Η Διάκριση μεταξύ Ουδετερότητας και Τελειοκρατίας στην Πολιτική και Ηθική Φιλοσοφία του Φιλελυθερισμού: Τι είναι και γιατί έχει σημασία

Η αντιπαραβολή των εννοιών της ‘ουδετερότητας’ και της ‘τελειοκρατίας’ στον φιλελευθερισμό και η εν τέλει αντιθετική πολιτικά ερμηνεία τους, είναι εφικτό να έχει χειροπιαστές και πρακτικές επιπτώσεις. Η επισήμανση των υπόρρητων πολιτικών μηνυμάτων που μπορούν οι έννοιες αυτές να φέρουν αλλά και που συστηματικά -συνειδητά ή ασυνείδητα- αποσιωπούνται, μπορεί, επηρεάζοντας το θεωρητικό υπόβαθρο άσκησης πολιτικής, να αποκτήσει επίκαιρο χαρακτήρα με πρακτικό πεδίο εφαρμογής. Τα πλεονεκτήματα του τελειοκρατικού φιλελευθερισμού θα αναδειχθούν κυρίως μέσω της προβολής, της συσχέτισης, καθώς και της στοίχισης συγκεκριμένων επιχειρημάτων του J.S.Mill και του J.Raz αλλά και της αντιπαράθεσής τους με τα αντίστοιχα ‘ουδετεριστών’, όπως ο J.Rawls.

Νεολαία, αριστερή ψήφος και ριζοσπαστισμός τη δεύτερη δεκαετία του 2000

Το άρθρο αυτό έχει ως στόχο να απαντήσει στο ερώτημα αν η σύγχρονη νεολαία στην Ελλάδα, μετά την ή/και λόγω της κρίσης, μπορεί να χαρακτηριστεί ως ριζοσπαστική, βάσει του είδους της πολιτικής κοσμοαντίληψης και συμπεριφοράς που εκδηλώθηκαν από σημαντικό κομμάτι της. Κι εάν, συνεπώς, θα μπορούσε να προσληφθεί ως δυνητική κινητήρια δύναμη κοινωνικών κατά το πρότυπο της νεολαίας της Μεταπολίτευσης. Από μια άποψη αποτελεί συνέχεια προηγούμενου άρθρου (Παντελίδου Μαλούτα, 2015), όπου έγινε προσπάθεια να καταδειχθεί τάση «επιστροφής» της νεολαίας στην πολιτική ήδη από το 2008, τάση η οποία εντάθηκε και διευρύνθηκε στην κρίση. Επεκτείνοντας την προβληματική εκείνη, και θεωρώντας ως δεδομένα τα στοιχεία που καταδεικνύουν τη στροφή των νέων προς την Αριστερά, και την «επιστροφή» τους στην πολιτική αρχικά μέσω δυναμικών μορφών συμμετοχής, θα επιδιωχθεί εδώ να προσεγγιστεί με τη βοήθεια δεδομένων ποιοτικής έρευνας, το αρχικό ερώτημα: Αποτελεί o ριζοσπαστισμός σήμερα καθοριστικό ιδεολογικό και συμπεριφορικό χαρακτηριστικό της νεολαίας; Λέξεις κλειδιά: Νεολαία, πολιτική δράση, ριζοσπαστισμός, Aριστερά, ψήφος των νέων AbstractThis article aims at answering whether today’s youth in Greece could be defined as radical, based on the kind of political behavior and worldview manifested by a significant part of young people. And, hence, whether it could be perceived as a potential driving force of social change, according to the example of the youth of “Metapolitefsi”. In a way, this article draws from and further continues a previous article (Παντελίδου-Μαλούτα, 2015), which sought to illustrate Greek youth’s tendency to “return” to politics; a development already evident since 2008 that intensified during the crisis. Delving deeper into this rationale and taking into account data which attest to the youth’s turn towards the Left and return to politics, initially through dynamic modes of participation, here, we will employ qualitative research data in an attempt to approach the original question: Does radicalism constitute a defining ideological and behavioral characteristic of today’s youth? Key wordsYouth politics, voting behavior, radicalism, political attitudes, the Left

Η κανονιστικότητα στη «φιλοσοφική κοινωνική θεωρία» του Karl Marx

Στην παραδοσιακή θεωρία, που χωρίζει σαφώς φιλοσοφία και επιστήμη, ηθική και οικονομία, θεωρία και πράξη, κανονιστική και περιγραφική θεωρία, είναι διαδεδομένη η άποψη ότι η μαρξική θεωρία στερείται μιας κανονιστικής διάστασης. Ωστόσο, η «φιλοσοφική κοινωνική θεωρία» του Marx δεν είναι «ηθικολογούσα κριτική», αλλά ως εμμενής κριτική του καπιταλιστικού κοινωνικού σχηματισμού βρίσκει τα εμμενή κριτήριά της, το κανονιστικό της στοιχείο μέσα στην ίδια την κοινωνική πραγματικότητα. Ο Μαρξ καταφάσκει αρχικά στα αιτήματα του καντιανού πρακτικού Λόγου, για να αποδείξει στη συνέχεια ότι στον καπιταλιστικό κοινωνικό σχηματισμό πραγματοποιούνται μόνο φαινομενικά, γι’ αυτό τα αντιστρέφει εμμενώς. Μέσω της ύστερης θεωρίας της αλλοτρίωσης του Μαρξ καταδεικνύεται πως στη μαρξική θεωρία οι κυρίαρχες κανονιστικές ιδέες της σύγχρονης πολιτικής φιλοσοφίας (λ.χ. δικαιοσύνη, ελευθερία) μετατίθενται από τη σφαίρα του δικαίου στη σφαίρα της πολιτικής οικονομίας και πως αυτές οι τυπικές, φορμαλιστικές νόρμες της αστικής κοινωνίας μετασχηματίζονται σε υλικές (λ.χ. κοινωνική δικαιοσύνη, κοινωνική ελευθερία).

«Νεο-ολιγαρχική» πολιτική; Ιδιότητα του πολίτη, κόμματα και δημοκρατία σε μια εποχή μετάβασης.

Σκοπός του άρθρου αυτού είναι μια ιστορική πραγμάτευση της αντίληψης και του τρόπου άσκησης της πολιτικής στο πλαίσιο των σύγχρονων δυτικών δημοκρατιών μέσα από την εξέταση ορισμένων κρίσιμων στοιχείων που προσδιορίζουν την εκάστοτε μορφή τους. Αξιοποιώντας ιδίως τις μελέτες των T. H. Marshall, Claus Offe, Peter Mair και Νίκου Μουζέλη, δίδεται έμφαση στους τρεις τύπους δικαιωμάτων (ατομικά, πολιτικά, κοινωνικά) που συγκροτούν την ιδιότητα του πολίτη, στον εκάστοτε συμβιβασμό μεταξύ καπιταλισμού και πολιτικής δημοκρατίας, στην οργανωσιακή εξέλιξη των πολιτικών κομμάτων και τη σχέση τους με το κράτος και την κοινωνία πολιτών, στην ένταξη των μαζών στην πολιτική και τελικά στον τύπο δημοκρατίας και πολιτικής που εξαρτούν οι παραπάνω μεταβλητές. Υποστηρίζεται ότι, υιοθετώντας και επεκτείνοντας το σχήμα του Νίκου Μουζέλη περί «ολιγαρχικής» και «μετα-ολιγαρχικής» πολιτικής, στις σύγχρονες δυτικές δημοκρατίες μπορούμε να κάνουμε λόγο για «νέo-ολιγαρχική» πολιτική.

H σύγκρουση του Προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας Σ. Κυπριανού με το κυπριακό κοινοβούλιο (1984- 1985) ως μορφή κρίσης του Κράτους

Το 1984-1985 το κυπριακό πολιτικό σύστημα χαρακτηρίστηκε από τη σφοδρή αντιπαράθεση μεταξύ του Προέδρου της Δημοκρατίας Σ. Κυπριανού και του Κοινοβουλίου με θέμα το ενδεχόμενο επίλυσης του Κυπριακού. Πρόκειται για μια μορφή κρίσης του κράτους όπου η πίεση που δημιούργησε η ανακήρυξη του τουρκοκυπριακού ψευδοκράτους συνέβαλε στη διαμόρφωση μιας καινοφανούς συμμαχίας μεταξύ ΑΚΕΛ και ΔΗΣΥ. Τα δύο αυτά κόμματα επιχείρησαν, μέσω διαφόρων θεσμικών ενεργειών, να οδηγήσουν τον Κυπριανού σε παραίτηση. Αυτή η κατεύθυνση είχε ως αποτέλεσμα την προκήρυξη πρόωρων βουλευτικών εκλογών στις οποίες το ΑΚΕΛ σημείωσε σημαντική πτώση και το ΔΗΚΟ σοβαρή άνοδο.

Δημόσια σφαίρα και θρησκευτικό επιχείρημα στο πλαίσιο της μετακοσμικής κοινωνίας

Το κείμενο επιδιώκει την ανακατασκευή της προβληματικής της θέσης του θρησκευτικού επιχειρήματος στη δημόσια σφαίρα στο πλαίσιο της μετακοσμικής κοινωνίας. Ανατρέχοντας στη σκέψη των John Rawls, Charles Taylor, Jürgen Habermas και William Connolly, θα επιδιώξω την ανασυγκρότηση των πολλαπλών και πολυσύνθετων διαστάσεων της θέσης του θρησκευτικού επιχειρήματος στη μετακοσμική δημόσια σφαίρα με άξονα τη συνθήκη του πλουραλισμού από την οποία χαρακτηρίζονται οι νεωτερικές κοσμικές κοινωνίες. Το κείμενο κλείνει με την κριτική ανασύνθεση της προβληματικής στη σκέψη των Taylor και Connolly αναδεικνύοντας παράλληλα τη σημασία που έχει η διάσταση της διυποκειμενικής εγκυρότητας των διαβουλεύσεων στη δημόσια σφαίρα μέσα από μια κριτική προσέγγιση της θεώρησης του Habermas. Λέξεις κλειδιά: Δημόσια σφαίρα, θρησκευτικό επιχείρημα, μετακοσμική κοινωνία, πλουραλισμός. Abstract This paper addresses the question of the role of religious argument in the post-secular public sphere in the thought of John Rawls, Charles Taylor, Jürgen Habermas and William Connolly. In order to highlight the complex and multiple dimensions of this subject, I will focus on the importance of pluralism as the mediating concept between religious argumentation and the public sphere. In the concluding section of the paper I will provide a constructive criticism of Taylor’s and Connolly’s arguments and I will defend Habermas’s reconstruction of the intersubjective validity of deliberations in the post-secular public sphere through a critical account of his thought. Keywords: Public sphere, religious argument, post-secular society, pluralism.

Ανελεύθερη Δημοκρατία και Αντιδημοκρατικός Φιλελευθερισμός

Η σύγχρονη αντίληψη περί δημοκρατίας συνθέτει ιστορικά δύο συστατικές συνιστώσες: αφενός τη δημοκρατική με στενή έννοια, που συνδέει την πλειοψηφική αρχή με τη λαϊκή κυριαρχία και αφετέρου τη φιλελεύθερη, που επιβάλλει το σεβασμό των θεμελιωδών δικαιωμάτων. Οι φιλελεύθερες δημοκρατίες χρειάζονται και τα δύο στοιχεία για να λειτουργήσουν σωστά. Ωστόσο, το μεγαλύτερο μέρος της σύγχρονης κριτικής εντοπίζεται στην ανάδυση των «ανελεύθερων δημοκρατιών», δηλαδή στην άνοδο αυταρχικών καθεστώτων σε πολιτείες όπου διεξάγονται μεν εκλογές, αλλά το κράτος δικαίου αποδυναμώνεται. Ωστόσο, η αποδυνάμωση των δημοκρατιών μας σαφώς σχετίζεται και με την κυριαρχία νεοφιλελεύθερων πολιτικών που υπονομεύουν το δημοκρατικό στοιχείο με την υπονόμευση του κοινωνικού συμβολαίου του κράτους πρόνοιας και την αφαίρεση σημαντικών πολιτικών και οικονομικών αρμοδιοτήτων από τη σφαίρα λήψης δημοκρατικών αποφάσεων . Θεωρώ ότι αυτός ο «αντιδημοκρατικός φιλελευθερισμός» λειτουργεί ως καταλύτης για ανεστραμμένου είδωλο του, αυτό της «ανελεύθερης δημοκρατίας» και υποστηρίζω ότι οι δύο αυτές παράλληλες παθολογίες πρέπει να αντιμετωπιστούν όχι διακριτά αλλά ως κοινή απειλή για τα δημοκρατικά μας καθεστώτα.

Το αθεμελίωτο της δημοκρατίας

Το άρθρο επιχειρεί να διερευνήσει τις φιλοσοφικές παραμέτρους του «αθεμελίωτου» της δημοκρατίας, καθώς επίσης να εξετάσει τις συνέπειες του σε σχέση με 1) την ανθρώπινη φύση, 2) το νόημα και την αλήθεια, και 3) το κράτος και τους θεσμούς. Θα πρέπει μάλλον να αναγνωρίσουμε ότι η δημοκρατία περικλείει, κατά τρόπο ουσιώδη, κάποιο στοιχείο «αθεμελίωτου» ή αλλιώς ότι «θεμελιώνεται» κατ’ ανάγκη πάνω στην απουσία μιας υπερβατικής αρχής, απορρίπτοντας έτσι το ενδεχόμενο μιας ούτως ειπείν «δημαρχίας». Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχουν νόμοι, κανόνες και (αυτο)περιορισμοί, αλλά ότι η δημοκρατία είναι αναγκασμένη να εκτίθεται διαρκώς στο απρόβλεπτο της επινόησης, τουτέστιν στη διακινδύνευση μιας απροϋπόθετης ρήξης με τον ίδιο της τον εαυτό.

Inequality, Recognition, Irrationalism and Populism. From liberal Democracy and the democratic Rule of Law to post-Democracy. Two crucial historical moments and their consequences: 1945 and 1989/91

After the inequality turn of the late 1970s and mainly after the collapse of the Soviet Union deregulation, globalization, hyperconcentration of wealth and private power, oligopolies, monopolies and the dominant position of the financial capital are the consequences of paradigm change from the post 1945 Keynesian consensus to the neoliberal dismantling of the social contract. The end of the heavy industry era, the relocation of production to China and the digital revolution and industrialization 4.0 undermine the classical negotiation between capital and labor leading again to marginalization of social recognition and to oligarchy and transforms the classes dangereuses of the industrial era to classes irrelevantes. The erosion of Democracy and the rise of irrationalism as the systemic rationalization of inequality are the consequences in the declining Western world parallel to the aggressive authoritarian capitalism in China. It seems that the era of the social state between 1945 and the end of the 1970s and mainly after 1989/91 was only a historical intermezzo and that exorbitant inequality reappears as the constituent element of capitalism.

Κοινωνικές διαστάσεις της πολιτικής για την κλιματική αλλαγή στην Ελλάδα της κρίσης: Περιβαλλοντική Φορολογία και Ενεργειακή Φτώχεια

Η μελέτη αυτή αποσκοπεί στη διερεύνηση των κοινωνικών διαστάσεων και επιπτώσεων της πολιτικής για την κλιματική αλλαγή στην Ελλάδα την περίοδο της οικονομικής κρίσης. Προς το σκοπό αυτό, διεξάγεται η συγκριτική αποτύπωση της συμβολής των ελληνικών περιφερειών στην κλιματική αλλαγή και επιχειρείται η χαρτογράφηση της τρωτότητάς τους στους περιβαλλοντικούς κινδύνους, αλλά και στις επιπτώσεις των περιβαλλοντικών πολιτικών. Από την παρουσίαση και συζήτηση όσον αφορά την εξέλιξη της ελληνικής περιβαλλοντικής φορολογίας αναδεικνύεται το κοινωνικό και περιβαλλοντικό αντίκτυπο της στρεβλής εφαρμογής αυτών των οικονομικών εργαλείων πολιτικής, με χαρακτηριστικό παράδειγμα το φαινόμενο της ενεργειακής φτώχειας.