Από το 2008 που πρωτοεμφανίστηκαν τα μαζικά, ελεύθερα, διαδικτυακά μαθήματα - MOOCs (Massive Open Online Courses) η σχετική έρευνα έχει επικεντρώνεται σχεδόν αποκλειστικά στην εφαρμογή τους σε ενηλίκους, κυρίως φοιτητές, απόφοιτους της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης ή επαγγελματίες, ενώ ελάχιστα έχουν διερευνηθεί τα πιθανά οφέλη από τη υιοθέτηση τους στη διδασκαλία μαθημάτων χαμηλότερων εκπαιδευτικών βαθμίδων και είναι ουσιαστικά ανύπαρκτη σχετικά με τα πρακτικά θέματα σχεδίασης, υλοποίησης και προσφοράς τέτοιων μαθημάτων την προ-τριτοβάθμια εκπαίδευση.Τοποθετημένη μέσα σε αυτό το πλαίσιο η παρούσα εργασία είχε διττό στόχο:a.σε θεωρητικό επίπεδο, να διερευνήσει τον δυνητικό ρόλο, την αξία και τις προοπτικές υιοθέτησης των MOOCs στην προ-τριτοβάθμια εκπαίδευσηb.σε πρακτικό επίπεδο, να προσδιορίσει και να προτείνει καλές πρακτικές και διαδικασίες σχετικά με το σχεδιασμό, την ανάπτυξη, την εφαρμογή, την παροχή και την αξιολόγηση των MOOCs για τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση.Για την επίτευξη των παραπάνω στόχων υιοθετήθηκε σπειροειδές ερευνητικό σχέδιο συμμετοχικής έρευνας δράσης αποτελούμενο από δύο ερευνητικούς κύκλους οι οποίοι υλοποιήθηκαν κατά τη διάρκεια δύο διαδοχικών σχολικών ετών. Στα πλαίσια αυτού του συμμετοχικού ερευνητικού σχήματος δράσης σχεδιάστηκε, υλοποιήθηκε και προσφέρθηκε ανοιχτά για δύο διαδοχικές σχολικές χρονιές (2015 και 2016) ένα MOOC για τον προγραμματισμό υπολογιστών. Το MOOC απευθύνονταν σε μαθητές που προετοιμάζονταν για τη συμμετοχή τους στις πανελλαδικές εξετάσεις των Επαγγελματικών Λυκείων στο μάθημα του Προγραμματισμού Υπολογιστών για την εισαγωγή τους στην ελληνική τριτοβάθμια εκπαίδευση.Τα PROG15 και PROG16 MOOCs υιοθέτησαν και συνέθεσαν σχεδιαστικές και παιδαγωγικές αρχές τόσο των x- και όσο και των c-MOOCs. Αυτό επιτεύχθηκε μέσα από τη φιλοξενία, οργάνωση και προσφορά του εκπαιδευτικού υλικού στην πλατφόρμα της Udemy (www.udemy.com/domprogepal) και την υποστήριξη της συνεργατικής κοινότητας μάθησης από το Q&A forum της πλατφόρμας. Παράλληλα δημιουργήθηκε μία δεύτερη, συμπληρωματική του Udemy Q&A forum, ανοιχτή ομάδα συζητήσεων (Group) και συνεργασίας στο Facebook (https://www.facebook.com/groups/domprogepal/).Κατά τη διάρκεια των δύο ερευνητικών κύκλων η έρευνα, με συστηματικό τρόποa.κατέγραψε και τεκμηρίωσε ορθές πρακτικές και διαδικασίες σχετικά με το σχεδιασμό, την υλοποίηση, την εφαρμογή και την παρατήρηση MOOCs για τη δευτεροβάθμια εκπαίδευσηb.κατέγραψε και ανέλυσε για τους συμμετέχοντες μαθητές δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης•τα κίνητρα συμμετοχής τους και τους λόγους πρόωρης αποχώρησης, τις προσδοκίες τους από τη συμμετοχή τους στο μάθημα και τη στάση τους απέναντι σε αυτό (με τη χρήση δύο ερωτηματολογίων που συμπληρώθηκαν από τους μαθητές πριν- και μετά-) και•τη συμπεριφορά τους στο πλαίσιο των PROG15 και PROG16 MOOCs εστιάζοντας στις εγγραφές και στις συνδέσεις των μαθητών (αριθμός και ποσοστά), στα ποσοστά ολοκλήρωσης και πρόωρης εγκατάλειψης, στο βαθμό αλληλεπίδρασης, συνεργασίας καθώς και στη συμβολή/συνεισφορά των μαθητών στο περιεχόμενο του μαθήματος.Επιπρόσθετα, κατά τη διάρκεια του δεύτερου ερευνητικού κύκλου (PROG16) επιχειρήθηκε ο προσδιορισμός του αν και σε ποιο βαθμό συμμετείχαν στο μάθημα μαθητές με ειδικές μαθησιακές ανάγκες καθώς και το αντίκτυπο που είχε σε αυτούς η συμμετοχή τους στο MOOC.Σε πρακτικό επίπεδο η έρευνα προσέφερε•ένα πλαίσιο καλών πρακτικών και διαδικασιών για το σχεδιασμό, την ανάπτυξη, την υλοποίηση, την προσφορά και την αξιολόγηση των MOOCs στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση.Σε θεωρητικό επίπεδο η έρευνα κατέγραψε•χαμηλά ποσοστά ολοκλήρωσης των PROG15 και PROG16, παρόμοια όπως με τα ποσοστά ολοκλήρωσης των τυπικών MOOCs που απευθύνονται σε μεγαλύτερες ηλικίες και εκπαιδευτικές βαθμίδες, καθώς και μία καθοδική τάση όσον αφορά στα ποσοστά ολοκλήρωσης των διαλέξεων του MOOC όσο αυτό πλησίαζε προς το τέλος του. Επιπλέον, η ανάλυση των learning analytics των μαθητών ανέδειξε ότι ο αριθμός των συνδέσεων (ημερήσιος και συνολικός) καθώς ο μέσος χρόνος παραμονής στα PROG15 και PROG16, επηρεάστηκαν από το διαθέσιμο χρόνο των μαθητών με βάση τις υπόλοιπες υποχρεώσεις τους.•χαμηλό βαθμό συνεργασίας/αλληλεπίδρασης των μαθητών του PROG15 με τους συμμαθητές τους καθώς επίσης και χαμηλό βαθμός συμβολής τους στο περιεχόμενο/υλικό του μαθήματος, τόσο στο Udemy Q&A Forum όσο και στο Facebook Group. Αντίθετα, η συνεργασία και η αλληλεπίδραση των μαθητών του PROG16 στο Facebook Group ήταν αρκετά υψηλή, ενώ η συμβολή τους στο περιεχόμενο των μαθημάτων ήταν ιδιαίτερα ικανοποιητική, γεγονός που αποδίδεται στις εννέα προκαθορισμένες εβδομαδιαίες on-line συναντήσεις που πραγματοποιήθηκαν με την παρουσία του εκπαιδευτή, εντός του PROG16 Facebook Group.•ιδιαίτερα θετική στάση των μαθητών απέναντι στα MOOCs, την παιδαγωγική τους προσέγγιση, τις δυνατότητες επικοινωνίας και συνεργασίας που παρέχουν, τη βοήθεια και την υποστήριξή τους και τα μαθησιακά οφέλη από την υιοθέτησή τους στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Οι περισσότεροι μαθητές αξιολόγησαν ως πολύ θετική τη συνολική εμπειρία τους με τα PROG15 και PROG16, δήλωσαν πολύ εξοικειωμένοι με τα MOOCs μετά από τη συμμετοχή τους στα PROG15 και PROG16 και ήταν πρόθυμοι να παρακολουθήσουν και άλλα MOOCs, στην περίπτωση που προσφερθούν.Σχεδόν το 15% των μαθητών που απάντησαν στα ερωτηματολόγια του PROG16 δήλωσαν ότι αντιμετώπιζαν κάποια διαγνωσμένη μαθησιακή δυσκολία. Οι μαθητές αυτοί, τόσο πριν όσο και μετά τη συμμετοχή τους στο PROG16, σε σύγκριση με τους τυπικούς μαθητές κατέγραψαν υψηλότερες μαθησιακές προσδοκίες από τη συμμετοχή τους στο MOOC και από τη χρήση των MOOCs στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, καθώς και υψηλότερη αποφασιστικότητα να ολοκληρώσουν το μάθημα. Επιπλέον, παρέμειναν περισσότερο χρόνο συνδεδεμένοι στο μάθημα, κάλυψαν μεγαλύτερο μέρος της προσφερόμενης ύλης και τόσο η συνολική τους εμπειρία όσο και ο βαθμός ικανοποίησης τους από τη συμμετοχή τους στο PROG16 ήταν σαφώς υψηλότερος σε σύγκριση με τους τυπικούς μαθητές.Τέλος, οι μαθητές με μαθησιακές δυσκολίες δήλωσαν πιο πρόθυμοι σε σχέση με τους τυπικούς μαθητές να συμμετάσχουν σε κάποια άλλο MOOC δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης αν αυτό προσφέρονταν, κατέγραψαν υψηλότερο βαθμό συμμετοχής στο φόρουμ, υψηλότερο βαθμό συμβολής και συνεισφοράς στο υλικό του μαθήματος και μεγαλύτερες προσδοκίες μάθησης από τη χρήση των MOOCs στην ελληνική δευτεροβάθμια εκπαίδευση.Τα παραπάνω ευρήματα, αν και προέκυψαν μέσα στα πλαίσια ενός πολύ συγκεκριμένου εκπαιδευτικού πλαισίου, για ένα σχετικά μικρό δείγμα μαθητών για τα μέτρα των MOOCs, αποτελούν ένα ιδιαίτερα ελπιδοφόρο υπόβαθρο για την αξιοποίηση αυτού του νέου εκπαιδευτικού εργαλείου στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση γενικότερα και ειδικότερα στην προετοιμασία των μαθητών δευτεροβάθμιας για σπουδές τριτοβάθμιας εκπαίδευσης σε θέματα που σχετίζονται με τον προγραμματισμό υπολογιστών. Τα ευρήματα αυτά (θεωρητικά και πρακτικά) μπορούν να αποτελέσουν τη βάση για την μελλοντική έρευνα που θα αφορά στο σχεδιασμό, την ανάπτυξη και την υλοποίηση της επόμενης γενιάς MOOCs.
Using Learning Analytics to Improve MOOC Instructional Design
