Suleyman Demirel University Bulletin: Philology
Latest Publications


TOTAL DOCUMENTS

17
(FIVE YEARS 17)

H-INDEX

0
(FIVE YEARS 0)

Published By Suleyman Demirel University, Kaskelen, Kazakhstan

2709-2623

2020 ◽  
Vol 53 (2) ◽  
pp. 15
Author(s):  
А. С. Шыныбекова ◽  
Ж. А. Ноғайбаева

Мақалада қазіргі қазақ тіл біліміндегі тілдік бірліктердің  зерттеу объектісі,  қарастыратын мәселелер шеңбері,  прагматикалық мақсат, прагматикалық тиімділікке жету шарттары, коммуникация үрдісінде тілдің тиімді қолдану заңдылықтары қарастырылады. Қатынастың нақты жағдаяты мен коммуниканттарының сипатына байланысты сөйлеу формаларын қолданудың ерекшелігі мен мәндерін зерттеуші лингвистиканың бір саласы ретіндегі прагматика қандай да бір синтаксистік конструкцияларды қолданудың жеке үлгілерін ғана анықтап қоймайды, сонымен бірге олардың  қызмет етулерінің жалпы заңдылықтарын да белгілеуден тұрады. Сөйлесім реципиенттің  санасы мен әдебіне қандай да бір ықпал ету тәсілі ретінде қарастырылады. Лингвопрагматика сөйлеу актісінің әртүрлі аспектілерін бейнелеуші сөйлеудің коммуникативтік категориясын зерттеуге, қатынас процесіндегі прагматикалық ақпараттың бейнелену тәсілдерін табуға, сипаттауға бағытталады. Сөйлесімнің назарында адресант пен адресаттың өзара әрекеттері жатыр.


2020 ◽  
Vol 53 (2) ◽  
pp. 5
Author(s):  
Ш. E. Ауелбекова

Мақалада «Поло» ат спорты ойынының прототипі саналатын шауған ойының тарихи дамуына қатысты деректер келтіріледі. «Шауған» ойынының түркі халықтары мәдениетіндегі маңызды рөлі болғандығы ортақ тарихи, әдеби, жазба деректердегі мәліметтер арқылы дәлелденеді. «Шауған», «чөген», «чевган» атауларының тарихи жазба, әдеби мәтіндердегі қолданысына қатысты деректер келтіріледі. Мақалада түркілердің көне дәуірден бері қаһармандық дәстүр мұрасы саналатын «Шауғанның» батыста «Поло» атауымен танымал ат спорты ойынының тарихи прототипі екендігін түркі халықтарына ортақ маңызды бастау деректерді келтіру арқылы дәлелдеп, бүгінгі күнімізде де жандандырылуы керектігі пікірі ортаға қойылады.


2020 ◽  
Vol 52 (1) ◽  
pp. 57
Author(s):  
E. D. Özdemir

Her boyun kendi ağız özelliklerini geliştirmesi ve diğer boylara ait özellikleri de teker teker terk etmesi neticesinde ortaya çıkan farklı yazı dilleri içerisinde: Azerî Türkçesi, Özbek Türkçesi, Türkiye Türkçesi gibi diller bunların en güzel örnekleri arasındadır. Söz varlığı, bir dildeki sözlerin bütünü, söz hazinesi, sözcük dağarcığı, kelime hazinesi şeklinde açıklanmıştır. Söz varlığı üzerine tespit edilen birtakım veriler bu konuda Türkçenin halen istenen düzeyde zenginliğe ulaşamadığını, halen birçok ödünçlemenin eserlerde kullanılmakta olduğunu göstermektedir. Günümüze kadar ulaşan diller arasında kendisini yabancı kelimelerden tamamen korumuş saf bir dile ulaşmak neredeyse imkansızdır. Bu çalışma Türkçenin söz varlılığının temel niteliklerini ve söz varlığına ait özellikleri vermesi bakımından önemlidir.


2020 ◽  
Vol 52 (1) ◽  
pp. 47
Author(s):  
М. C. Жолшаева ◽  
А. А. Әлішер

септік, категория, мағына, грамматика, форма, парадигма, синтетикалық тәсіл, грамматикалық тәсіл


2020 ◽  
Vol 52 (1) ◽  
pp. 127
Author(s):  
Н. Е. Мубарак ◽  
Б. Д. Керімбекова

This article’s key feature is the idea independence being observed from different perspectives in the work of Askar Altay. It is important to discuss and analyze his work in order to understand the significance of Kazakh prose in the years of gaining independence. To what extent Askar Altay is devoted to his creation and what role the independence has: all this can be answered by analyzing his work. Askar Altay has left the invaluable work about the relationship of the individual and the society and has pointed out important things as well.


2020 ◽  
Vol 52 (1) ◽  
pp. 95
Author(s):  
Ә. С. Зейнеғабылов

Мақалада қазақ халық ауыз әдебиетіндегі қисса-дастандардың жанры,поэтикасы мен жалпы фольклорлық ерекшеліктері туралы , олардың мазмұны мен стилі бойынша білім беру мақсаттарын жүзеге асыруға көмектесетін көптеген пайдалары жайында айтылды.Орта ғасырлардағы ислам діні тарихына қатысты оқиғаларды мейлінше жинақтап,топтап,біртұтас дүние құрауға ат салысқан қисса-дастандардың табиғатын түсініп,бағалауымыз керек. Тарихымызда  имани әңгімелердің  қайнар көзі болған қисса-дастандар - адамды дін догмасына ұрынудан сақтайтын бірден-бір рухани иммунитет болып табылады.Сондай-ақ қазақ халқының жоғалуға таяған ең басты мәдени құндылығын бірі екені сөз қозғалды.


2020 ◽  
Vol 52 (1) ◽  
pp. 67
Author(s):  
M. Malgaazhdar

 (BASED ON THE NOVEL “КӨШПЕНДІЛЕР”) Abstract. The article deals with the different types of transformation used in the process of translating from Kazakh into English by applying the principle of comparison. For the principle of comparison makes it possible for us to establish differences and similarities of heterogeneous languages as far as Kazakh and English languages are syntactically, morphologically and structurally different. Moreover, a close comparative study of languages not only helps us detect peculiarities of different languages but also directs us to a deeper analysis research results. English belongs to the Germanic group of language. The Kazakh pertains to the Turkic group of the Altaic family. Concerning the morphological type English is inflected and notable for its analytical character. Kazakh is an agglutinative language. As to grammar the principle means of expression in language possessing an analytical character is the order of the words and use of words and use of function words (function words, word order and intonation pattern). The grammatical inflections are the principal means used in Kazakh. Though the rest of grammatical means are also used but they are of less frequency than the grammatical inflections.


2020 ◽  
Vol 52 (1) ◽  
pp. 38
Author(s):  
X. A. Ордабекова ◽  
Г. Ж. Байғабылова

Мәтіннің өзге бірліктерден жоғары тұрған сөйлеу бірлігі ретіндегі мәртебесі ХХ ғасырдың орта шенінде ғылыми тұрғыдан мойындала бастады. Бүгінде мәтін лингвистикасы ғылыми ой-сана өркениетінің бір белесінен хабар береді. Мәтін талдау лингвистикасы антропоцентрлік жүйеге тән бағыттарды қамти алады. Сондықтан кез келген тілді үйренуде көркем мәтін лингвистикасының ықпалы зор. Біздің мақаламызда «тілдік тұлға» мәселесі М. Жұмабаев шығармаларын талдау негізінде қарастырылды. Ю.Н. Карауловтың тілдік тұлға теориясының үшдеңгейлік үлгісі бойынша аталған ақындардың шығармаларын вербалды-семантикалық, лингвокогнитивтік және прагматикалық деңгейлерге бөліп қарастыру мәселесіне ден қойылды. Сондай-ақ, көркем шығармадағы «ғаламның тілдік бейнесінің» концептілік құрылымын нақты мысалдармен анықтауға  баса назар аударылды. Тұлға деген тура мағынасында «дене», «адам денесі», «қорғаныш», «тірек», «бейне» деген мағыналарда қолданылады. Шығарманы жазған адам, қалай болғанмен де, негізінен мәтін арқылы танылады. Тұлғаны (мәтін түзушіні) тілден (мәтін тілінен) іздеу қазіргі антропоцентризм бағытына деген замана бетбұрысымен қиысады. Ал мәтін тілі сол заманның тарихи-мәдени жағдайларымен тығыз байланыста алынуы шарт. Осы орайда авторлардың тілдік тұлғасын сипаттайтын ерекше контекске назар аударылды, тұлғаның шындық болмысты танып білу айнасы ретіндегі «дүниенің тілдік бейнесі» көркем мәтіннің мазмұнына сәйкес танымдық құрылымдар негізінде концептілік жүйеде түсіндірілді, екі ақынды тілдік тұлға ретінде дамытатын прагматикалық бірліктер, мақсаттар анықталды.


2020 ◽  
Vol 52 (1) ◽  
pp. 23
Author(s):  
M. Bayimbetova ◽  
D. Kurbanbaev

Modality is a semantic category indicating the degree of factuality the speaker ascribes to his message. A message can be presented by its author as a statement of basic, a request or an order, or something obligatory, possible or probable but not an established fact. Modal verbs are widely used in English to express various kinds of modality. The English language is rich in modal verbs and their equivalents. As for Karakalpak language, it uses complex verbs as modal expressions, which consist of the combination of simple verbs and modal words. This paper aims to analyse these modal verbs in Modern English and their equivalents in Karakalpak. Such comparative research is significant for nowadays as this approach has the potential to make the learning of English language easier for Karakalpak speakers, while the number of people who are willing to English is only arising. Until now, no scientific work made a comparison of modality in Karakalpak and English.


2020 ◽  
Vol 52 (1) ◽  
pp. 110
Author(s):  
Б. Хасен ◽  
Ә. Даниял

Аңдатпа. Мақалада метафора және метонимия ұғымдары енгізілген, сонымен қатар әдебиеттанушы ғалымдардың зерттеуіне жан-жақты талдау жасалынған, біз оқуды жеңілдету үшін Ахмет Байтұрсыновтың нұсқаларын қолдану дұрыс болады деген ойды зерттеу арқылы жеткізгіміз келеді. Ұлттық әдебиеттану ғылымы қазір қолданып жүрген негізгі терминдер мен категориялар, сондай-ақ, ұғымдардың қазақша өте дәл, ықшам, оңтайлы баламаларының басым көпшілігі тұңғыш рет осы зерттеуде жасалғанын ашып айтатын уақыт жетті. Бұл ретте, Ахмет Байтұрсынов - тіл терминдерін жасауда қандай кемеңгер, данышпан болса, әдебиеттану, өнертану, фольклортану терминдерін жасауда да сондай кемеңгер, данышпан. Бастысы, ол ұсынған термин мәселесінде бірде бір грек, латын не болмаса орыс сөзін қолданбайды. Барлығын қазақы дүниетанымнан, әрбір сөздің өз түбірінен, өз төркінен алып, соны термин етіп түсіндіреді. Бұл да оқушының өзіндік туа бітті жаратылысына лайық, ақылына қонымды тәсіл. Осы тұрғыда «Әдебиет танытқыш» – әдебиетті танытудың шынайы тәсілдерін қолданған. Сондықтан оқырман жүрегінің төрінен орын алып отыр. Кез келген көркем шығарма жаратылыстың сырлы сыпаттарын көркем тілмен баян етеді. Біз әдебиетті тануда, талдауда көркем туындылардан сол сырлы сыпаттарды іздейміз. Ал материалдан тыс теориялар мен анықтамалар ойлап тауып, соларды материалға теліп талдау – барып тұрған сауатсыздық. Өкініштісі, біздің мектептерде сол сауатсыздық салтанат құрып тұр. Әсіресе, әдебиетті оқытуда. Мақалда осы артықшылықтар талдап көрсетілген. Түйін сөздер: метонимия, метафора.   *** Аннотация. В статье вводятся понятия метафоры и метонимии, а также, проведен всесторонний анализ на исследование литературоведов, путем исследования хотим доносить мысль, что будет правильно использовать варианты Ахмета Байтурсунова для легкости обучения. Настало время раскрыть, что основные термины и категории, используемые в отечественной науке литературоведения, а также подавляющее большинство очень точных, кратких, оптимальных альтернатив казахским понятиям были впервые разработаны в этом исследовании. В то же время Ахмет Байтурсынов столь же гениален и гениален в разработке языковых терминов, как и в создании терминов литературной критики, искусствоведения, фольклора. Главное, что он не использует греческие, латинские или русские слова в предложенном термине. Он берет все из казахского мировоззрения, каждое слово из своего корня, своего собственного значения и интерпретирует его как термин. Это тоже разумный подход, достойный врожденного характера студента. В связи с этим «Әдебиет танытқыш» - использовались реальные методы подачи литературы. Вот почему это в сердце читателя. Любое произведение искусства выражает таинственные свойства природы в художественном языке. При распознавании и анализе литературы мы ищем эти таинственные качества в произведениях искусства. И изобретать теории и определения вне материала и анализировать их в материале - постоянная неграмотность. К сожалению, эта неграмотность широко распространена в наших школах. Особенно в изучении литературы. В статье анализируются эти преимущества. Ключевые слова: метонимия, метафора.   *** Abstract. The article introduces the concepts of metaphor and metonymy, as well as a comprehensive analysis of the study of literary critics, through research we want to convey the idea that it will be correct to use the options of Akhmet Baitursunov for ease of learning. It is time to discover that the basic terms and categories used in the domestic science of literary criticism, as well as the vast majority of very accurate, concise, optimal alternatives to Kazakh concepts, were first developed in this study. At the same time, Akhmet Baitursynov is just as brilliant and brilliant in developing language terms as in creating terms of literary criticism, art history, and folklore. The main thing is that he does not use Greek, Latin or Russian words in the proposed term. He takes everything from the Kazakh worldview, each word from its root, its own meaning and interprets it as a term. This is also a reasonable approach, worthy of the inborn character of the student. In this regard, “ Әдебиет танытқыш ” - real methods of presenting literature were used. That is why it is in the heart of the reader. Any work of art expresses the mysterious properties of nature in an artistic language. In the recognition and analysis of literature, we look for these mysterious qualities in works of art. And to invent theories and definitions outside the material and analyze them in the material is constant illiteracy. Unfortunately, this illiteracy is widespread in our schools. Especially in the study of literature. The article analyzes these benefits. Keywords: metonymy, metaphor.


Sign in / Sign up

Export Citation Format

Share Document