The Cult of the Martyr: The Symbol of Stanisław Wacławski and Rituals of Violence in the Warsaw Student Milieu of the 1930s

The Cult of the Martyr: The Symbol of Stanisław Wacławski and Rituals of Violence in the Warsaw Student Milieu of the 1930sViolence was a key element of the interwar radical habitus and was particularly affirmed in far-right movements, which found fertile ground for their ideas among students. However, the influence of the systems of ideas advocated by ideologues on student masses seems limited and indirect. Student support for antisemitism and extremism cannot be explained only by cultural conditions, ideology or political engineering. What is needed here are intermediate stages, linking radical ideology with the actions of social actors. I argue that the intermediary function was performed by the symbol of Stanisław Wacławski, a student and member of the Camp of Great Poland (Obóz Wielkiej Polski) who was killed during the antisemitic riots in Vilnius in 1931. The figure of Wacławski was a key element of antisemitic discourse in far-right press and was used by academic societies to construct the annual ritual of violence in the 1930s. I employ the micro-sociological approach and draw on Randall Collins’ theory of “interaction ritual chains” to show that the factors behind the mobilization of ordinary students for collective violence and a chauvinistic agenda included also emotions and personal relations, and not only political identification and advertising. Kult męczennika. Symbol Stanisława Wacławskiego i rytuały przemocy w warszawskim środowisku studenckim lat trzydziestych XX wiekuW habitusie międzywojennych radykałów przemoc grała kluczową rolę i była szczególnie afirmowana w ruchach skrajnie prawicowych, które znajdowały podatny grunt dla swoich idei w środowiskach studenckich. Jednak wpływ systemów idei głoszonych przez ideologów na masy studenckie wydaje się ograniczony i pośredni. Poparcia studentów dla antysemityzmu i ekstremizmu nie można tłumaczyć jedynie uwarunkowaniami kulturowymi, ideologią czy inżynierią polityczną. Potrzebne są tu etapy pośrednie, łączące radykalną ideologię z działaniami aktorów społecznych. W niniejszym tekście dowodzę, że funkcję taką pełnił w środowisku akademickim symbol w postaci Stanisława Wacławskiego, studenta i członka Obozu Wielkiej Polski, który zginął podczas antysemickich zamieszek w Wilnie w 1931 roku. Jego postać stanowiła kluczowy element antysemickiego dyskursu prasy skrajnej prawicy i była wykorzystywana przez stowarzyszenia akademickie do konstruowania corocznego rytuału przemocy w latach 30. Aby pokazać, że czynnikami, które wyjaśniają, w jaki sposób zwykli studenci byli mobilizowani do zbiorowej przemocy i pozyskiwani dla szowinistycznego programu, były również emocje i osobiste relacje, a nie tylko identyfikacja polityczna i agitacja, stosuję podejście mikrosocjologiczne i czerpię z teorii „łańcuchów rytuałów interakcji” Randalla Collinsa.