Αναζήτηση πληροφορίας στο διαδίκτυο

Το πεδίο της Επιστήμης των Πληροφοριών που ασχολείται με τις έρευνες πληροφοριακής συμπεριφοράς συγκεντρώνει έντονο ερευνητικό ενδιαφέρον σήμερα. Η διαδικασία αναζήτησης πληροφοριών έχει γίνει πλέον αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινής ζωής ατόμων όλων των ηλικιών. Πρόσφατες έρευνες καταδεικνύουν ότι, παρά την εξοικείωση των ατόμων με τις νέες τεχνολογίες, αντιμετωπίζουν προβλήματα στην προσπάθειά τους να εντοπίσουν την πληροφορία που αναζητούν στο διαδίκτυο. Καθίσταται λοιπόν αναγκαίο, το εκπαιδευτικό σύστημα να προετοιμάσει με κατάλληλο τρόπο τους νέους για την επίλυση πληροφοριακών προβλημάτων με ψηφιακά μέσα.Η παρούσα διατριβή επικεντρώνεται στη διερεύνηση της πληροφοριακής συμπεριφοράς και των πρακτικών χρήσης των μηχανών αναζήτησης, που αναπτύσσουν οι φοιτητές/τριες του Τ.Ε.Ε.Α.Π.Η. του Πανεπιστημίου Πατρών στο πλαίσιο της επίλυσης πληροφοριακών προβλημάτων, με σκοπό την πρόταση κατάλληλης διδακτικής παρέμβασης που θα συμβάλλει σημαντικά στη δημιουργία ατόμων ικανών να επιλύουν αποδοτικά τα πληροφοριακά προβλήματα με τη χρήση του διαδικτύου. Ειδικότερα, η έρευνα επιδιώκει τη μελέτη της α) επίδρασης από την παρακολούθηση μιας διδακτικής παρέμβασης σε σχέση με τη διαδικασία αναζήτησης και τα βασικά εργαλεία του Διαδικτύου και β) της επίδρασης από την εξοικείωσή τους με ένα συγκεκριμένο θεματικό πεδίο (ΤΠΕ στην Εκπαίδευση). Απώτερος σκοπός της έρευνας είναι η πρόταση κατάλληλης διδακτικής παρέμβασης βασισμένης στη διαδικασία επίλυσης προβλήματος σε σχέση με τα βασικά εργαλεία του διαδικτύου με στόχο την αποτελεσματική αναζήτηση πληροφορίας από τους φοιτητές/τριες.Η παρούσα διατριβή περιγράφει το σχεδιασμό και την υλοποίηση μιας μελέτης περίπτωσης, στην οποία συμμετείχαν 137 φοιτητές/τριες που παρακολούθησαν το υποχρεωτικό μάθημα «ΤΠΕ στην Εκπαίδευση», στο πλαίσιο του οποίου διεξήχθη η έρευνα. Για την επίτευξη των στόχων της έρευνας, ακολουθήθηκε η μεικτή ερευνητική προσέγγιση. Πιο συγκεκριμένα, συγκεντρώθηκαν ποσοτικά και ποιοτικά δεδομένα μέσω της χρήσης ερωτηματολογίου, φύλλων εργασίας, εφαρμογή της μεθόδου της παρατήρησης και εφαρμογή του πρωτοκόλλου ομιλούντων υποκειμένων (think aloud protocol). Αναλυτικότερα, στο πλαίσιο της ερευνητικής διαδικασίας οι συμμετέχοντες συμπλήρωσαν ερωτηματολόγιο στην αρχή και στο τέλος του εξαμήνου για την καταγραφή των αρχικών και τελικών απόψεων, στάσεων και της αντιληπτής γνώσης σχετικά με τη χρήση των μηχανών αναζήτησης. Επιπρόσθετα, κλήθηκαν να επιλύσουν τρία πληροφοριακά προβλήματα για τη διερεύνηση των πληροφοριακών συμπεριφορών και πρακτικών χρήσης των μηχανών αναζήτησης που αναπτύσσουν στο πλαίσιο της επίλυσης πληροφοριακών προβλημάτων με χρήση ψηφιακών μέσων. Ανάμεσα στο πρώτο και τα δύο τελευταία πληροφοριακά προβλήματα, πραγματοποιήθηκε διδακτική παρέμβαση με αντικείμενο την εξοικείωση των φοιτητών/τριών με τη διαδικασία αναζήτησης πληροφοριών, βασισμένη στο μοντέλο Big6 των Eisenberg & Berkowitz (1990), καθώς επίσης και την εξοικείωσή τους με τη χρήση βασικών διαδικτυακών εργαλείων αναζήτησης.Για την ανάλυση των ποσοτικών δεδομένων πραγματοποιήθηκε περιγραφική και επαγωγική στατιστική με τη χρήση του προγράμματος SPSS. Για την επεξεργασία και ανάλυση των ποιοτικών δεδομένων που προέκυψαν από την παρατήρηση των διαδικασιών επίλυσης των τριών προβλημάτων με τα οποία ενεπλάκησαν οι φοιτητές/τριες, αναπτύχθηκαν δύο σχήματα κωδικοποίησης με τη βοήθεια των λογισμικών NVivo, TechSmith Morae Manager και το λογισμικό Microsoft Excel.Από την ανάλυση των αποτελεσμάτων, προέκυψε ότι οι φοιτητές/τριες βελτίωσαν τη μέση συνολική επίδοση στα δύο προβλήματα με τα οποία ενεπλάκησαν μετά την πραγματοποίηση της διδακτικής παρέμβασης. Επιπρόσθετα, η ανάλυση των δεδομένων κατέδειξε ότι η διδακτική παρέμβαση που σχεδιάστηκε και εφαρμόστηκε συνέβαλε στη διαμόρφωση θετικότερων απόψεων, στάσεων και αντιληπτής γνώσης για τη χρήση των μηχανών αναζήτησης. Επίσης, η ανάλυση των δεδομένων ανέδειξε ότι οι φοιτητές/τριες εμφάνισαν μια αλλαγή στη συμπεριφορά όσον αφορά τον τρόπο διατύπωσης και επαναδιατύπωσης ερωτημάτων σε μηχανές αναζήτησης, κατά τη διάρκεια της επίλυσης του δεύτερου και τρίτου προβλήματος σε σχέση με την επίλυση του πρώτου προβλήματος, λόγω της εξοικείωσής τους με το αντικείμενο της αναζήτησης, αλλά και της επίδρασης της διδακτικής παρέμβασης. Αναφορικά με τα λάθη που πραγματοποιήθηκαν κατά τη χρήση μηχανών αναζήτησης, διαπιστώθηκε ότι οι φοιτητές/τριες κατά τη διάρκεια της αναζήτησης της πληροφορίας στο διαδίκτυο για την επίλυση των τριών πληροφοριακών προβλημάτων πραγματοποίησαν τριών ειδών λάθη: λάθη χειρισμού, συντακτικά λάθη και εννοιολογικά λάθη. Τα αποτελέσματα σχετικά με τη συμπεριφορά που ανέπτυξαν οι φοιτητές/τριες κατά τη διάρκεια της συνολικής διαδικασίας επίλυσης των τριών πληροφοριακών προβλημάτων παρέχουν λεπτομερείς πληροφορίες όσον αφορά τις διάφορες συμπεριφορές που ανέπτυξαν οι φοιτητές/τριες σε καθεμία από τις πέντε βασικές διαδικασίες αναζήτησης πληροφορίας σε ψηφιακά περιβάλλοντα: α) τον προσδιορισμό και κατανόηση του πληροφοριακού προβλήματος, β) την επιλογή της πηγής πληροφοριών, γ) τη χρήση μηχανής αναζήτησης και λέξεων-κλειδιών για την εύρεση της ζητούμενης απάντησης, δ) την αξιολόγηση και επιλογή των αποτελεσμάτων αναζήτησης, των πηγών πληροφόρησης και των πληροφοριών και ε) την επεξεργασία και ενσωμάτωση της πληροφορίας για την επεξεργασία της απάντησης. Παρατηρήθηκαν αλλαγές στις πληροφοριακές συμπεριφορές που ανέπτυξαν οι συμμετέχοντες κατά τη διάρκεια των τριών επιλύσεων που φαίνεται να οφείλονται στην επίδραση των δύο παραγόντων: διδακτική παρέμβαση και εξοικείωση με το αντικείμενο αναζήτησης.