“Ay, But Droma Pkhirdyom”: The Gypsy and the Road(Self-Identity in Soviet and Post-Soviet Gypsy Literature in the Russian Cultural and Political Context)The Gypsies have always been a peculiar minority in Russia. On one hand, the Russians admired Gypsies’ vagrancy and desire for freedom. The Gypsies were a kind of an alter-ego of the Russians’ – as they wished to be, but dared not. On the other hand, the Gypsies even in relatively liberal czarist times were treated as the second-rate people, not mentioning the soviet deportations. The Gypsy wandering was especially irritating, so the authorities always tried to settle them down. From the Gypsies’ side the attitude (the strict opposition Gadjo/Roma and at the same time the phenomenon of the “choral” settled Gypsies who connected Russian and Gypsy cultures) was ambiguous, too. It shows the main feature of Gypsy identity – the desire for wandering, the dependence – but only on the road, and the dual attitude to this feature from the side of the Russian majority. This feature and the ambiguous attitude towards it one can define as the crucial feature of the Soviet and Post-Soviet Gypsy literature. By 1938 (before the supporting of the national minorities stopped) in Soviet Gypsy literature existed two main directions in the narration: the narration about the evil capitalistic past (the exploitation of the “choral” Gypsies, who were devoid of the road by Russians – M.Iljinsko’s stories) and the depicting of the brave Soviet reality – when the Gypsies are happy to work and to be settled in the kolkhozes (M.Bezludzko’s poems). This image of the new Soviet Gypsy is rooted in the image of the vagrancy (through its’ denial for Soviet epoch and its’ glorification for czarist times), as the detailed analysis of the texts shows. „Ay, But Droma Pkhirdyom”: Cygan i droga (Tożsamość własna w radzieckiej i postradzieckiej literaturze cygańskiej w rosyjskim kontekście kulturowym i politycznym)Cyganie zawsze byli szczególną mniejszością w Rosji. Z jednej strony Rosjanie podziwiali bezdomność Cyganów i ich pragnienie wolności. Cyganie stanowili swego rodzaju alter ego Rosjan: byli tacy, jakimi ci ostatni być chcieli, ale nie ośmielali się. Z drugiej zaś nawet w stosunkowo liberalnych czasach caratu traktowano ich jako ludzi drugiej kategorii, nie wspominając o sowieckich deportacjach. Wędrowny Cygan denerwował szczególnie, tak więc władze zawsze starały się ich osiedlać. Postawy Cyganów także były dwuznaczne (ścisła opozycja Gadziowie/Romi i jednocześnie zjawisko „chorału” osiadłych Cyganów, łączącego kultury rosyjską i cygańską). Ujawnia to główną cechę tożsamości cygańskiej: pragnienie ruchliwości, zależność – ale tylko w drodze, co zderzało się z dwoistą postawą rosyjskiej większości. Ową cechę jak też dwuznaczną postawę wobec niej można uznać za zasadniczy rys radzieckiej i postradzieckiej literatury cygańskiej. Około 1938 roku (zanim skończyło się wspieranie mniejszości narodowych) w radzieckiej literaturze cygańskiej występowały dwie główne linie narracyjne: narracja o złej kapitalistycznej przeszłości (wykorzystywanie „chorałowych” Cyganów, którzy zostali wyprowadzeni z drogi przez Rosjan: M. Iljinsko) oraz opisywanie wspaniałej rzeczywistości radzieckiej – kiedy to szczęśliwi Cyganie pracują i osiedlani są w kołchozach (M. Bezludzko). Taki obraz nowego radzieckiego Cygana ma źródła w obrazie bezdomności (ze względu na negowanie epoki radzieckiej i gloryfikację czasów carskich), co pokazuje szczegółowa analiza tekstów.
Reconstructing a Nomadic Network: Itineraries of Jewish Actors during the First Lithuanian Independence
