К орнитофауне памятника природы «Урочище "Буданова гора"» (Саратовская область, Россия)

Приведены сведения о гнездовой фауне птиц памятника природы регионального значения «Урочище "Буданова гора"» (Саратовская область, Россия). В течение 2011–2021 гг. обследованы два кластерных участка этой охраняемой территории: эрозионный останец с окружающими степными участками и овражно-балочная сеть из пяти оврагов. Выявлены преобладающие виды птиц, обобщены и актуализированы данные о редких видах, в том числе включенных в Красные книги Саратовской области и России: филине (Bubo bubo), сизоворонке (Coracias garrulus), обыкновенной горлице (Streptopelia turtur). Оценены изменения в составе гнездовой орнитофауны за 10 лет, а также проведено сравнение с более ранними данными, опубликованными в литературе. Наибольшее разнообразие птиц характерно для овражно-балочной сети второго кластерного участка, благодаря наличию здесь склерофильных видов, гнездящихся в обрывах: золотистой щурки (Merops apiaster), сизоворонки, каменки-плешанки (Oenanthe pleshanka), удода (Upupa epops).

Population dynamics of an island population of water voles Arvicola amphibius (Linnaeus, 1758) with one major predator, the eagle owl Bubo bubo (Linnaeus, 1758), in northern Norway

Predator–prey relationships are of great significance to ecosystems, and their effects on the population dynamics of voles and lemmings (Microtinae) in Boreal and Arctic environments have long been of particular interest. A simple ecosystem with one major prey and one major predator could be an ideal setting for a study of their interactions. This is the situation on several small islands on the coast of northern Norway just below the Arctic Circle, with populations of water voles Arvicola amphibius preyed upon by the eagle owl Bubo bubo. The population dynamics of the water vole was studied by trapping and tagging in 2003–2018, eagle owl pellets were collected for analyses, eagle owl breeding attempts were recorded, and some weather variables collected from official recordings. After having been introduced well into the study period, the number of sheep Ovis aries was also recorded. Water voles were the main prey of the eagle owl, with 89% occurrence in pellets, with an overrepresentation of adults and males. Both predation, sheep grazing and extreme weather events influenced the vole population. Predator exclusion, as happened in three summers due to an intensive radio tracking study, especially increased the number of surviving young (in particular from the early cohorts) and the mass of adults. Extreme weather events, such as flooding in summer and deeply frozen ground in winter, most significantly reduced vole populations. Sheep grazing may exacerbate the effects of predation. A similar multitude of factors may affect populations of other rodent species as well.

Five ixodid tick species including two morphotypes of Rhipicephalus turanicus on nestlings of Eurasian eagle owl (Bubo bubo) from south-eastern Bulgaria

Background Birds are major hosts for many tick species (Acari: Ixodidae, Argasidae), and their role is especially important in transporting ticks over large distances along their seasonal migratory routes. Accordingly, most studies across Europe focus on the importance of avian hosts in tick dispersal, and less emphasis is laid on resident birds and their role in supporting tick life cycles. Eurasian eagle owls (Bubo bubo) exemplify the latter, but all the few studies on their tick infestation were carried out in Western Europe and even those did not involve a large sample size and did not assess infestation prevalence in natural habitats. Methods In this study, 320 ixodid ticks were collected from nestlings of Eurasian eagle owls during the period 2018–2020 in Bulgaria in south-eastern Europe. These ticks were analysed morphologically, and selected specimens molecularly based on cytochrome c oxidase subunit I (cox1) gene. The effects of environmental and habitat-related conditions and of the species of prey eaten by eagle owls on tick infestation were also evaluated. Results The majority of ticks were identified as adults of Rhipicephalus turanicus (n = 296). In addition, 15 Hyalomma marginatum (three males, 11 nymphs and a larva), one female of Haemaphysalis erinacei and of Ha. punctata, and a nymph of Ixodes ricinus were found. Among R. turanicus, two distinct morphotypes were observed, but they do not form a monophyletic clade in the phylogenetic tree based on the mitochondrial gene cox1. We found a positive correlation between the total number of ticks on nestlings from a particular nest and the number of medium-sized to large prey mammals brought to the nestling owls. Also, the most important predictor for tick abundance was the effect of the extent of arable land (negative), while forests and grasslands contributed less, with no effect observed in case of urbanized areas and watercourses. Conclusions The intensity of tick infestation can be high on nestling Eurasian eagle owls (mean intensity 16.59 ticks/nestling). In this study, five different tick species were recorded, among which R. turanicus dominated. Two male morphotypes of this tick species were found, but their morphological differences were not reflected by genetic diversity or phylogenetic clustering. The most important factor determining tick abundance was the land-use structure. Graphic Abstract

The effect of Natura 2000 network on the Eurasian Eagle-owl (Bubo bubo) population in Southeast Bulgaria: implications for conservation

The effectiveness and efficiency of the Natura 2000 network for the Eurasian Eagle-owl conservation in SE Bulgaria was assessed by comparing data collected during a long-term study on number of breeding pairs and fledglings before and after network establishment. The Natura 2000 network and non-protected areas showed similar values of the calculated indices according to the number of occupied localities. However, the pairs in Natura 2000 sites bred significantly less fledglings after the creation of the network than the pairs in non-protected ones. The Special Protection Areas (SPA) system created specifically for the preservation of birds has the lowest efficiency in respect to Eurasian Eagle-owl protection. Proposals were made after ‘gap analysis’ for real protection and optimization of the protected-area network to increase the stability of the Eurasian Eagle-owl population in the changing environment.

Quaternary chiroptera (Mammalia) from Loutra Almopias Cave A (Pella, Macedonia, Greece)

Σκοπός τις Διατριβής ήταν η μελέτη της πανίδας Χειρόπτερων που προέκυψαν από τις δυο διαφορετικές χρονολογικά πανίδες του Σπηλαίου Α των Λουτρών Αλμωπίας (Πέλλα, Μακεδονία), κάτι που θα συμβάλλει στη γνώση των Τεταρτογενών νυχτερίδων του Ελληνικού χώρου και της Βαλκανικής Χερσονήσου. Τα απολιθώματα που ανακτήθηκαν από τα ιζήματα του δαπέδου του σπηλαίου (LAC) είναι ηλικίας Άνω Πλειστόκαινου, ενώ τα απολιθώματα που ανακτήθηκαν από τον υπερυψωμένο θάλαμο LAC Ia είναι ηλικίας ανώτατου Πλειστόκαινου. Προσπάθειες για χρονολόγηση δειγμάτων απέτυχαν λόγω απουσίας κολλαγόνου από τα απολιθώματα. Ο σκοπός εξυπηρετήθηκε από την πρώτη ενδελεχή συστηματική ταξινόμηση και φαινετική ανάλυση απολιθωμάτων Χειρόπτερων από τον Ελληνικό χώρο, συσχέτιση των μελετημένων απολιθωμάτων μεταξύ των δυο διαφορετικών χρονολογικά πανίδων του Σπηλαίου Α, αλλά και με άλλες σύγχρονες και απολιθωμένες πανίδες από τον Ελληνικό χώρο και τη Βαλκανική Χερσόνησο, ταφονομική ανάλυση και παλαιοκλιματική/παλαιοοικολογική προσέγγιση βασισμένη. Όλα τα παραπάνω βασίστηκαν στον προσδιορισμό 9004 απολιθωμάτων Χειρόπτερων σύμφωνα με το μορφολογικά και μετρικά τους χαρακτηριστικά, με αποτέλεσμα τον προσδιορισμό 17 ειδών από τον LAC και 20 από τον LAC Ia από τρεις οικογένειες (Rhinolophidae, Vespertilionidae, Miniopteridae) και εννιά γένη (Rhinolophus, Myotis, Nyctalus, Pipistrellus, Vespertilio, Eptesicus, Plecotus, Barbastella, Miniopterus). Οκτώ είδη περιγράφονται για πρώτη φορά σε απολιθωματοφόρο αρχείο από τον Ελληνικό χώρο από το Σπήλαιο Α και ένα είδος περιγράφεται για πρώτη φορά σε απολιθωματοφόρο θέση ηλικίας Άνω Πλειστόκαινου από τη Βαλκανική Χερσόνησο. Δεκαεννιά είδη κάνουν τη νοτιότερη εμφάνισή τους από θέση ηλικίας Άνω Πλειστόκαινου της Βαλκανικής Χερσονήσου. Το Σπήλαιο Α φαίνεται ότι χρησιμοποιήθηκε πρωτευόντως ως χώρος γέννησης και δευτερευόντως ως θερμό καταφύγιο κατά τη διάρκεια ψυχρών περιόδων. Επίσης, παρατηρείται θήρευση από τον Ευρασιατικό Μπούφο, Bubo bubo, η οποία όμως ήταν καιροσκοπική. Αυτό οδηγεί στο συμπέρασμα ότι τα απολιθώματα νυχτερίδων του Σπηλαίου Α προέκυψαν τόσο λόγω θανάτου από φυσικά αίτια, όσο και λόγω θήρευσης. Παράλληλα, το Σπήλαιο Α χρησιμοποιήθηκε ως καταφύγιο κατά τη διάρκεια των παγετωδών περιόδων του Πλειστόκαινου, αλλά και ως αφετηρία για την επανακατοίκηση της Κεντρικής και Βόρειας Ευρώπης μετά το τέλος του τελευταίου παγετώδους μέγιστου. Κατά το ανώτατο Πλειστόκαινο παρατηρείται αύξηση των ψυχρόφιλων ειδών, η οποία συμπίπτει περίπου με την έναρξη της Νεότερης Δρυάδος. Παρ' όλα αυτά, οι πλειοψηφία των αναγνωρισμένων ειδών είναι τρωγλόφιλα με προτίμηση στα θερμά κλίματα. Το περιβάλλον κυνηγιού, προσδιορίζεται ως μικτού τύπου ή/και κλειστού με την παρουσία νερού να είναι απαραίτητη για ένα σημαντικό ποσοστό των αναγνωρισμένων ειδών. Τα μορφολογικά χαρακτηριστικά των απολιθωμάτων Χειρόπτερων από το Σπήλαιο Α είναι παρόμοια με αυτά των αρτίγονων, εμφανίζοντας μόνο μικρές διαφοροποιήσεις στο μέγεθός τους, εκτός από τον Τρανορινόλοφο, Rhinolophus ferrumequinum, του οποίου το μέγεθος μειώνεται από το Άνω στο ανώτατο Πλειστόκαινο, καταδεικνύοντας την εξάρτησή σου από τις κλιματικές συνθήκες. Η φαινετική ανάλυση των νυχτερίδων του Σπηλαίου Α είναι η πρώτη που πραγματοποιείται σε Χειρόπτερα από τον Ελληνικό χώρο και επιβεβαιώνει τη χρησιμότητα της μεθόδου για αναγνώριση ειδών νυχτερίδων του Ευρωπαϊκού χώρου. Συμπερασματικά, η πανίδα των Χειρόπτερων ηλικίας Άνω Πλειστόκαινου από το Σπήλαιο Α, με τα μέχρι τώρα δεδομένα, αποδεικνύεται ως η πλουσιότερη και η πιο ποικίλη τόσο από τον Ελληνικό χώρο, όσο και από τη Βαλκανική Χερσόνησο.