Non - alcoholic fatty liver disease
Σκοπός της μελέτης: Η μη-αλκοολική νόσος του λιπώδους ήπατος (ΝAFLD) είναι μία νόσος με σύνθετη αιτιολογία, η οποία αποδίδεται σε ποικιλία γενετικών και περιβαλλοντικών παραγόντων. Σκοπός της παρούσας Διδακτορικής διατριβής ήταν η διερεύνηση του ρόλου των παραγόντων αυτών στην πιθανότητα εμφάνισης ΝAFLD καθώς και σε κοινούς βιοδείκτες που σχετίζονται με την παθογένεια της νόσου. Το δείγμα της μελέτης αποτελείτο από 351 μη-σχετιζόμενα άτομα, 134 ασθενείς με ΝAFLD και 217 μάρτυρες. Η διάγνωση της νόσου έγινε με υπερηχογράφημα ήπατος και έπειτα από αποκλεισμό άλλων αιτιών παρουσίας της νόσου. Πραγματοποιήθηκε κλινική αξιολόγηση των συμμετεχόντων, καθώς και λήφθηκαν δεδομένα σχετικά με τις διατροφικές τους συνήθειες και τον τρόπο ζωής τους μέσω συνέντευξης. Από ένα ερωτηματολόγιο συχνότητας κατανάλωσης 172 τροφίμων, έγινε εξαγωγή των ομάδων τροφίμων καθώς και 4 διατροφικών προτύπων μέσω ανάλυσης παραγόντων. Όσον αφορά στα γενετικά δεδομένα, οι 4 ευρέως επαληθευμένoι ως προς τη ΝAFLD πολυμορφισμοί γονιδίων επιλέχτηκαν από μία βάση 300,000 πολυμορφισμών: PNPLA3 rs738409, TM6SF2 rs58542926, GCKR rs780094 και MBOAT7 rs641738. Κύρια αποτελέσματα: Σε αυτό το δείγμα Ελληνικού πληθυσμού, επαληθεύσαμε την επίδραση γνωστών παραγόντων από τη διεθνή βιβλιογραφία στην πιθανότητα εμφάνισης της νόσου, συμπεριλαμβανομένου του PNPLA3 γονοτύπου. Η παρουσία ενός αντιγράφου του rs738409 συσχετίστηκε με 2,28U/L υψηλότερα επίπεδα ALT, 0,08% υψηλότερα επίπεδα HbA1c και 0,08U/L χαμηλότερo λόγο AST/ALT, συγκριτικά με τους μη-φορείς, ανεξάρτητα από την ηλικία, το φύλο, τον δείκτη μάζας σώματος (ΔΜΣ) και την παρουσία νόσου. Η παρουσία ενός αντιγράφου του rs780094 συσχετίστηκε με 1,45U/L υψηλότερα επίπεδα AST, ενώ η παρουσία ενός αντιγράφου του rs58542926 με αυξημένα επίπεδα γ-γλουταμυλτρανσφεράσης κατά 7,89U/L, συγκριτικά με τους μη-φορείς, ανεξάρτητα από τους ίδιους συγχυτικούς παράγοντες. Η κατανάλωση ψαριών, λιπαρών ψαριών και ξηρών καρπών συσχετίστηκε με μειωμένες πιθανότητες εμφάνισης της νόσου, ενώ η κατανάλωση επεξεργασμένων δημητριακών, γρήγορου φαγητού, γλυκών αλοιφών και ζάχαρης, σαλτσών και τηγανιτών τροφίμων αύξησαν τις πιθανότητες παρουσίας ΝAFLD, ανεξάρτητα από συγχυτικούς παράγοντες. Συμμετέχοντες που ανήκαν στο ανώτερο τεταρτημόριο κατανάλωσης ενός «Τύπου γρήγορου φαγητού» προτύπου είχαν 3,9 φορές υψηλότερη πιθανότητα εμφάνισης της νόσου συγκριτικά με εκείνους του κατώτερου τεταρτημορίου, ανεξάρτητα από συγχυτικούς παράγοντες (p=0.003). Επιπλέον, άτομα του 2ου τεταρτημορίου ενός «πλούσιου σε ακόρεστα λιπαρά οξέα» προτύπου είχαν μειωμένο κίνδυνο εμφάνισης της νόσου συγκριτικά με εκείνα του 1ου, μετά από διόρθωση για συγχυτικούς παράγοντες (p=0.039). Υψηλότερη προσκόλληση στο «Τύπου γρήγορου φαγητού» πρότυπο συσχετίστηκε με υψηλότερα επίπεδα CRP και ουρικού οξέος, ενώ υψηλότερη προσκόλληση σε ένα «Συνετό» διατροφικό πρότυπο συσχετίστηκε αρνητικά με τα επίπεδα τριγλυκεριδίων και ουρικού οξέος, ανεξάρτητα από συγχυτικούς παράγοντες. Αύξηση του σκορ για το «πλούσιο σε ακόρεστα λιπαρά οξέα» πρότυπο κατά μία μονάδα συσχετίστηκε με χαμηλότερα επίπεδα ινσουλίνης και HOMAIR, μετά από διόρθωση για συγχυτικούς παράγοντες. Η καθυστέρηση της έναρξης καπνίσματος κατά ένα χρόνο μείωσε στατιστικά σημαντικά της πιθανότητες εμφάνισης της νόσου κατά 9,5%, ενώ ο χρόνος που δαπανάται καθημερινά στην τηλεόραση συσχετίστηκε θετικά με τα επίπεδα AST, CRP και γλυκόζης νηστείας, έπειτα από διόρθωση για ηλικία, φύλο, ΔΜΣ και παρουσία ΝAFLD. Δε βρέθηκε κάποια συσχέτιση της διάρκειας του ύπνου με τη νόσο ή παραμέτρους αυτής. Παρατηρήθηκε ότι η κατανάλωση ψαριών και λιπαρών ψαριών αυξάνει σημαντικά τις πιθανότητες εμφάνισης της νόσου κατά 50,3% και 69,3%, αντίστοιχα, στους φορείς του TM6SF2 πολυμορφισμού συγκριτικά με τους μη φορείς, ανεξάρτητα από την ηλικία, το φύλο, την ενεργειακή πρόσληψη, τα πακετο-έτη, το επίπεδο φυσικής δραστηριότητας, του rs58542926 και της κατανάλωσης ψαριών/λιπαρών ψαριών. Επιπλέον, παρατηρήθηκε μία σημαντική αλληλεπίδραση μεταξύ του TM6SF2 rs58542926 και του διατροφικού προτύπου «Συνετό» σε σχέση με τα επίπεδα τριγλυκεριδίων ορού (betainteraction=20,53, p=7,1E-4), ανεξάρτητα από την ηλικία, το φύλο, την ενεργειακή πρόσληψη, την παρουσία ΝAFLD, του TM6SF2 πολυμορφισμού και της κατανάλωσης του προτύπου. Τέλος, παρατηρήθηκε μία αθροιστική επίδραση του GCKR rs780094 και του χρόνου παρακολούθησης τηλεόρασης στα επίπεδα AST (betainteraction= 1.079, p=6.3E-4), ανεξάρτητα από συγχυτικούς παράγοντες.Συμπεράσματα: Ευρέως επαληθευμένοι πολυμορφισμοί γονιδίων σχετικά με το ρόλο τους στη ΝAFLD τροποποιούν την επίδραση περιβαλλοντικών παραγόντων, όπως η δίαιτα, το κάπνισμα και η φυσική δραστηριότητα στην υγεία του ήπατος. Tα πρωτοπόρα ευρήματα της Διδακτορικής αυτής διατριβής προσφέρουν περαιτέρω στοιχεία σχετικά με την ανάγκη παροχής εξατομικευμένων διατροφικών συμβουλών, με βάση τη γενετική σύσταση των ασθενών με ΝAFLD.
