scholarly journals A filosofia e os anos 1960

2012 ◽  
Vol 25 (49) ◽  
pp. 13-30 ◽  
Author(s):  
Pedro Duarte de Andrade
Keyword(s):  
Michel Foucault ◽  
Herbert Marcuse

O ensaio aponta a relação da filosofia com os anos 1960, tendo em vista os cruzamentos entre idéias então produzidas e aquele momento histórico. O método empregado alia interpretação histórica e interpretação filosófica, com destaque para alguns autores, como Herbert Marcuse e Michel Foucault. Conclui-se que o pensamento dos anos 1960 cunhou também uma concepção nova do que seria a própria atividade de interpretar, fatos ou idéias.

scholarly journals Η φιλοσοφία ως κριτική κοινωνική θεωρία

2001 ◽  
Author(s):  
Θεόδωρος Γεωργίου
Keyword(s):  
Michel Foucault ◽  
Jacques Derrida ◽  
Gilles Deleuze ◽  
Walter Benjamin ◽  
Herbert Marcuse ◽  
Niklas Luhmann ◽  
Jürgen Habermas ◽  
Max Horkheimer ◽  
Jurgen Habermas

Το φιλοσοφικώς σκέπτεσθαι συνδέεται άρρηκτα με την αλλαγή, την μεταβολή, τον μετασχηματισμό. Κύριο χαρακτηριστικό του είναι η δυναμική της αλλαγής και η δυνατότητά του να εκφράζει την συνείδηση της εποχής του. Ο 20ος αιώνας κατέχει κεντρική θέση στην ιστορία της φιλοσοφίας, στο βαθμό που κατά την διάρκεια του επεκράτησε το γλωσσο-επικοινωνιακό «παράδειγμα» της φιλοσοφικής σκέψης.¹ Είναι γνωστό πώς ο Descartes αρχικώς και αργότερα ο Kant θεμελίωσαν το υποκειμενοκεντρικό «παράδειγμα» της φιλοσοφίας, δηλ. εκείνον τον τύπο του σκέπτεσθαι, ο οποίος θέτει σε πρώτη μοίρα το υπερβατικό υποκείμενο και την αρχή της ταυτότητας. Το υποκειμενοκεντρικό «παράδειγμα» της φιλοσοφίας αποτέλεσε εξ αρχής αντικείμενο κριτικής και ελέγχου.² Η κριτικό-ερμηνευτική παράδοση της θεωρίας έθεσε στο κέντρο της κριτικής της τις αρχές της υποκειμενικότητας και της ταυτότητας και διετύπωσε το αίτημα του επαναπροσδιορισμού του φιλοσοφικώς σκέπτεσθαι. Το ίδιο αλλά με διαφορετικούς όρους και διαφορετικές προοπτικές συνέβη και με την γλωσσο-αναλυτική φιλοσοφική παράδοση.³ Στο παρόν βιβλίο σκιαγραφείται η μετάβαση από το υποκειμενοκεντρικό στο γλωσσοεπικοινωνιακό «παράδειγμα» της φιλοσοφίας, ενώ ταυτόχρονα αποδεικνύεται με βάσιμη επιχειρηματολογία ότι η φιλοσοφία είναι δυνατή ως κριτική κοινωνική θεωρία, της οποίας το πραγματολογικό θεμέλιο είναι οι συναλλακτικές σχέσεις ανάμεσα στους δρώντες. Το παρόν βιβλίο διαιρείται σε τρία κεφάλαια (μέρη): στο πρώτο κεφάλαιο εξετάζεται η κριτική κοινωνική θεωρία υπό την κλασική εκδοχή της. Κύριοι εκπρόσωποι της θεωρούνται οι φιλόσοφοι Max Horkheimer, Theodor W. Adorno, Walter Benjamin και Herbert Marcuse. Χωρίς να υποτιμάται η συμβολή και των άλλων μελών της Σχολής της Φρανκφούρτης στην ανανέωση της φιλοσοφίας, η θεωρητική έρευνα περιορίζεται σ’ αυτούς τους τέσσερεις φιλοσόφους, επειδή ιδιαιτέρως σ’ αυτούς και στο έργο τους διαμορφώνεται η πεποίθηση της «διαλεκτικής» του εξορθολογισμού. Αυτό σημαίνει ότι η κοινωνική και θεωρητική δυναμική του εξορθολογισμού συνδέεται άρρηκτα με τους πραγματολογικούς όρους της υπονόμευσής της. «Η διαλεκτική του διαφωτισμού», καθίσταται καθολική αρχή συγκρότησης των όντων. Η δυνατότητα διάσωσης του διαφωτισμού έγκειται στην αισθητική διεύρυνση της έννοιας, πράγμα το οποίο με τη σειρά του οδηγεί στην άμβλυνση της κυριαρχίας πάνω στη φύση και της κοινωνικής κυριαρχίας. Κατά τον Adorno η επίτευξη της κοινωνικής συμφιλίωσης συμπίπτει «με την μετάβαση σ’ ένα άλλο είδος του σκέπτεσθαι» (Αρνητική Διαλεκτική). Η θεωρητική έρευνα για έναν άλλο τύπο του σκέπτεσθαι εκτίθεται στο δεύτερο μέρος, στο οποίο και αποσαφηνίζεται η ιδέα της «αλλαγής παραδείγματος» στη φιλοσοφία. Στο τμήμα αυτό της εργασίας δίδεται ιδιαίτερη έμφαση στην θεωρητική προβληματική του φιλοσόφου Jürgen Habermas. Είναι εκείνος, ο οποίος προώθησε την ιδέα του επικοινωνιακώς πράττειν και θεμελίωσε την φιλοσοφία ως γλωσσοεπικοινωνιακή θεωρία. Αυτό σημαίνει ότι έθεσε τις βάσεις για την πραγματολογική μετάβαση από την «δικτατορία του Λόγου στην Δημοκρατία του Διαλόγου» κατά τον Δημ. Μαρκή.⁴ Η επικοινωνιακή θεωρία των Habermas και Apel συγκροτεί τον νέο τύπο του σκέπτεσθαι για τον οποίο μιλούσε ο Adorno. Θέτει η ίδια τα κριτήρια, με βάση τα οποία κρίνεται η εγκυρότητα των προτάσεών της. Το επιστημολογικό αυτό χαρακτηριστικό της είναι εκείνο το στοιχείο, μέσω του οποίου συντελείται η υπέρβαση του «κανονιστικού ελλείμματος» της κλασικής κριτικής θεωρίας. Στο τρίτο κεφάλαιο του βιβλίου αποσαφηνίζεται ο «μετασχηματισμός της φιλοσοφίας», ο οποίος δεν είναι μόνον πραγματολογικός αλλά περιλαμβάνει και καθαρά περιεχομενικά στοιχεία. Οι γάλλοι μεταστρουκτουραλιστές Michel Foucault, Gilles Deleuze και Jacques Derrida αποτελούν, όπως και στην περίπτωση της κλασικής κριτικής θεωρίας, τους επιστημολογικούς οδοδείκτες της ιστορικής πορείας του σκέπτεσθαι προς τον ριζικό μετασχηματισμό του. Η «διαφορά» καθίσταται η έννοια -κλειδί για να συλλάβει κανείς την «αλλαγή παραδείγματος» στη φιλοσοφία. Στην περίπτωση του Niklas Luhmann, θεμελιωτή της θεωρίας των κοινωνικών συστημάτων, η έννοια-κλειδί είναι το σύστημα. Ο συγγραφέας του παρόντος βιβλίου ισχυρίζεται ότι η «φιλοσοφία της διαφοράς» και η συστημική θεωρία συγκλίνουν και όσον αφορά τους επιστημολογικούς στόχους τους (την ριζική κριτική του υποκειμενοκεντρισμού) και όσον αφορά τα πραγματολογικά αποτελέσματα (την εγκαθίδρυση του γλωσσοεπικοινωνιακού «παραδείγματος» της φιλοσοφίας).⁵ Οι συναλλακτικές σχέσεις και επαφές ανάμεσα στους δρώντες δεν καταλήγουν πάντοτε σε συνεννόηση. Από την άλλη πλευρά, τα κοινωνικά συστήματα έχουν αντικαταστήσει τα όντα του παλαιού οντολογικού «παραδείγματος» και έχουν απωθήσει το υπερβατικό υποκείμενο του υποκειμενοκεντρικού «παραδείγματος». Η «διαφορά» ως πραγματολογική συνθήκη αποτελεί τον κατεξοχήν κοινωνικό τόπο της επικοινωνίας των δρώντων. Τέλος, τόσο η «φιλοσοφία της διαφοράς» όσο και η συστημική θεωρία συγκροτούνται ως τύποι κριτικής θεωρίας, στο βαθμό που ενσωματώνουν την πραγματολογική δυνατότητα της αλλαγής της κοινωνικής πραγματικότητας. […]

scholarly journals Erotismo y sexualidad: Eros o ars erótica. Foucault frente a Marcuse y Freud

2013 ◽  
Vol 2 (2) ◽  
pp. 1
Author(s):  
María Laura Schaufler
Keyword(s):  
Michel Foucault ◽  
Herbert Marcuse ◽  
Sobre Todo

Este ensayo apunta a reconstruir y reflexionar acerca del debate en torno al erotismo y la sexualidad entre la perspectiva freudiana retomada por Herbert Marcuse y las investigaciones de Michel Foucault. El trabajo con los textos implica un análisis contrastivo de las teorías que sostienen una hipótesis represiva acerca del orden sexual —el psicoanálisis freudiano y la llamada izquierda freudiana, que articuló conceptos psicoanalíticos y marxistas— y la teoría foucaultiana con su hipótesis acerca de la productividad de los discursos de la sexualidad. En este contexto cabe preguntarse si Foucault abandona completamente la hipótesis de una sexualidad reprimida. ¿Por qué los primeros hablan sobre todo de erotismo y por qué el segundo hace foco en la sexualidad? Si suponemos que ambas posturas critican el orden sexual vigente, ¿cómo imaginan las posibilidades de cambio? Para responder a estas cuestiones rastrearemos la concepción del erotismo en Freud y Marcuse para luego confrontarla con la propuesta de Foucault.

scholarly journals Poprawność polityczna ponad wszystko? Kilka uwag o antynaukowych inklinacjach lewicy regresywnej

2020 ◽  
Vol 25 (3) ◽  
pp. 179-192
Author(s):  
Markus Lipowicz
Keyword(s):  
Michel Foucault ◽  
Political Correctness ◽  
Freedom Of Speech ◽  
History Of Ideas ◽  
Herbert Marcuse ◽  
Max Scheler ◽  
Research And Teaching ◽  
History Of ◽  
Intellectual Integrity

Political correctness above all? A few remarks on the antiscientific inclinations of the regressive left The objective of this essay is to present the “regressive left” as an anti-scientific ideological movement which seeks to supersede intellectual integrity as the chief value in the academic sphere by the normative prerequisites of political correctness. In the first section I will try to sketch a general conceptualization of the term “regressive left” itself and name a few examples in order to demonstrate how its representatives and followers tend to restrict freedom of speech in the areas of research and teaching, as well. In the second section I will try to grasp the theoretical roots of this ideology from the perspective of the history of ideas, with an emphasis on the thoughts of Herbert Marcuse and Michel Foucault. Finally, in the last section I will characterize the “regressive left” as a movement based on resentment as understood by Max Scheler.

scholarly journals Entre arte, técnica e tecnologia: algumas considerações sobre a bibliografia e seus gestos

2016 ◽  
Vol 7 (esp) ◽  
pp. 23 ◽  
Author(s):  
Giulia Crippa
Keyword(s):  
Michel Foucault ◽  
Herbert Marcuse

O trabalho propõe uma discussão acerca do conceito de “gesto bibliográfico”, buscando defini-lo em relação às definições de técnica e de tecnologia. Busca entender o âmbito dos fazeres do que chamamos bibliografia, na medida em que essa se torna fazer biblioteconômico, explicitando e organizando suas ferramentas. O cerne da discussão individualiza duas operações diferentes, uma de natureza técnica e outra tecnológica. Sem uma clara fronteira hierárquica entre especulação e aplicação, entre ciência e técnica, é preciso estruturar o discurso das práticas bibliográficas lá onde ainda ele não se articula em teoria. Trata-se de um trabalho de natureza bibliográfica que discute os conceitos, em uma perspectiva histórica, utilizando autores que refletiram sobre essas questões, principalmente Herbert Marcuse, Michel Foucault e Michel de Certau. Com efeito, a tecnologia, entendida como sistema organizado de aparatos a serem utilizados graças a competências técnicas, é um processo que se desenvolve principalmente a partir da Idade Moderna e a bibliografia, entendida como conjunto de práticas ligadas ao fazer também se desenvolve no mesmo eixo temporal. O perfil de autonomia alcançado pela tecnologia, principalmente no campo da informação, produz um conjunto de problemas para o desenvolvimento da bibliografia, que buscaremos individualizar. Nossa proposta é recuperar uma ideia de bibliografia como técnica que se identifica como gesto que produz expressão cultural.

scholarly journals Lo unidimensional como disciplinario: Un diálogo entre Herbert Marcuse y Michel Foucault

Revista Temas ◽  
2018 ◽  
pp. 227-234
Author(s):  
Diego Fernando Camelo Perdomo
Keyword(s):  
Michel Foucault ◽  
Herbert Marcuse

El presente trabajo buscará identificar los puntos convergentes entre la idea de unidimensionalidad de Herber Marcuse como crítica a la conformación de una civilización y el análisis de la disciplina realizado por Michel Foucault en la consolidación de las sociedades normales modernas. Asimismo, se pretende también señalar los quiebres del uno y otro dentro de los postulados de estos, a saber, como en el caso de Marcuse, valiéndose de Freud, sostiene que la represión de la sexualidad fue la expresión de la instrumentalización del eros en el proyecto de una civilización unidimensional. No obstante, Foucault por su lado y contrario a esta idea, estima que más allá de la represión de la sexualidad, esta permitió la propagación de nuevos discursos y prácticas que permitirían ejercer el poder de control y normalización de los individuos. El sentido destructivo de la sexualidad en Marcuse para la construcción de la civilización es virada en Foucault como un espacio en el que emergen nuevos hábitos de disciplinización. Así, lo que para Marcuse es unidimensional, para Foucault es disciplinario.

Foucaults Konzept der Gouvernementalität als Analyseinstrument für die Pflegewissenschaft

Pflege ◽  
2004 ◽  
Vol 17 (6) ◽  
pp. 364-374 ◽  
Author(s):  
Heiner Friesacher
Keyword(s):  
Michel Foucault ◽  
Sich Eine

In dieser Arbeit wird das Konzept der Gouvernementalität des französischen Philosophen Michel Foucault (1926–1984) vorgestellt und seine Übertragung auf die Pflegewissenschaft aufgezeigt. Der Begriff Gouvernementalität entstammt den Spätschriften Foucaults und bildet eine Fortsetzung, Erweiterung und Akzentverschiebung seiner einflussreichen Analytik der Macht. Die Problemkomplexe Staat und Subjektivität kann Foucault mit der strategischen Konzeption von Macht nicht hinreichend unter einer einheitlichen analytischen Perspektive untersuchen. Erst mit dem Begriff der Regierung und dem Konzept der Gouvernementalität findet Foucault eine befriedigende Analysemethode. Machtbeziehungen werden hierbei unter dem Blickwinkel von Führung untersucht; so lassen sich Sozialtechnologien und Technologien des Selbst in ihrer Beziehung zueinander analysieren. Mittels dieser Perspektivenerweiterung gelingt die Analyse neoliberaler Gouvernementalität. Es lässt sich eine Neudefinition des Verhältnisses von Staat und Ökonomie aufzeigen, wobei der Markt zum regulierenden Prinzip des Staates wird und das Ökonomische alle Bereiche menschlichen Handelns umfasst. Die bisherige Foucault-Rezeption in der Pflegewissenschaft schließt (bis auf wenige Ausnahmen) nicht an die Spätschriften Foucaults an und bleibt damit in ihren Möglichkeiten begrenzt. Exemplarisch wird in dieser Arbeit der Qualitätsdiskurs und die Problematik der Bedürfnisinterpretation untersucht. In beiden Feldern lässt sich zeigen, wie sowohl die Patienten als auch die Pflegenden im Sinne neoliberaler Subjektbildung geformt werden und letztlich pflegerisches Handeln zu ökonomischem Handeln transformiert wird.

Sign in / Sign up

Export Citation Format

Share Document