpyrazole-triol [PPT] καιdiarylpropiolnitrile [DPN] αντίστοιχα, ανέστειλε την επαγωγόμενη από τηνιντερφερόνη-γ [ΙΦΝγ] επιφανειακή έκφραση του διακυτταρικού μορίουπροσκόλλησης -1 [intercellular adhesion molecule-1 CD54/ICAM.1]. Η τροποποίησητης αυθόρμητης και της επηγμένης από την ΙΦΝγ έκφρασης μορίων CD54/ICAM.1μετά από επώαση με οιστρογονικούς αγωνιστές αναλύθηκε με κυτταρομετρία ροής.Τα παραπάνω ευρήματα ανέδειξαν την αυθόρμητη έκφραση λειτουργικών πρωτεϊνώνERα και ERβ από το φυσιολογικό επιθήλιο των σιελογόνων αδένων οι οποίοιμάλιστα φαίνεται ότι μπορούν να διαμεσολαβούν και ανοσορυθμιστικές δράσεις. ΗΕ2 καθώς και οι εκλεκτικοί αγωνιστές για τον ERα και τον ERβ δεν βρέθηκε νατροποποιούν την αυθόρμητη έκφραση ICAM.1, το ρυθμό αύξησης ή το ποσοστόαπόπτωσης στα φυσιολογικά καλλιεργημένα ΕΚΣΑ.Έπειτα, μελετήθηκε η αποκρισιμότητα των ΕΚΣΑ των ασθενών με σS σταοιστρογόνα. Για το συγκεκριμένο σκοπό αναλύθηκαν συγκριτικά καλλιεργημένες μη-νεοπλασματικές σειρές ΕΚΣΑ από ασθενείς με σS (σS-ΕΚΣΑ) και από υγιείςμάρτυρες (control-ΕΚΣΑ) με την δοκιμασία οιστρογονικής αναστολής πουπεριγράφηκε παραπάνω. Η αυθόρμητη έκφραση ICAM.1 δεν τροποποιήθηκε από τηνΕ2 ούτε στις control- ούτε στις σS-σειρές ΕΚΣΑ. Σε ακολουθία με τα αρχικάαποτελέσματα, στα control-ΕΚΣΑ η προεπώαση με E2 οδήγησε σε σημαντικήαναστολή της επαγωγής του ICAM.1 από την ΙΦΝγ. Στις σειρές ΕΚΣΑ πουπροέρχονταν από ασθενείς με σS όμως δεν παρατηρήθηκε οιστρογονική αναστολή. Ημειωμένη οιστρογονική απόκριση των σS-ΕΚΣΑ δεν βρέθηκε να συσχετίζεται με τηνέκφραση των πρωτεϊνών ERα και ERβ και των ισομορφών τους, εφόσον δεν παρατηρήθηκαν διαφορές στο πρότυπο ή την ένταση της έκφρασης των πρωτεϊνώνERα και ERβ στα επιθήλια των σιελογόνων αδένων των ασθενών με σS και τωνυγιών μαρτύρων.Εν κατακλείδι, η παρούσα εργασία ανέδειξε την έκφραση λειτουργικώνυποδοχέων ERα και ERβ από το φυσιολογικό ανθρώπινο επιθήλιο των σιελογόνωναδένων. Τα οιστρογόνα φαίνεται ότι τροποποιούν τις αποκρίσεις του επιθηλίου τωνσιελογόνων αδένων στα φλεγμονώδη ερεθίσματα όπως υποδεικνύεται από τηναναστολή της επηγμένης από την ΙΦΝγ έκφρασης ICAM.1 από την 17β-οιστραδιόληκαι τους εκλεκτικούς αγωνιστές για τον ERα και τον ERβ. Η αποκρισιμότητα τωνκαλλιεργημένων ΕΚΣΑ που προέρχονται από ασθενείς με σS στα οιστρογόνα,βρέθηκε σημαντικά μειωμένη παρότι αυτό το φαινόμενο δε φάνηκε να συσχετίζεταιμε το πρότυπο πρωτεϊνικής έκφρασης ERα και ERβ. Στη βάση τωνανοσορυθμιστικών ιδιοτήτων των οιστρογόνων, η μειωμένη αποκρισιμότητα τωνΕΚΣΑ των ασθενών με σS στην 17β-οιστραδιόλη πιθανότατα να έχει άμεσησυνάφεια με την παθοφυσιολογία του συνδρόμου και να αντικατοπτρίζει τηδιαταραγμένη ανοσολογική λειτουργία των ΕΚΣΑ στο σS, αναπαριστώντας μίαλειτουργική εκδήλωση των συστασιακά ενεργοποιημένων κυτταρικών μηχανισμών οιοποίοι φαίνεται ότι λαμβάνουν χώρα στα επιθήλια στων ασθενών με σS.
Regulatory T-cell development and function are impaired in mice lacking membrane expression of full length intercellular adhesion molecule-1
