Η συμβολή των ρυθμιστών του κυτταρικού κύκλου, της απόπτωσης και των διαβιβαστών μηνύματος στην εκτίμηση της έκβασης παιδιατρικών εμβρυονικών νεοπλασμάτων του κεντρικού νευρικού συστήματος

ΕισαγωγήΤα μυελοβλαστώματα (ΜΒ), οι άτυποι ραβδοειδείς/τερατοειδείς όγκοι (ΑΡΤ) και οι υπερσκηνιδιακοί αρχέγονοι νευροεκτοδερμικοί όγκοι (PNET) αποτελούν επιθετικά εμβρυονικά νεοπλάσματα του ΚΝΣ στα παιδιά και εμφανίζουν συχνά αλληλοεπικαλυπτόμενα κλινικά και ιστολογικά χαρακτηριστικά, αλλά προέρχονται από διαφορετικούς παθογενετικούς μηχανισμούς. Ο ρόλος των ρυθμιστών του κυτταρικού κύκλου: του ογκοκατασταλτικού γονιδίου p-53, των κυκλινών Α, Β1, D3 και Ε, του αναστολέα κυκλινών/κυκλινο-εξαρτωμένων κινασών p27/kip-1 και του ρυθμιστού της απόπτωσης bcl-2, με παράλληλη διερεύνηση της έκφρασης των διαβιβαστών διακυτταρικού μηνύματος: c-kit, c-erb-b2 και EGFR στην παθογένεια ΜΒ, ΑΡΤ και ΚΝΣ PNET δεν έχουν πλήρως διευκρινισθεί.Η έκφραση των παραπάνω ρυθμιστών και διαβιβαστών μηνύματος θα μελετηθεί σε συσχέτιση με τον ιστολογικό τύπο και τα χαρακτηριστικά του νεοπλάσματος, την πολλαπλασιαστική δραστηριότητα των νεοπλασματικών κυττάρων, εκτιμώμενη με την ανίχνευση του δείκτη κυτταρικού πολλαπλασιασμού Ki-67/MIB-1 και τα κλινικά χαρακτηριστικά και την πρόγνωση των ασθενώνΥλικά και μέθοδοςΤο υλικό της ερευνητικής μας μελέτης απετέλεσαν 53 εμβρυονικοί όγκοι του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος, από τους οποίους οι 42 αφορούν Μυελοβλαστώματα, οι 9 Άτυπους Ραβδοειδείς/Τερατοειδείς Όγκους και οι 2 Υπερσκηνίδιους Αρχέγονους Νευροεκτοδερμικούς Όγκους σε παιδιά, από τη γέννηση μέχρι την ηλικία των 15 ετών.Τα εμβρυονικά αυτά νεοπλάσματα προήλθαν από τους ασθενείς της Μονάδας Αιματολογίας-Ογκολογίας της Α΄ Παιδιατρικής Κλινικής του Πανεπιστημίου Αθηνών και από το Παθολογοανατομικό Εργαστήριο του Νοσοκομείου Παίδων «Η Αγία Σοφία», κατά το χρονικό διάστημα 1998-2007.Η ανοσοϊστοχημική μέθοδος βραχείας αλυσίδας πολυμερούς εφαρμόσθηκε σε τομές παραφίνης ιστών πάχους 4μm, οι οποίες είχαν μονιμοποιηθεί σε φορμόλη, με τη χρήση του Bond Polymer Refine kit (Bond Vision Biosystems) σε αυτοματοποιημένο πρόγραμμα (BondMax Vision Biosystems).Όλες οι σειρές συμπεριλάμβαναν και τους κατάλληλους θετικούς και αρνητικούς μάρτυρες.ΑποτελέσματαΟ δείκτης κυτταρικού πολλαπλασιασμού Ki-67/MIB-1 ανιχνεύθηκε σε όλες τις περιπτώσεις των ΜΒ με έκφραση του >25% των πυρήνων των νεοπλασματικών κυττάρων σε ποσοστό 90,4%. Ο δείκτης κυτταρικού πολλαπλασιασμού Ki-67 ανιχνεύθηκε σε όλους τους άτυπους ραβδοειδείς/τερατοειδείς όγκους και σε όλους τους PNET με υψηλή έκφραση.Η p-27 πρωτεΐνη ανιχνεύθηκε, επίσης, σε όλες τις περιπτώσεις των μυελοβλαστωμάτων, των ΑΡΤ και των PNET. Υψηλή έκφραση αυτής (>50% των πυρήνων) παρατηρήθηκε σε 37 μυελοβλαστώματα, σε 7 ΑΡΤ και σε όλους τους PNET.Η p-53 πρωτεΐνη ανιχνεύθηκε σε 28 μυελοβλαστώματα, (66,6%), σε όλους τους ΑΡΤ και στο 50% των PNET. Υψηλή πυρηνική έκφραση (>15%) ανιχνεύθηκε σε 19 περιπτώσεις ΜΒ, σε 2 περιπτώσεις ΑΡΤ και στη μία περίπτωση του PNET.Η bcl-2 πρωτεΐνη ανιχνεύθηκε σε 11 μυελοβλαστώματα, (26,1%), με υψηλή έκφραση (>30%) σε 6 (54,5%), στους 7 από τους 9 ΑΡΤ, στους 5 από τους οποίους με υψηλή έκφραση και σε όλους τους PNET.Η κυκλίνη Α ανιχνεύθηκε σε 38 μυελοβλαστώματα (90,4%), με υψηλή έκφραση (>40%) σε 11 μυελοβλαστώματα (26,1%). 6 ΑΡΤ ανέδειξαν θετικότητα στην κυκλίνη Α, 2 εκ των οποίων με υψηλή έκφραση, ενώ όλοι οι PNET βρέθηκαν θετικοί.Η κυκλίνη Β1 ανιχνεύθηκε σε 17 μυελοβλαστώματα (ποσοστό 40,4%), με υψηλή πυρηνική έκφραση κυκλίνης Β1 (>15%) σε 9 (52,9%). Η κυκλίνη Β1 ανιχνεύθηκε θετική σε 5 ΑΡΤ (55,5%) με υψηλή έκφραση σε 3 από αυτούς. Η κυκλίνη Β1 δεν εκφράστηκε σε κανένα PNET.Η κυκλίνη D3 και η κυκλίνη E ανιχνεύθηκαν σε 12 (28,5%) και 26 (61,9%) μυελοβλαστώματα και σε 2 (22,2) και 9 (100%) ΑΡΤ αντίστοιχα. Η κυκλίνη D3 ανιχνεύθηκε σε 1 PNET (50%) ενώ η κυκλίνη E δεν εκφράστηκε καθόλου.Ο διαβιβαστής διακυτταρικών μηνυμάτων EGFR ανιχνεύθηκε σε 9 μυελοβλαστώματα (21,4%) με υψηλή έκφραση (>15%) σε 8 (88,8%). Ο EGFR ανιχνεύθηκε σε 5 άτυπους ραβδοειδείς/τερατοειδείς όγκους, (55,5%), με υψηλή έκφραση και στους 5. Ο EGFR δεν εκφράστηκε σε κανένα PNET.Ο c-erbB-2/HER2 ανιχνεύθηκε σε 32 μυελοβλαστώματα (76%) με υψηλή έκφραση στα 23(71,8%), σε 8 ΑΡΤ (88,8%) σε 6 εκ των οποίων με υψηλή έκφραση (75%) και σε ένα εκ των 2 PNET με υψηλή έκφραση.Ο διαβιβαστής διακυτταρικών μηνυμάτων c-kit ανιχνεύθηκε με μεμβρανική/κυτταροπλασματική έκφραση σε 18 μυελοβλαστώματα (ποσοστό 42,8%) με υψηλή έκφραση (>15%) σε 15 από αυτά (ποσοστό 83,3%). ΣυμπεράσματαΗ στατιστική ανάλυση των αποτελεσμάτων μας έδειξε ότι ο Ki-67 αποτελεί το μοναδικό ανεξάρτητο προγνωστικό δείκτη και ότι όλοι οι εμβρυονικοί όγκοι παρουσιάζουν αυξημένο δείκτη κυτταρικού πολλαπλασιασμού Ki-67, ο οποίος όταν είναι λίαν υψηλός σχετίζεται με την πρόγνωση.Η υψηλή έκφραση της p-27 πρωτεΐνης είναι παράδοξη, ούτως ώστε η ανίχνευσή της να μη μπορεί να μην αποτελεί αξιόπιστο δείκτη.Όσον αφορά την ανίχνευση της αντιαποπτωτικής πρωτεΐνης bcl-2, φαίνεται από τη μελέτη μας να σχετίζεται με την επιβίωση των ασθενών.Αναφορικά με την έκφραση του ογκοκατασταλτικού γονιδίου p-53 επιβεβαιώνεται συσχέτιση με την πρόγνωση.Αναφορικά με την ανίχνευση της κυκλίνης D3 δεν διαπιστώθηκε συσχέτιση μεταξύ της έκφρασης αυτής και του ιστολογικού τύπου του εμβρυονικού νεοπλάσματος.Η παράλληλη αύξηση Ki-67 και p27 σε συνδυασμό με την ανίχνευση της κυκλίνης Ε στην πλειοψηφία των ΜΒ και στους ΑΡΤ συνηγορεί για διαταραχές της G1/S μετάπτωσης του κυτταρικού κύκλου πιθανότατα σχετιζόμενες με πειραματικά αποδεδειγμένες γενετικές ανωμαλίες.Όσον αφορά την ανίχνευση των κυκλινών Α και Β1 αυτή συνηγορεί υπέρ διαταραχών του κυτταρικού κύκλου στη φάση της μίτωσης.Τέλος, η υπερέκφραση των διαβιβαστών μηνύματος EGFR, c-erbB-2/HER2 και c-kit σε ένα μεγάλο ποσοστό μυελοβλαστωμάτων φαίνεται ότι έχει σχέση με επιθετικότερη βιολογική συμπεριφορά, και θέτει την υπόνοια ότι εμπλέκονται στην παθογένεια τους και πιθανόν αντιπροσωπεύουν δυνητικό στόχο για νέες θεραπευτικές μεθόδους.