Data Librarian – nowy profil zawodowy w bibliotekach naukowych

Teza/cel artykułu – Data librarian funkcjonuje w zagranicznych bibliotekach naukowych jako specjalista w zakresie danych badawczych. Przedstawiono kompetencje wymagane na tym stanowisku w akademickich bibliotekach w USA oraz program kształcenia akademickiego data librarian na przykładzie wybranej uczelni w Niemczech. Kształtowanie się nowej specjalności w zawodzie bibliotekarza omówiono w szerszym kontekście kultury cyfrowej, procesu datafikacji rzeczywistości, produkcji Big Data oraz kompetencji w zakresie danych. Metody badań – Analiza treści publikacji na temat data librarian, danych badawczych i zadań bibliotek naukowych. Uzupełnienie stanowią informacje na stronach internetowych wybranych uczelni, repozytoriów i bibliotek. Wykorzystano także głosy w dyskursie prowadzonym wokół Big Data, datafikacji i przemian z nimi związanych. Wyniki/Wnioski – Data librarian jest specjalistą o wysokich kompetencjach w zakresie programów i sieci informatycznych oraz systemów informacyjnych. Zakres jego umiejętności w zarządzaniu danymi badawczymi odpowiada w dużym stopniu zadaniom realizowanym przez data scientists. Dalszy rozwój i stabilizacja tych stanowisk będzie uzależniona od formalnego określenia ram przypisanych im kompetencji i zadań oraz związanych z nimi programów kształcenia. Programy nowych kierunków studiów powinny uwzględniać ocenę zewnętrznego środowiska praktyków – w tym stowarzyszeń zawodowych bibliotekarzy i związków instytucjonalnych bibliotek.

Biblioteki akademickie w nocy – cz. 2 – doświadczenia polskie

Teza/cel artykułu – W czasie intensywnych przygotowań do egzaminów studenci chętnie korzystają z bibliotek uczelnianych, stwarzających odpowiednie warunki do studiowania i pracy naukowej. Pojawia się wtedy potrzeba wydłużania godzin pracy bibliotek do późnych godzin wieczornych, a nawet na całą noc. Celem artykułu jest potwierdzenie zasadności wprowadzania do praktyki polskich bibliotek akademickich nocnej obsługi użytkowników w czasie sesji egzaminacyjnych. Metody badań – Analiza piśmiennictwa uzupełniona została informacjami ze stron WWW polskich bibliotek uniwersyteckich. Część empiryczna polegała na obserwacji uczestniczącej podczas letniej akcji „BUW dla sów” i pomiarach liczby nocnych użytkowników Biblioteki Uniwersyteckiej w Warszawie. Wyniki i wnioski – Liczba użytkowników korzystających z BUW podczas zimowych i letnich akcji „BUW dla sów” pokazuje, że zainicjowanie dekadę temu tej akcji było korzystną innowacją. Kwestią do dyskusji jest tylko pytanie, czy wobec tego, idąc za przykładem niektórych bibliotek akademickich za granicą, BUW powinien dążyć do okresowego wprowadzania w czasie sesji egzaminacyjnych sytemu pracy 24/7. Notowana po godzinie 2:00 w nocy liczba osób przebywających w Bibliotecew celach naukowych nie przemawia za takim rozwiązaniem.

The Polish Book Market Considerations and Reflections

Thesis / Purpose of the article ‒ Books are (still?) one of the most important transmitters of thoughts and knowledge in time and space, and they provide a very important form of bond and communication among societies. In the economic dimension throughout the world and in individual countries, books have been marginal for hundreds of years. The global book market accounts for just over 0.5% of the global trade market, with an estimated annual value of USD 26-28 trillion. In Poland, this indicator is slightly higher, but still marginal. Methods – the author’s own experience, observations, and tracking of what is happening on the book market have allowed for capturing the most important trends. Conclusions ‒ The importance of the book and the role of reading are unquestioned. The book market is struggling with many problems (lack of a fixed price for a book, laws regarding books, a drop in sales, readership, diminishing importance of bookstores, etc.), which have additionally been aggravated by the pandemic.

The National Library of Poland During the Coronavirus Pandemic: A Brief History of The First Nine Months of the State of Emergency

Thesis/Objective – This article describes the situation of the National Library of Poland (BNP) during the first nine months of the COVID-19 pandemic. The BNP played multiple roles at the same time: as the biggest library in Poland it provided readers with safe access to its unique collections; it acted as the central body for cataloguing the latest publications for libraries in Poland; and as the country’s central state library it issued recommendations for the 30,000+ libraries across Poland. Results/Conclusions – A paramount concern was ensuring the safety of the employees and readers of the BNP and other Polish libraries, as well as issuing instructions on what libraries should be doing during the pandemic. The BNP offered support for institutions which found themselves at a loss under these extraordinary circumstances. The BNP maintained its key activities during the period, especially cataloguing the legal deposit intake of new publications.

Pełny i bezpośredni dostęp otwarty jako rzeczywistość dzięki drodze repozytoryjnej – rola otwartych repozytoriów we wdrażaniu Planu S

Teza/Cel artykułu – W 2018 r. instytucje finansujące naukę zrzeszone w Koalicji S wydały dokument zatytułowany Plan S, którego celem było przyspieszenie przejścia do pełnego i bezpośredniego Dostępu Otwartego do publikacji naukowych finansowanych ze środków publicznych przed styczniem 2021 r. Wśród rekomendacji dotyczących głównie publikowania w modelu Open Access oraz jego finansowania znalazły się także wskazówki, jak wdrażać założenia Planu S za pomocą tzw. zielonej drogi lub drogi repozytoryjnej. Wymagania te są szczególnie ważne dla bibliotek, które pełnią kluczową rolę w rozwijaniu narzędzi i platform dla Otwartej Nauki. Jedną z organizacji członkowskich Koalicji S jest Narodowe Centrum Nauki (NSC), które w maju 2020 r. wdrożyło politykę Open Access, tym samym wdrażając założenia Planu S na terenie Polski. W artykule przedstawiono wymogi Planu S dotyczące otwartych repozytoriów i zdefiniowano ich role we wdrażaniu wizji otwartości na przykładzie repozytorium Mostu Wiedzy tworzonego przez Politechnikę Gdańską. Metody badań – Zastosowano analizę krytyczną piśmiennictwa polskiego i zagranicznego w dziedzinie bibliotekarstwa i informacji naukowej publikowanego w latach 2018-2020. Analizę uzupełniono o przegląd oficjalnej dokumentacji Komisji Europejskiej oraz dane ze stron internetowych poświęconych Otwartemu Dostępowi i wdrażaniu Planu S. Wyniki i wnioski – W przypadku wyników badań finansowanych przez Koalicję S, a objętych wymogami Planu S, wszystkie recenzowane artykuły naukowe muszą być publikowane w miejscach spełniających określone wymogi. Jeżeli taki artykuł zostaje opublikowany w dostępie płatnym, a potem natychmiast przekazany do repozytorium Open Access, muszą zostać spełnione wymogi dotyczące repozytoriów. Chociaż instytucje wdrażające Plan S są głównie zainteresowane finansowaniem publikacji, zwłaszcza w ramach tzw. porozumień transformacyjnych, opcja repozytoryjna również powinna być monitorowana i rozwijana. Wiąże się ona z niższymi kosztami, a jednocześnie zapewnia bezpośredni otwarty dostęp, nawet do artykułów z czasopism objętych subskrypcją.

Lapbook jako narzędzie promocji książki dla dzieci

Teza/cel – Przedmiotem artykułu jest lapbook, analizowany jako forma promocji książki dla dzieci. Celem jest określenie potencjału tej formy pracy z użytkownikiem do wzmacniania procesów aktywizacji czytelniczej. Metoda – Zastosowano metodę analizy i krytyki piśmiennictwa. W oparciu o wyszukiwanie prowadzone w katalogu Biblioteki Narodowej i katalogu Worldcat, bazie abstraktowej LISTA oraz wybranych bazach wielodziedzinowych przeszukanych za pomocą narzędzia Google Scholar określono stan badań nad lapbookami. Pod uwagę wzięto wyłącznie prace opublikowane w języku polskim i angielskim w latach 2015-2019. Wyniki – Przeprowadzona analiza literatury przedmiotu pozwala stwierdzić, że wykorzystanie lapbooków nie jest tematem często poruszanym w bibliotekoznawczej literaturze przedmiotu. Wnioski – Lapbook jest narzędziem stosowanym w praktyce bibliotekarskiej o dużym potencjalne dla promocji książki, brakuje jednak omówienia tego zjawiska w piśmiennictwie naukowym.

Koncepcja quantified self i jej konsekwencje dla projektowania usług bibliotecznych w świetle literatury przedmiotu

Teza/cel – Przedmiot artykułu stanowi koncepcja quantified self. Celem jest określenie jej potencjału dla projektowania usług bibliotecznych. Metoda – Zastosowano metodę analizy i krytyki piśmiennictwa. W oparciu o wyszukiwanie prowadzone w katalogu Biblioteki Narodowej i katalogu Worldcat, bazie abstraktowej LISTA, repozytorium ELIS oraz wybranych bazach wielodziedzinowych (np. Science Direct, Wiley Online Library) określono stan badań nad koncepcją quantified self. Pod uwagę wzięto wyłącznie prace opublikowane w języku polskim i angielskim w latach 2010-2018. Wyniki – Omówiono główne założenia koncepcji quantified self, jej związki z przetwarzaniem wielkich danych (ang. big data) oraz miniaturyzacją sprzętu elektronicznego i rozwojem wearable computing, a także związki z koncepcją Internetu Rzeczy (ang. Internet of Things). Określono możliwości wykorzystania założeń podejścia quantified self w projektowaniu usług bibliotecznych. Wnioski – Przeprowadzona analiza pokazuje duży potencjał koncepcji quantified self dla projektowania innowacyjnych usług bibliotecznych, a także dla procesów ich ewaluacji, doskonalenia i promocji.

Academic Libraries in Unusual Situations

Thesis / purpose of the article ‒ the aim of the article is to present the situation of academic libraries during the COVID-19 pandemic, with particular emphasis on the University of Warsaw Library. Method ‒ analysis of the literature, analysis of the situation of the University of Warsaw Library in March-May 2020 on the basis of unpublished reports of heads of BUW organizational units and the author’s own observations and experiences. Results / conclusions ‒ the scale of the COVID-19 pandemic and the size of the risks associated with it cannot be compared with any previous experience of academic libraries, therefore the libraries did not have ready-made procedures and procedures. The example of the University Library in Warsaw shows that in the period of lockdown and remote work, institutions were able to learn and gather valuable experience for future use.

Usłyszeć niewypowiedziane. Dostrzec niewidoczne. Techniki UX (User experience) w badaniach użytkowników bibliotek. Szanse i perspektywy

Teza /cel artykułu – Opieranie swojej wiedzy dotyczącej użytkownika biblioteki na dość powszechnie stosowanych badaniach ankietowych lub wywiadach standaryzowanych w wielu przypadkach nie daje pełnej wiedzy o jego prawdziwych intencjach i potrzebach. Według antropolożki Margaret Mead „To co ludzie mówią, to, co robią, i to, co mówią, że robią, to trzy całkowicie różne rzeczy”. Artykuł prezentuje techniki UX, za pomocą których udaje się poznać niewidoczne i niewypowiedziane potrzeby użytkowników oraz stawia pytania o możliwość zaimplementowania takich badań w Polsce. Metody badań – Dokonano analizy literatury anglojęzycznej i polskiej w zakresie UX z ostatnich 10 lat, odwołując się również do starszych publikacji z zakresu etnologii i antropologii, które to dziedziny, jak wykazano, mają zasadniczy związek z badaniami jakościowymi. Kwerenda wykazała, że tematyka UX w kontekście bibliotek pojawia się głównie w badaniach dotyczących instytucji zagranicznych, a w Polsce jedynie sporadycznie. Na podstawie źródeł przedstawiono przegląd technik UX w ujęciu pojęciowym wraz z przykładami. Przemyślenia poparto własnym doświadczeniem pozyskanym podczas warsztatów UXLibs w Sheffield w 2018 roku. Wyniki i wnioski – Przedstawione techniki sprawdzają się w badaniach bibliotek na świecie, a uzyskane w ten sposób dane mogą być doskonałym uzupełnieniem badań ilościowych, do tej pory przeważających w polskich bibliotekach.

The Implementation of Online Training for Library Employees as an Activity Increasing Competencies in the Promotion of Culture on the Internet

Thesis / purpose of the article ‒ The aim of the article is to analyse the process of on-line training for library employees as an activity increasing competencies in the field of promoting culture on the Internet. Research methods ‒ The training process concerning areas that have a direct or indirect impact on the subsequent activities of library employees on the Internet is discussed. Various forms of online training are indicated, among which priority is given to the division into synchronous and asynchronous training. Results and conclusions ‒ Libraries, as cultural institutions, play a special role in providing access to information and cultural events. This scope of activity is of exceptional importance in the case of local communities, in particular those located outside large urban centres. Therefore, business continuity is very important, even in unusual situations such as the COVID-19 pandemic