Przemienność dochodów gospodarstw rolnych w Polsce w latach 2005–2018

W artykule dokonano oceny kształtowania się dochodów polskich producentów rolnych w latach 2005–2018, ze szczególnym zwróceniem uwagi na charakter tendencji zmian dochodów w kolejnych latach. Przeprowadzona analiza pozwoliła na wskazanie utrzymującej się wysokiej zmienności dochodów, zarówno na poziomie ogółu próby badawczej, jak i w poszczególnych klasach wielkości ekonomicznej. W przypadku gospodarstw o wielkości ekonomicznej od 8 do 500 tys. euro SO widoczny był wzrost dochodów w okresie 2005–2018, a sposób ich kształtowania się w kolejnych latach miał dodatkowo pewne cechy przemienności.

Zielona gospodarka, zielony wzrost i zazielenienie jako formy realizacji koncepcji zrównoważonego rozwoju

Przedmiotem opracowania jest zielona gospodarka, zielony wzrost i zazielenienie jako koncepcje wdrożeń do gospodarki w celu zachowania ochrony środowiska, bioróżnorodności i przeciwdziałania zmianom klimatu. Koncepcje te wdrażane w Unii Europejskiej przyjęły nazwę Europejskiego Zielonego Ładu. Wszystkie zielone koncepcje powiązane są z paradygmatem zrównoważonego rozwoju i w opracowanych strategiach stają się formami jego realizacji. Niniejsza praca bazuje na literaturze problemu oraz dokumentach formułowanych przez agendy Organizacji Narodów Zjednoczonych, instytucje i organizacje międzynarodowe oraz organy Unii Europejskiej. Pojęcia „zielonej gospodarki”, „zielonego wzrostu” i „zielonego ładu” mają szczególne znaczenie w sektorach gospodarki opierających się na zasobach naturalnych – rolnictwie, leśnictwie, rybołówstwie i górnictwie. Zazielenienie oznacza odnoszenie się z troską do przyrody i ekosystemów w życiu gospodarczym i społecznym, szczególnie w układach terytorialnych dużego skupienia ludności i przemysłu. Wdrażanie zielonych koncepcji zrównoważonego rozwoju wymaga wsparcia inwestycyjnego i edukacyjnego. Zielone koncepcje rozwoju mają wiele ambitnych założeń i mogą być uznawane za zbyt optymistyczne.

Ochotnicza Straż Pożarna w Polsce – czynniki determinujące wymianę pokoleń

Tradycja Ochotniczej Straży Pożarnej (OSP) w Polsce, podobnie jak w wielu innych krajach na świecie, sięga XIX w., a ogromna część jednostek w ostatnich latach obchodziła uroczyście jubileusze stu lat swojej działalności. W międzyczasie OSP wystawiana była na wiele ciężkich prób, które nie tylko jej nie osłabiły, ale wręcz wzmocniły. Co prawda okres transformacji ustrojowej ujawnił wiele negatywnych zjawisk w OSP, takich jak zależności klientelistyczne czy zjawisko „nostalgicznej wegetacji”, które już z samej nazwy wskazuje na swego rodzaju zabetonowanie struktury tej formacji. Niemniej OSP wciąż jest najliczniej reprezentowaną organizacją pozarządową w Polsce i w najbliższym czasie zapewne się to nie zmieni. Jednakże wiele zmian, w tym dążenie do profesjonalizacji strażaka ochotnika, może powodować zniechęcenie służbą ochotniczą i zjawisko luki pokoleniowej, którą trudno będzie zastąpić. Proces odejścia od wartości nieodpłatnej pracy na rzecz lokalnych wspólnot może się okazać procesem nieodwracalnym. Stąd też niezwykle istotne jest poznanie opinii strażaków ochotników, gdyż zauważają już oni, że sukcesywnie zostają dzieleni na lepszych i gorszych, profesjonalistów i amatorów, systemowo i administracyjnie wykluczanych z bezpośrednich działań, do których ponad sto lat temu zostali powołani i którym nieustannie przyświeca ten sam cel: „Bogu na chwałę, ludziom na pożytek”. W artykule prezentowane są wyniki badań wśród druhów OSP i MDP, których celem było uzyskanie odpowiedzi na pytania o przyszłość OSP w Polsce oraz poznanie opinii o tym, co współcześnie kieruje młodymi ludźmi, którzy wstępują lub opuszczają OSP, co należałby zrobić, by zwiększyć rekrutację oraz zminimalizować skutki niskiego poziomu wymiany pokoleniowej druhów. Celem badań było także uzyskanie odpowiedzi na pytanie, czy OSP nadal traktowane jest jako stowarzyszenie „nostalgiczne”.

Towards a Common Agricultural Data Space in the European Union: A Sustainable Development Perspective

In February 2020 the European Commission announced a new strategy for data in which an innovative proposal to create a single European data space composed of many sectoral common data spaces, including the agriculture sector, was presented. It is expected that the common agricultural data space will provide support for delivering a smart, innovative and sustainable agri-food system from farm to fork. Based on the analysis of framework conditions for pooling and sharing agricultural data in the EU and the Commission’s initiatives in this area, this article aims to discuss how and to what extent the common data space in agriculture could contribute to environmental, economic and social sustainability in the EU. It was concluded that the achievement of sustainability goals with the help of the planned common data space remains challenging, particularly in the context of rapid, but uneven pace of digital transformation in the agri-food sector in the EU. Overcoming legal, technical and other barriers to data sharing in the EU will not remove the fundamental problems of limited representativeness of current agricultural data assets in the EU. The design of the common data space in agriculture as well as the rules for data access and use should therefore be carefully considered. Also, specific and datarelated intervention measures, e.g. under the CAP, would be needed both to decrease the problem of a fragmented farm data landscape and to respond to the growing needs to collect and share private farm data that are highly relevant to achieving broader social goals and sustainability.

Miejsce dobrostanu zwierząt gospodarskich w polityce Unii Europejskiej

Dobrostan zwierząt gospodarskich (DZG) staje się kluczowym zagadnieniem w polityce Unii Europejskiej (UE). Przy jednoczesnej dynamicznej intensyfikacji i koncentracji produkcji zwierzęcej UE podejmuje próbę wzmocnienia poziomu DZG jako czynnika mającego zasadniczy wpływ na dochodowość gospodarstw rolnych, jakość życia na obszarach wiejskich oraz stan zdrowia publicznego, a w szczególności na aspekty dotyczące ochrony środowiska i klimatu. DZG, zgodnie ze Strategią „Od pola do stołu”, będącej częścią Europejskiego Zielonego Ładu, jest ważnym elementem transformacji gospodarki rolnej UE w kierunku sprawiedliwego, zdrowego i przyjaznego dla środowiska systemu żywności. Jest on także przedmiotem coraz większego zainteresowania opinii publicznej w UE, oczekującej stałego wzrostu ochrony i dobrostanu zwierząt gospodarskich. W związku z tym warto podsumować dotychczasowy dorobek polityczny i prawny UE dotyczący DZG, a przede wszystkim wpływ finansowania produkcji zwierzęcej w ramach Wspólnej Polityki Rolnej (WPR) i środków kierowanych na poprawę DZG. Oceny wymagają także podejmowane przez UE inicjatywy polityczne na rzecz poprawy dobrostanu zwierząt gospodarskich, zwłaszcza te związane z przekierowaniem działań legislacyjnych na wzmacnianie motywacji rynkowej uwzględniającej podnoszenie standardów chowu, hodowli, transportu oraz uboju zwierząt gospodarskich. Przegląd literatury oraz oficjalnych dokumentów i aktów prawnych UE prowadzi do wniosku, że zarówno normy prawa ustanawiające ochronę zwierząt gospodarskich, jak i sposób finansowania produkcji zwierzęcej przyczyniają się do powstawania konfliktu pomiędzy potrzebami ekonomicznymi a potrzebami społecznymi i środowiskowo-klimatycznymi w UE. Jest to wyzwanie stojące przed Unią Europejską i wymagać będzie głębokich, systemowych zmian, które wspierałyby osiągnięcie zrównoważenia w produkcji zwierzęcej, jednocześnie umożliwiając realną poprawę DZG.

Dekolektywizacja rolnictwa w Europie Środkowej. Bilans po 30 latach. Recenzja książki Marie-Claude Maurel Terre et propriété a l’est de l’Europe depuis 1990. Faiceau de droits, relations de pouvoir

M.-C. Maurel, Terre et propriété à l’est de l’Europe depuis 1990. Faiceau de droits, relations de pouvoir, collection: Les Cahiers de la MSHE LEDOUX, nr 42, seria: Normes et practiques foncière et agricoles dans le monde, nr 2, Besançon: Presses Universitaires de Franche-Comté.

Ownership Changes Through the Eyes of Workers on Large Farms

The paper offers an assessment of ownership changes on a large farm from the point of view of the employees. Such farms, some of them operating as companies, are important workplaces for the rural population today. The paper presents the results of a qualitative research (ten free-form interviews) involving people who managed such a farm located in this case in the village of Pągów (Opolskie province, Namysłów county), as well as the farm’s employees. The aim of the study was: 1) to reconstruct the employees’ work biographies, 2) to evaluate the extent to which they were active participants of the changes or objects of those changes when ownership transformations were carried out without their knowledge, despite affecting them directly, 3) to determine what impact the ownership changes had on the employees’ work situation and how they were treated by the owners and managerial staff.

Post-war Agriculture in Żuławy versus Changes in the Region’s Cultural and Social Landscape in Source Materials, Diaries and Farmers’ Narratives

On the example of Żuławy, the paper discusses questions connected with postwar migrations to the Polish Western and Northern Territories, and their consequences for agriculture. It focuses on issues related to the development of the region by new settlers and the changes taking place in the cultural and social landscape. The text highlights the region’s character and its economic conditions before 1945, and considers agricultural settlement and the agrarian and social structure after 1945. Post-war agriculture in the region is presented in the light of the cultural heritage described in scientific literature, the first settlers’ recollections written in the form of diaries in the early 1970s, and biographical accounts that the author recorded in Żuławy in 2018.

Changes in Farmers’ Modes of Work in Podlasie

Over a long time, a unique peasant mode of work developed in rural areas, which has been described in substantial detail by scholars including ethnographers, historians and rural sociologists. It was largely based on concentrating on the process and not the result, affirming work as such, cooperation with family members and neighbours, and work being embedded in a social context. This model underwent substantial change already under communism, but recent decades have accelerated the process. In the face of the structural transformation of rural areas, but also wider changes related to the sphere of work in late modernity, values once fundamental to peasants no longer play such an important role in the lives of present-day farmers. They have been replaced with other attitudes; different skills have become necessary, different attitudes have become valuable. The reasons for this include the fact that farmers realise that their children will probably seek their life’s path outside agriculture, and therefore they bring them up differently. The paper discusses not only new modes of work in agriculture and the system of values behind them, but also the sources from which farmers draw such new models.